{945}{983}Sto lat temu
{985}{1087}na Ziemii mieszkało półtora miliarda ludzi.
{1130}{1253}Dziś ponad sześc miliardów|tłoczy się na naszej kruchej planecie.
{1288}{1430}Ale nawet teraz, wciąż są miejsca|ledwo dotknięte przez cywilizację.
{1552}{1648}Ten serial zabierze was w dzikie rejony
{1652}{1726}i pokaże wam planetę|i jej dzikie życie
{1729}{1794}takie jakiego nigdy wcześniej nie widzieliście.
{3019}{3110}Wyobraź sobie nasz świat bez słońca.
{3141}{3275}Samce pingwina cesarskiego stawiają czoła|najbliższym temu warunkom na Ziemii -
{3280}{3341}zimie na Antarktydzie.
{3385}{3425}Jest nieustannie ciemno
{3429}{3552}a temperatura spada do|siedemdziesięciu stopni poniżej zera.
{3805}{3887}Pingwiny zostają, kiedy inne stworzenia|już uciekły
{3890}{3949}bo każdy strzeże skarbu:
{3951}{4030}jednego jaja leżącego na stopach
{4032}{4126}i trzymanego w cieple w puszystej|wypukłości brzucha.
{4253}{4317}Nie ma dla nich jedzenia ani wody,
{4319}{4405}i nie zobaczą słońca przez cztery miesiące.
{4406}{4527}Z pewnością większej próby|nie doświadcza żadne inne zwierzę.
{4770}{4845}Kiedy słońce opuszcza Antarktydę
{4847}{4936}oświetla niebo na dalekiej północy.
{5148}{5179}Jest marzec
{5180}{5257}i światło wraca do Arktyki,
{5258}{5347}oddalając cztery miesiące ciemności.
{5658}{5723}Niedźwiedź polarny wierci się.
{5724}{5808}Całą zimę spędził w legowisku.
{5810}{5917}Jego poruszenie zwiastuje początek wiosny.
{5977}{6039}Po miesiącach zamknięcia pod ziemią
{6042}{6092}zjeżdż w dół zbocza.
{6095}{6148}Byc może w celu oczyszczenia futra,
{6150}{6220}może dla czystej zabawy.
{6580}{6668}Jej młode przypatrują się|ich nowemu jasnemu światu
{6671}{6724}pierwszy raz w życiu.
{6779}{6825}Samica wzywa je,
{6826}{6971}ale strome zbocze nie jest|najlepszym miejscem na pierwsze kroki.
{7290}{7326}Ale są głodne,
{7329}{7370}i chętnie biegną do matki,
{7372}{7456}która spóźnia się z karmieniem|w ten wyjątkowy dzień.
{7460}{7521}Teraz wabi je obietnicą mleka,
{7526}{7605}jedynym jedzeniem jakie młode znają|od dnia kiedy narodziły się
{7607}{7724}głuche i ślepe w śniegach jakieś|dwa miesiące temu.
{8117}{8202}Matka nie jadła od pięciu miesięcy
{8205}{8273}i straciła połowę wagi ciała.
{8278}{8424}Teraz zamienia resztki swojego tłuszczu|w mleko dla młodych.
{8878}{8940}Wiosenne słońce przynosi ciepło
{8944}{9017}ale też kłopot dla matki.
{9028}{9095}Roztapia morski lód.
{9099}{9200}Tam gdzie polowała na foki|których potrzebuje do wykarmienia młodych.
{9202}{9290}Musi tam pójśc zanim lód|zacznie pękac.
{9382}{9464}Teraz jest wciąż minut trzydzieści stopni
{9467}{9554}i młode muszą chronic się w norze.
{9888}{9961}Minęło sześc dni od pojawienia się niedźwiedzi
{9965}{10029}i wiosna gwałtownie się rozwija.
{10032}{10124}Ale nawet teraz śnieżyce|mogą uderzyc bez ostrzeżenia.
{10196}{10228}Będąc tak małymi,
{10232}{10349}młode łatwo mogą zmarznąc|i będzie im wygodniej w norze.
{10351}{10429}Ale matka musi wyprowadzic je na zewnątrz|i utrzymywac ich aktywnośc.
{10464}{10505}Jest słaba z głodu
{10507}{10583}i nie ma jedzenia na zboczach.
