{1001}{1106}To jest dolna granica naszej planety,
{1160}{1305}wewnętrzny świat, gdzie tylko|najodważniejsi ośmielają się wejść.
{1800}{1905}Jaskinie
{2576}{2737}Pod naszymi stopami są niezliczone|mile szybów jaskiń i przejść.
{3130}{3263}Jaskinia Swallows (Jaskółek) w Meksyku,|400 metrów głębokości
{3267}{3392}i wystarczająco głęboka aby zmieścić|budynek Empire State.
{3516}{3600}To jest największy|szyb jaskini na świecie.
{3602}{3689}Jednak te głębokie jaskinie zostały zbadane
{3691}{3792}tylko dwa lata przed|lądowaniem człowieka na księżycu.
{3844}{3975}Jaskinie do dzisiaj pozostają|najmniej zbadanymi miejscami na Ziemi.
{3980}{4064}Jednakże, ludzie|rzadko jako pierwsi
{4067}{4167}docierają do tych ciemnych,|wilgotnych miejsc.
{4262}{4432}To tutaj, żyją najdziwniejsze|i najmniejsze ze znanych zwierząt na planecie.
{5221}{5388}Tą galaktykę małych światełek tworzą|tysiące żyjących stworzeń.
{5494}{5617}Zwierzęta żyjące w jaskini|muszą poradzić sobie z kompletną ciemnością,
{5619}{5762}ale w Nowej Zelandii ta ciemność|obróciła się na ich korzyść.
{6060}{6225}Jedwabne nitki zwisające z sufitu,|obok setek innych.
{6406}{6539}Piękne, chociaż te nitki,|mają złowrogi cel.
{6575}{6672}To jest świecący robak jaskiniowy|(larwa muchy plujki).
{6675}{6800}Łapiąc w pułapkę swoją zdobycz,|chwta ją za pomocą jedwabnej nici.
{6950}{7052}Jedwab pochodzi z jego|gruczołów gębowych
{7055}{7134}i jest zaopatrzony|w kropelki śluzu.
{7480}{7592}Każdy robak rozwiesza|tuziny takich nitek.
{7653}{7777}Po rozwieszeniu nitek,|sam zawisa na hamaku ze śluzu
{7780}{7866}i czeka, jak cierpliwy wędkarz.
{7972}{8050}Jednak robak nie pozostawia|wszystkiego przypadkowi.
{8053}{8153}Tak upiorne niebieskie światło|jest skutkiem chemicznej reakcji
{8156}{8265}mającej miejsce wewnątrz|specjalnej kapsułki w jego ogonie.
{8285}{8361}Światło dosłownie rozświetla|całe jego siedlisko.
{8364}{8444}Jest to przynęta przyciągająca zdobycz.
{9111}{9219}Owady wydają się nieodparcie ciągnąć|do źródła światła
{9222}{9332}i wtedy zostają złapane w pułapkę,|przez lepkie nitki.
{9538}{9619}Przyklejony owad,|nie ma szans na ucieczkę.
{9751}{9865}Kiedy zaczyna się miotać|tym bardziej zaplątuje się w lepkie nici
{9868}{9960}i powoli zdobycz zostaje|zjedzona żywcem.
{10330}{10430}Dzięki tej technice polowania|te rozmnażające się w jaskini,
{10433}{10559}świecące robaki rozwiązały największe|wyzwanie dla stałych mieszkańców jaskiń -
{10562}{10662}znajdując regularne|i godne zaufania źródło pożywienia.
{10807}{10920}Jeden rodzaj skał sprawia, że ten|cały podziemny świat staje się możliwy -
{10923}{11038}Wapień.|Większość jaskiń świata jest w nim utworzona
{11041}{11150}i pokrywa on prawie 10 procent|powierzchni ziemi.
{11280}{11418}Wapień składa się z minerałów|wywodzących się z morskich muszli i korali,
{11420}{11505}i chociaż ta skalista skarpa|w Stanach Zjednoczonych
{11505}{11586}jest teraz setki metrów|ponad poziomem morza
{11589}{11673}to właściwie została utworzona pod wodą.
{11828}{11920}Wapienne wieże|w wietnamskiej zatoce - Ha Long Bay
{11920}{11991}są pamiątką|związku z morzem.
{11994}{12126}Pierwotnie, ten cały obszar miał być|i były jedny wielkim wapiennym blokiem,
{12126}{12201}bazą rafy koralowej.
