{758}{860}Tylko 3 procent wód na naszej planecie,|to woda słodka.
{921}{1025}Ponad to te cenne wody|są zaskakująco bogate.
{1335}{1467}Całe życie na ziemi jest ostatecznie|zależne od wody słodkiej.
{1800}{1950}Słodka Woda
{2217}{2316}Tajemnicze tepuis w Wenezueli -
{2344}{2465}odizolowane górskie płaskowyże|wznoszące się ponad dżunglą.
{2692}{2813}Były inspiracją dla Arthura Conan Doyle|w tytule "Zaginiony Świat",
{2815}{2915}przedstawioną jako prehistoryczna kraina.
{3040}{3150}Zostały tutaj wyrzeźbione|przedziwne wieże w piaskowcu,
{3150}{3252}przez tysiąclecia|silnych wiatrów i ulewnych deszczy.
{3562}{3661}Wilgoć unosząca się jako|para wodna nad powierzchnią morza,
{3663}{3736}przez wiatr jest zanoszona w głąb lądu.
{4030}{4128}Po dotarciu do gór,|para unoszona jest w górę,
{4128}{4264}ochładzając się, zagęszcza chmury,|aż w końcu spada jako deszcz -
{4264}{4361}źródło całej słodkiej wody.
{4591}{4713}Tropikalne ulewy bywają tu|prawie każdego dnia w roku.
{4992}{5114}Droga słodkiej wody zaczyna się tutaj,|wysoko w górach.
{5514}{5610}Rosnąc od małych strumyków|do potężnych rzek,
{5610}{5710}przebędzie setki mil,|aby dotrzeć do morza.
{6608}{6717}Wodospad Angel,|najwyższy wodospad na świecie.
{7065}{7190}Jego wody spadają niezłomnie,|prawie z tysiąca metrów.
{7410}{7473}Wysokość jest tak wielka,
{7473}{7580}że zanim krople dotrą do dna|Diabelskiego kanionu, rozbijają się,
{7583}{7695}rozciągając daleko|piękną, tęczową mgłę.
{8430}{8555}W wyższych partiach,|górskie strumienie są pełne energii.
{8621}{8693}Potoki łącząc się, tworzą rzeki,
{8696}{8779}zwiększając ich siłę, i szybkość.
{9025}{9166}Tutejsze wody są zimne,|ubogie w minerały, za to bogate w tlen.
{9250}{9400}Nie wiele stworzeń żyje w potoku,|aby przeżyć musząc się kurczowo trzymać.
{9432}{9508}Wyższe partie zdominowane|są przez bezkręgowce.
{9511}{9601}Hellgrammite,|jego opływowe ciało zmniejsza opór,
{9605}{9720}a krzaczaste skrzela muszą|pobierać tlen z nurtu.
{9814}{9925}Larwy czarnej muchy zakotwiczone|pierścieniem haków,
{10005}{10080}jednak, jeżeli zostanie oderwana,
{10080}{10199}nadal utrzymuje się,|dzięki silikonowej lince bezpieczeństwa.
{10468}{10558}Bywają i korzyści z życia|w rwącym strumieniu -
{10558}{10685}Krewetka Bambusowa, może siedzieć|w miejscu i przesiewać podawane kąski
{10687}{10775}swymi wachlarzami -|to forma przedramion.
{11180}{11286}Zwykle, te górskie strumienie|zapewniają wystarczająco pożywienia
{11286}{11365}jedynie dla małych zwierząt,|by mogły przeżyć.
{11365}{11445}Lecz z wiosennymi rostopami|w Japonii
{11445}{11522}potwory wyruszają ze swych nor.
{11718}{11825}Olbrzymie Salamandry,|największe w świecie ziemno-wodnym,
{11828}{11915}mające prawie dwa metry długości.
{11970}{12077}Są jedynymi dużymi drapieżnikami|w tych lodowatych wodach.
{12176}{12255}Nocą zaczynają polowanie.
{12608}{12716}Te salamandry mają|wyjątkowo powolny metabolizm.
{12719}{12820}Żyjąc do 80 lat,|rosną do olbrzymich rozmiarów.
{13231}{13385}Ryby, na które polują występują tu rzadko,|ponad to salamandry mają słaby wzrok.
{13440}{13540}Lecz, limfatyczne gruczoły czuciowe|na ich głowie i ciele
{13540}{13628}wyczuwają najdrobniejsze|zmiany ciśnienia wody.
{13884}{14040}Przy braku konkurencji,|te olbrzymy nie muszą dzielić się obiadem.