{10741}{10794}Morski lód wciąż trzyma,
{10801}{10857}ale nie potrwa to długo.
{10940}{10962}Dziesiątego dnia
{10965}{11055}matka prowadzi młode milę od nory.
{11059}{11128}Już czas poddac je testowi.
{11192}{11256}Bardzo już wyrosły,
{11258}{11355}ale nie mają matczynego zmysłu pośpiechu.
{11729}{11816}W końcu wydaje się że są gotowe do podróży
{11817}{11859}i są w samą porę,
{11862}{11975}kilka mil od wybrzeża, kiedy lód|zaczyna pękac.
{12127}{12216}Teraz matka może zacząc polowac na foki,
{12219}{12330}ale ona prowadzi młode w niebezpieczny|nowy świat.
{12345}{12475}Prawie połowa młodych umiera|w trakcie pierwszego roku na lodzie.
{12721}{12804}Lato przynosi 24 godziny światła
{12808}{12889}a odwilż zmienia krajobraz.
{12956}{13086}Dalej na południe zimowe śniegi|prawie zeszły z arktycznej tundry.
{13284}{13361}Dzika granica północnej Kanady.
{13362}{13475}Tutaj natura wystawia|jeden z największych dramatów -
{13656}{13816}Co roku trzy miliony karibu|migruje przez tundrę Arktyki.
{14123}{14277}Ogrom stada można dobrze ocenic|tylko z powietrza.
{14449}{14593}Niektóre stada przemierzają ponad 2,000 mil rocznie|w poszukiwaniu nowych pastwisk.
{14597}{14742}To najdłuższa lądowa migracja zwierząt.
{15014}{15070}Są nieustannie w ruchu.
{15073}{15170}Cielęta muszą stanąc na nogi|w dzień narodzin.
{15675}{15791}Ale wielkie stada|nie podróżują samotnie.
{15853}{15886}Wilki.
{15944}{16060}Grupy od ośmiu do dziesięciu osobników|towarzyszą migracji.
{16108}{16141}Są głodne.
{16278}{16380}Polują na młodego cielaka.
{16550}{16663}Wbieganie dokładnie w środek stada|to sztuczka wywołująca panikę.
{16916}{16951}Stado się rozdziela
{16954}{17047}i teraz jest łatwiej|upolowac pojedynczą sztukę.
{17303}{17404}W chaosie, młode zostaje oddzielone|od matki.
{17562}{17595}Cielak jest młody,
{17597}{17710}ale może prześcignąc wilka|jeżeli tylko zdoła utrzymac się na nogach.
{18017}{18086}Na tym etapie|szanse są równe -
{18089}{18139}albo karibu popełni błąd
{18144}{18217}albo po przebiegnięciu mili|wilk da za wygraną.
{19403}{19452}Środek lata w tundrze
{19457}{19522}a słońce nie zachodzi.
{19573}{19664}Na tych szerokościach|promienie słoneczne odbijają się
{19666}{19733}i ich energia która dociera na ziemię
{19737}{19801}jest niewystarczająca do wzrostu drzew.
{19859}{19934}Trzeba przemierzyc 500 mil na południe stąd
{19939}{19984}żeby było to możliwe.
{20133}{20220}Te karłowate krzewy|wyznaczają linię drzew -
{20223}{20303}początek północnego lasu -
{20307}{20338}tajgi.
{20564}{20659}Liście w kształcie igieł są niejadalne
{20663}{20754}więc w tym lesie żyje bardzo niewiele zwierząt.
{20917}{20952}To ciche miejsce
{20955}{21047}gdzie śnieg nie jest znaczony|śladami stóp.
{21273}{21312}W arktycznej zimie
{21317}{21422}śnieg nieprzerwanie pokrywa krajobraz.
{21428}{21493}Ale kiedy wiosna wkrada się od południa
{21498}{21570}tajga się odsłania.
{21698}{21776}W tym ogromnym lesie otaczającym Ziemię
{21778}{21863}rośnie jedna trzecia wszystkich ziemskich drzew
{21864}{21915}i produkuje tak wiele tlenu
{21919}{22011}że zmienia skład atmosfery.
{22071}{22110}Podróżując na południe
{22115}{22191}wpływ słońca jest coraz większy
{22194}{22340}i na 50 stopniu szerokości geograficznej|widac istotne zmiany.