{12421}{12597}Na Borneo, deszcz wyrzeźbił wapień|w niezmiernie ostre - pionowe iglice.
{12921}{13000}Ale rozpuszczająca moc|wody deszczowej
{13002}{13110}powoduje inne,|dużo większe skutki pod ziemią.
{13375}{13502}Rzeki płynąc przez wapień|często wydają się zupełnie zanikać.
{13848}{13950}Kiedy woda dociera|do bardziej opornych warstw wapienia
{13953}{14039}jej bieg zostaje zmieniony.
{14093}{14232}Przenikając do podziemi,|woda nabiera nowej, erozyjnej siły.
{14370}{14495}Podczas drogi z powierzchni,|woda wchłania z ziemi dwutlenek węgla
{14498}{14573}stając się delikatnie kwaśna.
{14575}{14673}I przez miliony lat|kwas ten trawi wapień
{14676}{14858}tworząc labirynt pieczar i przejść,|czasem ciągnących się przez wiele mil.
{15793}{15910}To jest największe podziemne|koryto rzeki na świecie,
{15912}{16024}tak duże że Dżambo Dżet|mógłby przez nie przelecieć.
{16026}{16125}Jaskinia Jelenia (Deer Cave), na Borneo.
{16400}{16475}Unikalna wielkość jaskini Jelenia
{16478}{16610}pozwala niektórym zwierzętom|gromadzić się tu w ogromnych ilościach.
{16737}{16864}Szokujące jest 3 miliony|nietoperzy żyjących tutaj.
{16950}{17020}Nietoperze wiszą wysoko|na ścianach i sufitach,
{17022}{17142}gdzie są dobrze chronione|przed światem zewnętrznym i drapieżnikami.
{17344}{17464}I kiedy wiszą tak w górze|nietoperze produkują coś bardzo ważnego.
{17575}{17707}Ten kopiec wysokości 100 metrów|jest wyłacznie łajnem nietoperzy -
{17710}{17790}Guano.
{18285}{18423}Jego powierzchnia jest przykryta|przez gruby dywan karaluchów,
{18430}{18505}są ich setki tysięcy.
{18620}{18750}Jaskinie są jednym z niewielu środowisk|na ziemi bezpośrednio nie napędzanym
{18753}{18823}światłem słonecznym.
{18826}{18980}W przypadku braku roślin łańcuch pokarmowy|jest oparty na ciągłym zapasie guana.
{19274}{19418}Karaluchy żywią się guanem|i wszystkim, co na nie spada.
{20080}{20171}Łajno również utrzymuje|inne typy karaluchów,
{20174}{20295}które spędzają część dnia|odpoczywając na ścianach jaskini.
{20370}{20484}Te z kolei stają się pokarmem|dla olbrzymich stonóg jaskiniowych,
{20486}{20557}długości ponad 20 centymetrów.
{20647}{20725}Dziwne,|że są tutaj także kraby,
{20728}{20820}przesiewające łajno|w poszukiwaniu pożywienia.
{20960}{21061}Wszystkie te zwierzęta|spędzają całe swoje życie w jaskini.
{21063}{21160}I są całkowicie zależne|od strawnych resztek jedzenia
{21162}{21237}przyniesionego tutaj z zewnątrz.
{21870}{21939}Każdego wieczora|tylko w dwie godziny
{21942}{22030}trzy milion nietoperzy|opuszcza bezpieczną jaskinię
{22033}{22114}aby polować na owady|w lesie na zewnątrz.
{22177}{22252}Ale nie wszystkie wrócą.
{22766}{22837}Kiedy opuszczają jaskinię
{22837}{22955}strumień nietoperzy formuje|pączątkowo kształtny okrąg.
{22985}{23099}Kołujące nietoperze wydają się|dezorientować orła (Rufus Bellied),
{23102}{23255}ale muszą jeszcze przeżyć ataki innych,|bardzo wyspecjalizowanych, ptaków drapieżnych.
{23501}{23643}Sokoły wędrowne i jastrzębie|są myśliwcami ptasiego świata.
{24409}{24520}Dobre polowanie kończy się|ponieważ zapada zmrok,
{24523}{24661}więc jastrząb upuszcza zdobycz|w locie i wraca po więcej.