{14338}{14426}Drobne kąski zwykle są|zbyt małe dla salamandry,
{14426}{14515}ale każdego roku, niektóre|górskie rzeki świata
{14518}{14615}stają się zatłoczone przez miliony gości.
{14763}{14839}Przybywają Łososie.
{15010}{15129}Największa na świecie|migracja ryb słodkowodnych.
{15220}{15374}Łosoś, wracając przez północną półkulę|z oceanu do źródeł gdzie składa ikrę,
{15374}{15464}pokonuje drogę|setek mil w górę rzeki.
{15566}{15699}Tu w górze, jest mniej drapieżników,|które mogłyby zjadać ich ikrę.
{16363}{16425}Niedźwiedź Grizzly.
{16475}{16577}Od głodu do uczty -|rozpieszczany mnogością wyboru.
{16740}{16840}Ten kanadyjski niedźwiedź|jest bardzo specyficzny -
{16840}{16930}nauczył się pływać pod wodą,|by zdobyć obiad. :)
{17252}{17350}Ale schwytać łososia w głębokiej wodzie|nie jest łatwo
{17350}{17455}i młode osobniki mają jeszcze,|dużo do nauki i treningu.
{18325}{18388}Coroczne nadejście|tarła łososia,
{18388}{18488}przynosi ogromne ilości|pożywienia do tych górskich rzek,
{18488}{18576}zwykle walcząc o życie,|utrzymują dużo więcej życia.
{18874}{19005}Chociaż jest stosunkowo martwa,|wpływ rzeki na kształt krajobrazu
{19008}{19115}jest większy, niż na wszystkie|inne sceny z jej życia.
{19150}{19285}Napędzana grawitacją,|jest najbardziej erozyjną siłą na planecie.
{19385}{19450}Przez przeszło 5 milionów lat
{19453}{19570}rzeka Kolorado w Arizonie,|żłobiąc piaskowce pustyni
{19572}{19656}utworzyła gigantyczny kanion.
{19908}{19970}Jest na 1 milę głęboki.
{19972}{20075}A w najszerszym miejscu|dochodzi do 17 mil szer.
{20400}{20470}Wielki Kanion.
{20932}{21048}Ta rzeka wyżłobiła|najdłuższy system kanionów świata -
{21050}{21175}-1000 mil blizn|wyraźnie widocznych z kosmosu.
{21810}{21879}W miarę jak rzeki opuszczają góry,
{21879}{22000}stopniowo ogrzewając się,|zaczynają gromadzić więcej życia.
{22205}{22331}Indyjskie rzeki są domem|dla najbardziej społecznej wydry świata -
{22351}{22482}krótkowłose wydry łączą|grupy rodzine do 17 osobników.
{22752}{22845}Grupa wycierając się w piasku,|nie tylko odświeża sierść,
{22845}{22929}ale też wzmacnia kontakty społeczne.
{23145}{23272}Kiedy dochodzi do łowów|ich liczebność staje się siłą.
{23580}{23699}Praktykę połowu, młode zaczynają|w wieku czterech miesięcy.
{24151}{24297}Tylko dorosłe osobniki posiadają szybkość|i zwinność potrzebną do chwytania ryb.
{25221}{25331}Dorosłe dzielą się zdobyczą|ze sprzeczającymi się młodymi.
{25590}{25665}W większości wydry są samotnikami,
{25665}{25780}ale te bogate ciepłe wody|mogą utrzymać duże grupy rodzinne,
{25791}{25850}nawet większych drapieżników.
{26320}{26476}Krokodyl indyjski, cztery metry długości,|mógłby z łatwością pożreć pojedynczą wydrę.
{27088}{27165}Wydry, pewne siebie w gangu,
{27165}{27259}będą długo nękały|tego wielkiego gada.
{27686}{27780}Współpraca zespołowa|doprowadza do zwycięstwa.
{28015}{28073}Rzeka Mara,
{28076}{28173}wijąca się przez równiny|Wschodniej Afryki.
{28190}{28330}Kiedy teren się wyrównuje, rzeki zwalniają,|tracąc swą niszczącą siłę.
{28344}{28428}Transportują teraz|wielkie ilości osadu
{28430}{28510}widoczne jako brązowe plamy w wodzie.
{28810}{28899}Sznury antylop Gnu wciąż maszerują naprzód.
{29015}{29148}Każdego roku prawie dwa miliony zwierząt|migruje przez równiny Serengeti
{29150}{29240}w poszukiwaniu|świeżych zielonych pastwisk.