{22577}{22740}Lata są tutaj wystarczająco długie|żeby liściaste drzewa zastąpiły iglaste.
{22745}{22833}Liście są łatwiejsze do jedzenia|i trawienia
{22835}{22915}więc zwierzęta mogą gromadzic
{22917}{22966}więcej energii słonecznej.
{23001}{23025}Jest lato
{23027}{23114}i te lasy|tętnią życiem.
{23746}{23823}Ale dobre czasy|nie potrwają długo.
{23867}{23977}Liście zostaną zrzucone przed zimą|bo mogłyby zostac uszkodzone przez mróz.
{23979}{24012}Kiedy znikają,
{24015}{24137}ziemia staje się jałowa|i niewiele pozostaje do zjedzenia.
{24332}{24392}Mieszkańcy muszą przenieśc się|w inne miejsca,
{24396}{24428}hibernowac,
{24432}{24507}lub stawic czoła miesiącom głodu.
{24953}{25003}Lampart amurski -
{25003}{25069}najrzadszy kot na świecie.
{25144}{25217}Tutaj, w liściastych lasach wschodniej Rosji
{25222}{25293}polowanie w zimie jest bardzo trudne.
{25293}{25334}Zwierząt jest niewiele,
{25338}{25409}i nie ma ukrytej roślinności.
{25481}{25579}Młode ma rok i wciąż jest|zależne od matki.
{25782}{25868}Jelenie są częstą ofiarą srogiej zimy
{25872}{25969}ale te lamparty jedzą również padlinę.
{25983}{26067}Lampart afrykański nie przetrwałby tutaj,
{26069}{26193}ale rosyjskie koty mają grube futro|które chroni od zimna.
{26334}{26425}Zostało tylko czterdzieści|dzikich lampartów amurskich
{26429}{26477}a ich liczba zmniejsza się.
{26517}{26553}Jak wiele innych stworzeń,
{26557}{26627}koty zostały zepchnięte na skraj wymarcia
{26630}{26722}przez polowania i nieszczenie ich środowiska.
{26769}{26908}Lampart amurski symbolizuje delikatnośc|naszego naturalnego dziedzictwa.
{26921}{27024}Przyszłośc całych gatunków zależy|od przetrwania
{27026}{27122}małej liczby matek|jak ta.
{27255}{27313}Wszystkie zwierzęta, rzadkie czy powszechne,
{27315}{27411}zależą od energii słonecznej.
{27600}{27665}W Japonii pojawienie się kwiatów wiśni
{27667}{27740}obwieszcza początek wiosny.
{28257}{28362}Energia słoneczna przynosi kolory krajobrazowi.
{28601}{28687}Ziemia w trakcie corocznej podrózy|wokół Słońca,
{28690}{28753}wiruje na pochyłej osi.
{28756}{28854}To właśnie nachylenie powoduje|pory roku.
{29468}{29576}Postęp pór roku|powoduje ciągłe zmiany.
{29600}{29669}Kiedy wpływ słońca zmniejsza się na północy,
{29673}{29783}liściaste lasy Ameryki
{29786}{29911}tracą liście przygotowując się|na ciemne zimne miesiące.
{30257}{30328}Pory roku przechodzą jedna w drugą.
{30331}{30401}Niektóre organizmy dobrze sobie radzą|w schyłkowych porach,
{30402}{30490}jednak większośc musi poczynic|specjalne przygotowania na zimę,
{30493}{30552}i życie z małą ilością słońca.
{30919}{30970}Całe populacje zwierząt
{30974}{31122}są zmuszone przemierzac wielkie odległości|w poszukiwaniu jedzenia i ciepła.
{31250}{31399}300,000 bajkalskich cyranek zbiera się razem|do ucieczki z syberyjskiej zimy
{31403}{31488}przenosząc się na południe do Korei -
{31551}{31659}cała światowa populacja w jednym stadzie.
{31763}{31872}Ale istnieją części świata, w których|nie ma pór roku.
{31951}{32053}W tropikach promienie słoneczne uderzają w Ziemię|z zenitu
{32056}{32166}a ich siła jest mniej więcej stała|przez cały rok.
{32223}{32290}Dlatego dżungla rośnie tak energicznie
{32293}{32355}i wspiera tyle życia.