{24720}{24797}Nietoperz odseparowany od grupy
{24797}{24922}staje się jasnym i oczywistym celem|i domaga się kłopotów.
{25161}{25275}Jednak nocny szturm ma|mały wpływ na liczebność nietoperzy -
{25275}{25397}rankiem ogromna większość|wróci do bezpiecznej jaskini.
{25637}{25762}Nietoperze nie są jedynymi dolatującymi|w tych jaskiniach Borneo.
{25762}{25842}Jest również zmiana dzienna.
{25952}{26077}Wracając z polowania w świetle słonecznym,|polegają na swych głośnych piskach
{26080}{26200}by odnaleźć drogę lecąc przez jaskinię |w całkowitej ciemności.
{26333}{26400}Są tu również jeżyki jaskiniowe.
{26400}{26492}Tak jak nietoperze używają|echolokacji do nawigacji.
{26492}{26602}My potrzebujemy światła|by widzieć, co się dzieje dalej w głębi,
{26605}{26735}ale w ciemności jeżyki potrafią nieomylnie|zlokaloizować swoje gniazda,
{26737}{26823}które są tylko|kilka centymetrów obok siebie.
{26890}{27030}Jest to nadzwyczajna umiejętność|i nadal tego w pełni nie rozumiemy.
{27121}{27196}Te ptaki są niezwykłe|z innego powodu.
{27196}{27333}Ich małe gniazda - miseczki|są zrobione całkowicie z włókien ze śliny.
{27457}{27543}Budowa jednego gniazda trwa ponad 30 dni.
{27573}{27710}Gniazda są bardzo cennym przedmiotem,|nie tylko dla ptaków.
{28141}{28289}Przez 500 lat tubylcy|zbierają gniazda jeżyków z jaskini.
{28600}{28672}To bardzo ryzykowny biznes.
{28674}{28799}Faktycznie bez żadnego wyposażenia|zabezpieczającego, używając jedynie drabin
{28799}{28912}zrobionych z leśnej winorośli, zbieracze|wspinają się do najwyższych
{28915}{29015}miejsc w jaskini|często ponad 60 metrów w górę.
{29176}{29313}Praca może być skrajnie niebezpieczna,|ale zyski są wielkie.
{29541}{29693}Czyste białe gniazda jeżyków jaskiniowych|są głównym składnikiem zupy z ich gniazd
{29696}{29796}i gram za gram|są warte tyle, co srebro.
{29842}{29961}Jak tylko gniazdo zostaje usunięte|ptak natychmiast buduje nowe.
{29964}{30065}Tak, długo jak te dochodowe|zbiory są właściwie kontrolowane,
{30067}{30157}kolonie będą kontynuowały|swój rozwój.
{30440}{30570}Jaskinie na Borneo są między największymi|na świecie i nadal się powiększają
{30573}{30690}kiedy każdego roku woda deszczowa|trawi niewielkie ilości wapienia.
{30947}{31035}Ale woda w jaskiniach|nie tylko trawi.
{31038}{31113}Czasami też buduje.
{31258}{31349}Ta woda jest nasycona|rozpuszczonym wapieniem
{31352}{31436}i kiedy styka się|z powietrzem w jaskini
{31436}{31522}jego część odkłada się jako minerał -|kalcyt.
{31579}{31710}W miarę przyrostu, kalcyt tworzy|ozdoby zwisające z sufitu -
{31713}{31788}Stalaktyty.
{31942}{32047}Każda kropla zawiera|tylko minimalną ilość kalcytu,
{32050}{32175}ale w długotrwałym procesie|może stworzyć spektakularne efekty.
{32915}{33003}Jeżeli woda za szybko przecieka|przez sufit,
{33003}{33150}wtedy kalcyt jest odkładany|na podłodze jaskini i tworzy - stalagmity.
{33373}{33454}Zmiany w przepływie wody|i prądów powietrza
{33454}{33605}tworzą nieskończoną rozmaitość form,|ale wszystkie są utworzone przez ten sam proces -
{33607}{33707}powolne odkładanie|rozpuszczonego wapienia.
{33787}{33862}I kiedy stalaktyt spotyka stalagmit
{33865}{33940}rodzi się kolumna.
{34496}{34579}Stworzenie struktur|takich jak te w amerykańskim
{34579}{34677}parku narodowym Carlsbad Cavern|może zająć wiele tysięcy lat.