{29243}{29375}Dla tych spragnionych stad, rzeki są|nie tylko ważnym źródłem wody pitnej,
{29377}{29459}ale też niebezpieczną przeszkodą.
{29909}{30056}Jest to jedno z największych skupisk|krokodyli Nilowych w Afryce,
{30063}{30153}ponadpięciometrowych olbrzymów.
{30548}{30636}Od zawsze, krokodyle przybywają tu,
{30639}{30710}gromadzą się i oczekują.
{32262}{32366}Szczęki krokodyla|zatrzaskują się jak stalowe sidła -
{32368}{32445}kiedy raz chwycą,|nigdy nie puszczą.
{32750}{32862}Schwytanie i utopienie|dorosłego byka trwa godzinę.
{33060}{33210}Aby zaskoczyć ofiarę, krokodyl musi|zaatakować z szybkością błyskawicy.
{33813}{33982}Tutaj, tylko cienka linia|dzieli życie od śmierci.
{34850}{34915}Większość rzek wpływa do morza,
{34918}{35024}ale niektóre kończą swój bieg|w ogromnych jeziorach.
{35090}{35140}Na całym świecie,
{35140}{35275}jeziora gromadzą dwadzieścia razy|więcej wody słodkiej niż wszystkie rzeki.
{35300}{35435}Wschodnio afrykańska kraina Rift Valley|skupia trzy największe na świecie:
{35437}{35539}Malawi, Tanganika i Wiktoria.
{35570}{35650}Jezioro Malawi,|najmniejsze z tych trzech,
{35652}{35732}jest większe od Walii.
{36015}{36115}Jego tropikalne wody roją się|większą ilością gatunków ryb,
{36115}{36176}niż jakiekolwiek inne jezioro.
{36176}{36260}Jest ich 850, wyłącznie pielęgnic.
{36262}{36348}Wszystkie, wywodzą się|od jednego przodka
{36350}{36432}odizolowanego tutaj tysiące lat temu.
{36784}{36902}Te dwu metrowe - kratery|zostały wykonane przez ryby.
{37130}{37210}Starannie utrzymywane przez samce,
{37210}{37275}te miski są arenami zalotów.
{37592}{37683}Pielęgnice są troskliwymi rodzicami.
{37768}{37889}Inkubując młode w pysku|zapewniają im bardzo efektywną ochronę.
{37926}{38025}Jezioro też może być|niebezpiecznym miejscem.
{38305}{38355}Po zmroku,
{38355}{38495}drapieżne ryby elektryczne opuszczają|swoje dzienne legowiska między skałami.
{38592}{38722}Jak stada rekinów,|wyszukują w zakamarkach śpiących pielęgnic.
{38895}{38982}Polując w ciemności,|te naładowane ryby
{38984}{39123}wyczuwają zmiany w polu elektrycznym,|które wytwarzają wokół własnego ciała.
{39570}{39680}Każda pielęgnica, która się w nim znajdzie,|zostaje schwytana.
{40197}{40352}Dolna granica Jeziora Malawi|wynosi 700 metrów gł.
{40532}{40615}Tu, w tej martwej strefie jeziora
{40618}{40735}rozwijają się larwy komarów,|głęboko ukryte przed drapieżnikami.
{40775}{40885}W czasie deszczu, nadymają się,|unosząc aż do powierzchni
{40887}{40970}i ulegają magicznej transformacji.
{41164}{41278}O świcie, pojawiają się pierwsze|dorosłe komary.
{41373}{41479}Wkrótce, z niedawno opuszczonych jaj,|milion na milion owadów
{41481}{41565}wzbije się wysoko w górę nad jeziorem.
{41779}{41935}Pierwsi odkrywcy opowiadali historie jezior,|które dymiły tak, jakby płonęły ogniem.
{41951}{42080}Ale to skrzące się kolumny owadów,|wzbijające się na kilkaset metrów w górę
{42083}{42155}odbywają swoje gody.
{42440}{42510}Tylko raz połączą się w pary.
{42510}{42645}Opadną potem na powierzchnie wody,|aby złożyć w niej jaja i padają.
{42860}{42960}Malawi może wyglądać jak|leżące wewnątrz lądu morze,
{42960}{43070}ale jest karłem w porównaniu|do największego jeziora świata -
{43070}{43156}Bajkał we Wschodniej Syberii.
{43406}{43482}400 mil długości i na milę głęboki,
{43485}{43566}Bajkał zawiera jedną piątą wody słodkiej
{43569}{43670}jaką znajdziemy na naszej planecie|w jeziorach i rzekach.
{43720}{43870}Przez pięć miesięcy w roku jest|zapieczętowany grubą na 1 metr warstwą lodu.