{32394}{32489}Ten las pokrywa tylko 3 procent|powierzchni planety,
{32490}{32617}ale żyje tu ponad 50 procent|wszystkich roślin i zwierząt.
{32705}{32781}Korony drzew są szczególnie bogate.
{32788}{32833}Są tutaj małpy, ptaki
{32835}{32893}i miliony gatunków owadów,
{32895}{32967}nie wiemy dokładnie ile.
{33027}{33107}Las zmienia się im dalej w głąb,
{33110}{33172}robi się ciemniej i wilgotniej,
{33174}{33265}sprzyjając różnym rodzajom zwierząt i roślin.
{33408}{33492}Mniej niż 2 procent światła słonecznego|dociera do ziemi,
{33494}{33586}ale nawet tutaj różnorodnośc|jest nadzwyczajna.
{33802}{33855}Na wielkiej wyspie Nowej Gwinei
{33857}{33941}żyją 42 gatunki rajskich ptaków,
{33945}{34001}jeden bardziej dziwaczny od drugiego.
{34658}{34698}Ten las jest tak bogaty
{34702}{34782}że pożywne jedzenie można zebrac bardzo szybko.
{34787}{34860}To daje samcowi|rajskiego ptaka
{34863}{34925}czas do skupienia się na innych sprawach
{34927}{35007}jak oczyszczenie swojego godowego terenu.
{35238}{35315}Wszystko musi byc w należytym porządku.
{35511}{35547}Wszystko gotowe.
{36058}{36091}Robi wrażenie,
{36096}{36149}ale nikt nie patrzy.
{36198}{36309}Wspaniały rajski ptak|nawołuje samice.
{36367}{36427}Ma więcej szczęścia.
{36446}{36549}Ale co musi zrobic żeby rzeczywiście|jej zaimponowac?
{37176}{37246}Oddala się aby podjąc decyzję.
{37409}{37465}Trudno nie czuc się źle
{37467}{37537}kiedy najlepsze na co Cię stac|nie jest wystarczająco dobre.
{38017}{38156}Słońce wpływa na życie w oceanach|tak samo jak na lądach.
{39284}{39372}Najbogatsze części to te|gdzie fale i prądy
{39376}{39454}przynoszą składniki odżywcze|na powierzchnię wód
{39456}{39504}skąpanych w słońcu.
{39512}{39616}Morze poza Przylądkiem Dobrej Nadziei|ma magiczne recepty
{39621}{39677}na wielki urodzaj.
{39772}{39819}Lato jest czasem obfitości
{39822}{39911}a teraz nastaje czas rozrodu dla fok.
{40508}{40621}Atak wielkiego białego rekina|trwa tylko sekundę.
{40624}{40718}Czterdziestokrotne zwolnienie|odkrywa technikę
{40718}{40807}i ogromną siłę|tego dużego drapieżnika.
{41729}{41777}Jeśli zaskoczenie zawiedzie,
{41778}{41832}nastąpi pogoń.
{42078}{42156}Rekin jest szybszy płynąc prosto
{42157}{42235}ale nie może zmieniac kursu|tak gwałtownie jak foka,
{42302}{42359}zwinnośc przeciwko sile.
{43694}{43753}Kiedy foki zakończą rozmnażanie
{43756}{43812}wielkie rekiny ruszą dalej.
{43874}{43912}Staje się jasne
{43914}{44010}że wędrują tysiące mil przez oceany
{44012}{44123}żerując w zależności od pory roku|w różnych morzach.
{44768}{44851}Słońce działając na tropikalne wody,
{44853}{44923}napędza zmiany pogodowe|na całym globie.
{44930}{44997}Wilgoc paruje z ciepłego oceanu
{45001}{45080}i tworzy wielkie sztormy.
{45585}{45644}Wiatry tworzące się na morzu
{45649}{45731}wieją wgłąb przez kontynenty.
{46018}{46069}Przemierzają Saharę
{46072}{46155}tworzą największe burze piaskowe
{46158}{46211}rozwiewają piasek dookoła świata
{46216}{46289}aby użyźnic amazońską dżunglę.
{46408}{46485}Wiatry wiejące przez Ocean Indyjski
{46489}{46603}zbierają wilgoc i pchają ją na północ|w kierunku Himalajów.