{34677}{34827}Ale czasami proces tworzenia|w jaskiniach zatrzymuje się zupełnie.
{35486}{35658}Te zalane jaskinie w Meksyku pozostają|faktycznie niezmienione od tysięcy lat.
{35660}{35787}Od ostatniej epoki lodowcowej zostały|odcięte od świata zewnętrznego.
{35787}{35910}Kiedyś ich wpływ na życie|na powierzchni był ogromny.
{36024}{36155}500 lat temu wspierały rozwój|jednej z wielkich cywilizacji świata
{36155}{36240}Majów.
{36326}{36459}W Meksyku na półwyspie Jucatan|nie ma żadnych rzek, jezior ani strumieni
{36461}{36627}więc Majowie korzystali z cenotes -|zalanych wejść do jaskiń wypełnionych wodą.
{36701}{36848}Te zalane szyby są jedynym dostępnym|źródłem wody słodkiej w tym rejonie.
{36901}{37038}cenotes są w rezultacie,|olbrzymimi słodkowodnymi studniami.
{37642}{37725}Daleko od życiodajnych|promieni słonecznych
{37728}{37805}nie możemy oczekiwać|bujnej roślinności.
{38014}{38164}Ale w ciemnych tunelach jaskini zobaczymy|korzenie olbrzymich, tropikalnych drzew
{38167}{38299}przeciskające się przez pęknięcia|w wapieniu, aby dotrzeć do zalanych pieczar.
{38309}{38448}Bez tej wody las Jucatanu|nie mógłby rosnąć tak bujnie.
{38932}{39039}Majowie wiedzieli, że ich życie|zależne jest od tej wody,
{39039}{39122}ale tylko z pomocą|dzisiejszej technologii
{39122}{39270}możemy docenić pełne znaczenie|i skalę tych zalanych korytarzy.
{39355}{39522}Dotychczas, ponad 350 mil podwodnych|chodników Jucatanu zostało naniesione na mapę,
{39525}{39700}ale nadal nikt tak naprawdę jeszcze nie wie,|jak daleko sięga ten podziemny wodny świat.
{39703}{39785}I jest ku temu dobry powód.
{39815}{39895}Podwodne tunele|są zawsze niebezpieczne.
{39897}{40010}Kiedy najbliższe wyjście może być|oddalone o setki metrów lub dalej,
{40012}{40102}nagły brak powietrza|tutaj pod wodą byłby śmiertelny.
{40188}{40296}Aby uniknąć zagubienia,|nurkowie rozciągają szpulę sznura.
{40298}{40371}Staje się ona ich liną ratunkową|- dosłownie.
{40709}{40787}Sznur służy też|jako taśma mierząca -
{40789}{40868}a technika, która była|użyta tutaj, w Meksyku,
{40868}{41013}pozwoliła wytyczyć największą|podwodną jaskinie w świecie - całe 100 mil.
{41211}{41358}Badanie jaskini często wymaga|przeciskania się przez wąskie szpary w skale.
{41364}{41455}Grotołazi nazywają takie miejsca|"przeciskami".
{41675}{41775}Im węższy przecisk,|tym większa szansa uszkodzenia
{41778}{41885}któregoś ważnego systemu|podtrzymującego życie nurków.
{42473}{42586}W tych warunkach nurek|mógłby łatwo stracić orientację
{42589}{42699}i mogłoby to stać się|dla niego również śmiertelne.
{42990}{43128}Zalane pieczary mogą płatać figle,|łatwo wtedy zmylić drogę i kierunek.
{43307}{43398}To, co wydaje się powietrzem,|wcale nim nie jest.
{43398}{43480}To jest tylko inny rodzaj wody.
{43654}{43788}Jest to halocline -|łączenie wody słodkiej z wodą słoną.
{43852}{43998}Woda słodka spływająca z dżungli|ponad cięższą wodą słoną z morza.
{44023}{44111}Warstwa słonowodna|jest niezmiernie uboga w tlen.
{44111}{44216}Stwarza to szczególnie|trudne warunki do życia dla zwierząt.
{44216}{44291}Jednak niektóre potrafią tu żyć,
{44294}{44420}jak "remiped", jeden z najstarszych|do dziś żyjących skorupiaków.
{44450}{44585}(Zool."remiped")-zwierzę mające kończyny,|które służą jako wiosła.