{44245}{44320}Bajkał jest najstarszym|jeziorem na świecie,
{44320}{44466}i wbrew ciężkim warunkom i izolacji,|życie tutaj kwitnie.
{44490}{44610}80 procent tutejszych gatunków,|nie znajdziemy nigdzie indziej na Ziemi,
{44612}{44712}wliczając w to jedyne na świecie|słodkowodne foki.
{44854}{44954}Z fokami i lasem gąbek|jak na morskim dnie,
{44955}{45045}Bajkał przypomina bardziej|ocean niż jezioro.
{45511}{45665}Jest krewetka - skorupiak -|olbrzymi Amphipods - tak duży jak mysz.
{45806}{45890}Są kluczowymi czyścicielami|w tym jeziorze.
{45892}{46042}Woda tutaj jest zbyt zimna dla bakterii,|aby mogły normalnie rozłożyć martwe zwierze.
{46376}{46456}Większość rzek nie kończy się w jeziorach,
{46459}{46526}ale kontynuują bieg aż do morza.
{46652}{46781}Bezspornie najwspanialszą rzeką planety|jest Amazonka.
{46823}{46978}Niesie ogromne masy wody, ponieważ łączy|ujścia następnych 10-ciu największych rzek.
{47050}{47206}Biorąc początek w peruwiańskich Andach, jej|główne koryto płynie na wschód przez Brazylię.
{47206}{47323}Po drodze system osusza|trzecią część Ameryki Południowej.
{47350}{47443}W końcu, po 4,000 mil|od źródła,
{47445}{47526}wlewa się do Oceanu Atlantyckiego.
{47705}{47813}Amazonka transportuje|bilion (1 000 000 000 000) ton osadu rocznie.
{47813}{47914}Osad wyraźnie jest widoczny|w miejscu mieszania się wód,
{47914}{48047}gdzie ogromny dopływ,|Rio Negro, wpływa do głównego koryta.
{48197}{48260}Jej wody są niezwykle bogate.
{48260}{48380}Do dziś zostało opisanych ponad|3,000 gatunków ryb tu występujących -
{48382}{48467}więcej niż w całośći|Oceanu Atlantyckiego.
{49134}{49213}Amazonka jest tak duża|i bogata w ryby,
{49215}{49294}że może utrzymać|słodkowodne delfiny.
{49296}{49427}Różowe delfiny amazońskie (Botos) są ogromne,|dwa i pół metra długości.
{49473}{49612}W tych mrocznych wodach wykorzystują|sonar, do nawigacji i polowań.
{50038}{50158}Współpracują razem, by zapędzić|ławice ryb na mieliznę.
{51684}{51752}Botos jest wysoce społeczny
{51755}{51863}i w okresie rozrodczym następuje|silna rywalizacja o partnerki.
{51866}{51966}Samce strzegą|swoich terytoriów i partnerek.
{52218}{52279}Podnosząc skały w szczękach
{52282}{52359}popisują się, rywalizując o partnerki.
{52472}{52575}Być może każdy samiec stara się pokazać|jaki jest silny i zwinny
{52578}{52706}i, że to on będzie najlepszym partnerem|dla samicy i ojcem jej potomstwa.
{52978}{53077}Udane popisy prowadzą do połączenia w pary.
{53433}{53501}Nawet dla olbrzymich rzek jak Amazonka
{53504}{53637}droga do morza nie zawsze jest prosta i nieprzerwana.
{54312}{54410}Wodospad Iguassu -|na granicy Brazylii i Argentyny
{54410}{54497}jest jednym z najszerszych wodospadów|na świecie -
{54497}{54570}rozciągając się na 1,5 mili.
{54726}{54871}Z jego progów w każdej sekundzie|spada 30 milionów litrów wody.
{56010}{56096}Wszystkie wielkie i szerokie wodospady na świecie:
{56096}{56189}Wiktoria, Niagara i tutaj, Iguassu,
{56192}{56287}znajdziemy tylko|w górnych odcinkach rzek.
{56482}{56644}W końcowych odcinkach, rzeki rozszerzają się|płynąc wolno przez płaskie równiny rozlewisk.
{56667}{56790}Tu w Brazylii, każdej pory deszczowej|rzeka Parana wylewa z brzegów
{56790}{56867}zalewając obszar|wielkość Anglii.
{56956}{57063}Pantanal -|największy podmokły teren świata.
{57234}{57347}W tych wolno - płynących wodach|kwitnie życie roślin wodnych
{57347}{57461}jak Wiktoria - olbrzymia lilia wodna|z liściami średnicy 2 metrów.