{46628}{46708}Im wyżej, tym bardziej się ochładzają.
{46815}{46852}Woda, którą niosą
{46854}{46905}kondensuje w chmury
{46910}{47021}i spada dając życie deszczom monsunowym.
{47152}{47233}Tak więc powietrze cyrkuluje|napędzane przez Słońce
{47233}{47325}niosąc wilgotne powietrze wgłąb kontynentów.
{47791}{47824}Bez wody
{47829}{47868}nie byłoby życia,
{47870}{47980}ale jej rozprowadzanie nad lądami|nie jest jednakowe.
{48142}{48236}Pustynie pokrywają jedną trzecią|powierzchni Ziemi
{48242}{48308}i powiększają się z każdym rokiem.
{48566}{48667}To Pustynia Kalahari|w południowej Afryce.
{48681}{48726}To pora sucha
{48730}{48796}i tysiące słoni rozpoczęło wędrówkę
{48803}{48865}w poszukiwaniu wody.
{49112}{49248}W całej południowej Afryce zwierzęta|podróżują z tego samego powodu.
{49322}{49383}Bawoły przyłączają się do wielkiej wędrówki.
{49388}{49469}Niegdzie indziej na Ziemi|tak wiele zwierząt nie wędruje
{49472}{49539}w tym samym pilnym celu.
{49641}{49742}Wszystkie kierują się na mokradła Okawango,
{49744}{49806}do wielkiej śródlądowej delty.
{49838}{49892}Teraz jest sucha,
{49902}{49952}ale woda nadchodzi.
{50005}{50123}Wszystkim podróżnikom przeszkadzają|niebezpieczne piaskowe burze.
{50207}{50317}Samice i młode łatwo mogą oddzielic się|od głównego stada.
{50714}{50833}Dla tej pary schronieniem jest|skrawek drzew odległy o kilka mil.
{50837}{50900}Nie mogą spocząc|dopóki się tam nie dostaną.
{51291}{51378}Główne stado dotarło już tam bezpiecznie.
{51501}{51604}W końcu maruderzy wyłaniają się z pyłu.
{51714}{51828}Wyczerpane młode jest wciąż oślepione przez piasek.
{51888}{51979}Matka robi wszystko co możliwe|żeby mu pomóc.
{52290}{52354}Burza odchodzi,
{52366}{52439}ale nie wszystkie słonie|miały tyle szczęścia.
{52457}{52523}Jeden z młodych zaginął.
{52565}{52613}Spragniony i wyczerpany,
{52614}{52676}idzie za śladami matki,
{52687}{52776}niestety w złym kierunku.
{53357}{53426}W szczycie pory suchej na Kalahari
{53429}{53501}woda dociera do Okawango.
{53505}{53600}Spada jako deszcz tysiące mil dalej|w górach Angoli
{53603}{53689}i po prawie pięciu miesiącach|dociera tutaj.
{53842}{53948}Z wypalonego gruntu|woda wymywa owady,
{53954}{54008}które są łapane przez siewki.
{54096}{54146}Sumy, podrózujące z wodą,
{54150}{54241}zbierają inne tonące stworzenia|przegapione przez ptaki.
{54503}{54608}To sezonowa uczta dla wszystkich rodzajów zwierząt.
{54887}{54970}Ptaki są pierwsze na miejscu -
{54973}{55017}żurawie,
{55045}{55107}potem czarne bociany.
{55155}{55230}Za ptakami nadciągają bawoły.
{55233}{55338}Po tygodniach marszu|ich podróż zbliża się do końca.
{55798}{55862}Kiedy woda dociera do Okawango
{55865}{56023}ogromne tereny Kalahari|zmieniają się w żyzny raj.
{56098}{56262}Nigdzie indziej na naszej planecie życiodajna siła wody|nie ukazuje się tak bezpośrednio.
{56360}{56436}Okawango zaczynają pokrywac|krzyżujące się ślady
{56440}{56498}w miarę jak zwierzęta zmierzają|do jego środka.
{56509}{56580}Nowo przybyli tworzą ścieżki|jak arterie
{56582}{56631}wzdłuż których rosną kwiaty,
{56633}{56690}rozszerzając zasięg powodzi.
{57178}{57255}To jest rzadko widziana Afryka -
{57272}{57331}świat pijany wodą.