{44600}{44694}Majowie rozumieli|znaczenie cenotes,
{44694}{44783}ale mogli nigdy nie wiedzieć|że te zalane tunele
{44783}{44873}były właściwie początkiem|podziemnych rzek
{44881}{44985}i wszystkie z nich w końcu|wpływają do morza.
{45202}{45330}Słona woda, w przeciwieństwie|do wody słodkiej, nie trawi wapienia,
{45333}{45486}więc większości morskich jaskiń jest|tworzona mechanicznie, przez uderzenia fal.
{45613}{45767}Skalne formacje wysp Poor Knight Island|na Nowej Zelandii, są pozbawione morskich jaskiń
{45769}{45919}i tylko jak te na Borneo stały|się ważnym schronieniem dla wielu gatunków.
{46011}{46086}Po żerowaniu za dnia|w otwartym morzu
{46088}{46179}ogromne ławice ryby demoiselle|wracają do jaskiń,
{46181}{46280}których używają|jako schronienia przed drapieżnikami.
{46322}{46415}Dla tej ryby jaskinie|są kryjówką na czas nocy,
{46418}{46489}ale nie są jedynymi|docierającymiącymi tutaj.
{46491}{46581}Jest inna ryba|żyjąca według innego planu.
{46759}{46841}Bigeyes jest|odpowiednikiem nietoperzy.
{46844}{46927}Nocni zjadacze wypływają|z jaskini każdego wieczora.
{47027}{47110}I jak wszyscy Którzy|dzień spędzają w jaskiniach,
{47110}{47195}są bezbronne|w planowym czasie wyjścia.
{47465}{47612}Wąskie gardło komina zmusza wylatujące|nietoperze do dużego zagęszczenia
{47614}{47690}przyciągając tym uwagę innych.
{48342}{48445}Nietoperze mogą dostrzegać węże|używając echolokacji,
{48451}{48562}ale węże w ciemności|dosłownie nie widzą niczego.
{48891}{48991}Ataki wydają się w większości chybione,
{49027}{49104}ale węże mają|tajną broń.
{49113}{49210}Mogą właściwie wyczuć każdego|nietoperza lecącego obok.
{49213}{49343}Receptory na głowie węża odbierają|ciepło emitowane przez latające nietoperze.
{49343}{49420}Niczym pokaz cieplnych obrazów.
{49563}{49654}Dla węży|nietoperze widocznie się żarzą
{49656}{49747}i to daje im|możliwość, namierzenia celu.
{50265}{50363}To jest cena jaką|"dochodzący" do jaskiń muszą zapłacić
{50366}{50448}za swoje dzienne sanktuarium na ziemi.
{50448}{50577}Małe zdziwienie, że są inni|mieszkańcy jaskini, którzy pełzają.
{50759}{50838}Wiele jaskiń jest jak wyspy -
{50840}{50947}odcięte od zewnętrznego świata|i od innych jaskiń.
{51118}{51286}To odosobnienie wywołało ewolucję|różnych dziwnych stworzeń.
{51330}{51399}Są organizmami wyspecjalizowanymi -
{51399}{51563}Troglodyci, zwierzęta te nie pojawiają się|poza jaskiniami aby zobaczyć światło dzienne.
{51853}{51920}Ci troglodyci z Tajlandii
{51920}{52038}są prawdopodobnie najbardziej|spacyficznymi stworzeniami na Ziemi,
{52038}{52118}ponieważ żyją tylko|w jaskiniowych wodospadach.
{52121}{52203}Cała populacja|tej jaskiniowej "ryby anioła"
{52206}{52311}wydaje się być ograniczona|tylko do dwóch małych jaskiń.
{52406}{52490}Ta sama historia jest|z innymi troglodytami.
{52492}{52642}Może dobrze, że żyje ich mniej niż sto|na wolności, w teksańskich jaskiniach.
{53004}{53100}I Belizean biały krab|jest innym stworzeniem
{53103}{53190}można go spotkać|tylko w jednym systemie jaskiń.
{53307}{53375}Żyjąc w wiecznej ciemności,
{53375}{53499}one nie tylko zupełnie straciły|pigment w skórze, ale też i oczy.
{53537}{53631}Potrzeba tysięcy pokoleń|by nastąpił zanik oczu,
{53631}{53754}tak jak ten gatunek musiał być|odizolowany przez bardzo długi czas.