{58037}{58160}Te podwodne lasy|są bezpiecznym miejscem dla narybku.
{58198}{58325}Znajdziemy tu ponad 300 różnych gatunków,|między innymi piranię Red-Bellied.
{58437}{58544}A także inne drapieżniki,|jak wyjątkowe kajmany.
{59190}{59277}Dojrzewające drzewa figowe,|wystające nad wodę
{59277}{59387}dostarczają chętnie zjadanego pożywienia|ławicy głodnych ryb.
{59530}{59603}Poruszenie przyciąga Dorado,
{59603}{59685}zwanego lokalnie rzecznym tygrysem.
{59868}{59927}Obserwują żerującą ławicę,
{59930}{60000}szukając okazji na atak.
{60917}{60980}Obok już czekają piranie,
{60980}{61081}gotowe pożreć jakąś zranioną rybę.
{61375}{61455}Szał żerowania szybko wzrasta.
{61890}{61994}Pirania może obedrzeć rybę|do kości w 1 minutę.
{62155}{62307}Wielka liczebność ryb|utrzymuje ogromne stada wodnych ptaków.
{62378}{62560}Warzęcha różowa jest tylko jednym z 650|gatunków ptaków, jakie znajdziemy w Pantanal.
{62730}{62867}Gniazdują tuż obok lasu,|gromadząc się w kolonie tysięcy osobników.
{63561}{63626}Kajmany pozostają poniżej,
{63629}{63702}czekając na posiłek|spadający z nieba.
{65088}{65158}Kiedy rzeki w końcu docierają do morza
{65158}{65256}zwalniają bieg, pozostawiając|niesiony osad i budują delty.
{65302}{65401}W Bangladeszu Ganges|i rzeka Brahmaputra łącząc się
{65403}{65478}tworzą największą deltę na świecie.
{65520}{65631}Każdego roku prawie 2 tysiące|milionów ton osadu
{65633}{65728}zabranego z Himalajów|jest dostarczane do oceanu.
{65851}{65955}W ujściu delty -|największy las namorzynowy w świecie,
{65955}{66005}Sundarbans.
{66163}{66268}Te nadzwyczajne lasy|pojawiają się w strefie międzyzwrotnikowej,
{66268}{66368}w zsięgu pływów morskich,|gdzie rzeki spotykają się z morzem.
{66607}{66693}Makak jawajski|jest specjalistą namorzyny.
{66798}{66970}W Indonezji te małpy mają przyjęty unikalny|amfibiotyczny (wodno-lądowy) styl życia -
{67141}{67209}one wyławiają zatopiony pokarm.
{67783}{67926}grupa też korzysta z wody|aby się ochłodzić podczas gorącego dnia.
{68040}{68171}Ale kanały są również placem zabaw|dla niesfornych młodych makaków.
{68308}{68415}Młody Makak nabrał ochoty|do podwodnego pływania.
{68551}{68623}Mogą pozostać pod wodą|ponad 30 sekund
{68626}{68700}wynurzając się,|tylko dla zabawy.
{69002}{69099}Jednak umiejętności pływania|nabyte podczas zabawy
{69101}{69236}na pewno będą przydatne później,|żyjąc w tych zalanych lasach namorzynowych.
{69441}{69534}W chłodniejszym klimacie,|błoto odłożne w estuarium*,
{69534}{69610}jest kolonizowane przez sól i trawy morskie,
{69610}{69705}jedną z najbardziej|produktywnch form środowiska na planecie.
{69750}{69900}(Ad - "Estuarium" nazywamy poszerzone, lejkowate|ujście rzeki, które podlega pływom morskim.
{69900}{70025}Przypływy i odpływy działają erozyjnie|i poszerzają ujście rzeki,
{70025}{70150}jednocześnie uniemożliwiając tworzenie|się delty z materiału osadowego
{70150}{70250}przyniesionego biegiem rzeki.)
{70250}{70350}(To tak od siebie dodałem|definicję według wikipedii :))
{70431}{70610}400,000 gęsi śnieżnych tłoczy się w estuarium|wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Stanów USA
{70610}{70721}aby odpocząć i nabrać sił|przed ich długą podróżą migracyjną.
{71618}{71700}To już koniec rzecznej podróży.
{71702}{71768}Wszystkie biorą początek w górach
{71770}{71813}i płyną aż do morza.
{71815}{71849}Wzdłuż całej drogi,
{71852}{71979}ich wody przynoszą życie|i obfitość dla planety Ziemi.