{57759}{57828}Niektóre stworzenia są tutaj jak w domu.
{57830}{57877}To są lechwe -
{57880}{57948}antylopy z szeroko rozszerzonymi kopytami,
{57950}{58035}pozwalającymi szybko poruszac się we wodzie.
{58054}{58140}Dla innych zmiany są mniej oczekiwane.
{58293}{58391}Pawiany nieco obawiają się kąpieli.
{59167}{59314}Woda przynosi czas obfitości dla|wszystkich zwierząt.
{59647}{59693}Polujące psy.
{60173}{60263}Są jednym z najrzadszych|afrykańskich ssaków,
{60267}{60367}niemniej jednak najbardziej|sprawnymi drapieżnikami kontynentu.
{60419}{60489}Ich sekretem jest współpraca.
{60581}{60653}Impala są ich ulubioną zwierzyną.
{60680}{60711}Zaczynają polowanie
{60715}{60764}i sfora się rozdziela.
{60787}{60892}Widok z góry daje nowy punkt widzenia|na ich strategię.
{60918}{60963}Kiedy zbliżają się do łupu
{60965}{61075}rozdzielają się żeby przyjąc pozycje|dookoła celu.
{61363}{61451}Wydają się formować kordon|wokól impali.
{61666}{61718}Poruszając się w kompletnej ciszy
{61723}{61775}zajmują pozycje.
{61882}{61970}Te uszy wykrywają najmniejszy szelest.
{62489}{62534}Polowanie trwa.
{62629}{62719}Trzy psy zbliżają się do jednej impala.
{62931}{62954}Niecelnie.
{63059}{63170}Przewodnik nakierowuje impalę|na ukrytych z boku towarzyszy.
{63412}{63448}Przewidując kierunek
{63452}{63492}lider przecina róg
{63495}{63569}i przyłącza się do skrzydłowego|w celu ostatecznego ataku.
{63623}{63661}Wszystko na nic.
{63663}{63697}Jeden na jednego.
{63802}{63835}Pies jest wytrzymały,
{63839}{63898}impala - szybka.
{64232}{64310}Skok w jezioro|to akt desperacji -
{64314}{64362}impala prawie nie umie pływac.
{64456}{64535}Pies wie, że zdobycz musi wyjśc|lub utonąc -
{64537}{64603}teraz trzeba czekac.
{64795}{64854}Reszta stada nawołuje.
{64889}{64937}Polowanie w lesie było udane
{64941}{65029}a to jest zaproszenie do wspólnego posiłku.
{65118}{65177}Impala ma szczęście.
{65371}{65495}Grupa tej wielkości zabija raz dziennie|i wszystko jest dzielone.
{65725}{65800}Śmierc tej impali została odroczona.
{66005}{66108}Słonie zbliżają się do końca|długiej podróży.
{66155}{66265}Po tygodniach marszu|są krańcowo wyczerpane.
{66450}{66499}Wiodąca samica wyczuwa wodę
{66503}{66590}i zachęca stado do ostatniego wysiłku.
{66844}{66881}Młode są wyczerpane
{66883}{66940}ale ich matki już wcześniej|tak podróżowały
{66944}{67004}i wiedzą że są blisko wody.
{67424}{67535}Po wielu setkach mil|w końcu przybywają.
{69232}{69377}Życie tych słoni wyznacza coroczny rytm|pory suchej i deszczowej,
{69379}{69473}sezonowy cykl słońca.
{70199}{70243}Na południowym krańcu Ziemii,
{70244}{70308}po czterech miesiącach zupełnej ciemności,
{70311}{70414}słońce raz jeszcze|wstaje nad Antarktydą.
{70750}{70864}Teraz, w końcu pingwiny cesarskie|porzucają swoje miejsca.
{70867}{70936}Samce wciąż trzymają cenne jaja
{70939}{71031}które tuliły przez całą|antarktyczną zimę.
{71218}{71319}Kiedy słońce wraca|młode wykluwają się.
{71348}{71417}Inne ptaki jeszcze nie przybyły,
{71419}{71515}ale pingwiny, znosząc długą, ciemną zimę
{71521}{71610}dały swoim pisklętom przewagę.
{71827}{72012}Te młode są gotowe i z niecierpliwością czekają|żeby jak najlepiej wykorzystac krótkie antarktyczne lato.