{53871}{54005}Ale ślepa salamandra ma|inne wysoce rozbudowane organy czuciowe.
{54067}{54216}Receptory w ich skórze w mig dostrzegają|ruch w wodzie wywołany przez ofiarę.
{54371}{54524}Zewnętrzne skrzela są przydatne w wodzie,|która jest szczególnie nisko natleniona.
{54796}{54919}Jaskiniowa "ryba anioł" żywi się bakteriami|w szybko płynącej wodzie
{54921}{55029}trzymając się podłoża|mikroskopijnymi haczykami na płetwach.
{55284}{55405}Jedzenie jest często w niwielkim|zapasie i troglodyci jak krab
{55408}{55536}muszą przeżyć na czymkolwiek|co wpływa do jaskini z zewnątrz.
{55613}{55715}Salamandra może nie znaleźć nic|do jedzenia przez kilka miesięcy,
{55715}{55817}więc kiedy coś nadchodzi|nie może pozwolić sobie, by chybić.
{55976}{56130}To jest zdumiewające, że ci nadzwyczajni|mieszkańcy jaskiń wszyscy są zdolni przeżyć.
{56141}{56222}Ale jedna jaskinia jest tak niegościnna,
{56225}{56319}że w ogóle nie spodziewalibyśmy się|znależć tu jakiegoś życia.
{56443}{56542}Woda wypływająca|z jaskini Luz Willi w Meksyku
{56545}{56643}jest zabarwiona na biało|przez kwas siarkowy.
{57002}{57085}Odkrywcy wchodzący do tej|niebezpiecznej jaskini
{57085}{57166}muszą nosić maski gazowe|i monitory stężenia gazu.
{57168}{57294}Wzrost poziomu toksycznych gazów|do stężenia śmiertelnego następuje tak szybko,
{57294}{57377}że system wczesnego|ostrzegania jest podstawą.
{57443}{57547}Nietoperze żyją pozostając|blisko otworów w stropie,
{57547}{57689}ale zagłębienie się w dół jaskini|jest naprawdę bardzo niebezpieczne.
{57881}{58018}Źródło tych toksycznych oparów|znajduje się kilka mil pod powierzchnią.
{58023}{58151}Gazowe bańki siarkowodoru|wydobywające się ze złóż ropy w skorupie ziemi.
{58154}{58279}Mieszają się z tlenem i wodą,|tworząc kwas siarkowy.
{58551}{58657}To nie są warunki,|w których można by spodziewać się znaleźć ryby,
{58660}{58753}ponadto te jaskiniowe molinezje|wydaj się prosperować
{58756}{58839}wbrew kwasowi|i przy niskim poziomie tlenu.
{58882}{58995}Faktycznie, więcej życia jest tutaj|niż ktoś mógłby pomyśleć,
{58995}{59107}ale najbardziej zaskakuje|coś zupełnie bardziej dziwacznego.
{59353}{59561}Te dziwne stalaktyty - tworzące formacje|są rozpoznane, raczej właściwie, jako snotites,
{59564}{59670}krople kapiące|z końców są kwasem siarkowym,
{59673}{59763}wystarczająco silnym, aby spalić skórę.
{59819}{59921}Snotites jest, faktycznie,|ogromną kolonią bakterii,
{59924}{60007}zdolnych narastać centymetr dziennie.
{60113}{60291}W tym świecie, bez światła słonecznego|te bakterie czerpią energię z siarkowodoru.
{60401}{60501}Bakterie w tych warunkach|są znane jako extremofile
{60501}{60614}z powodu ich zdolności, do życia|w tak ekstremalnych warunkach.
{60673}{60793}Extremofile odgrywają też|inna ważną rolę w tej jaskini.
{60796}{60885}Zaskakująco, lecz są one|podstawą łańcucha pokarmowego,
{60885}{61000}który wspiera między innymi,|larwy tych komarów.
{61235}{61324}Ekosystem Luz Willi|jest na pewno bardzo nadzwyczajny,
{61328}{61461}ale odkrywcy szybko dokonali|bardziej zadziwiającego odkrycia.
{61766}{61896}Pod tym suchym krajobrazem|leży podziemna kraina cudów.
{62040}{62149}Bez żadnej wody można by się nie|spodziewać znalezienia jaskiń,
{62152}{62257}ale pod tymi pagórkami|zboczy pustyni w Stanach Zjednoczonych
{62260}{62370}leży jeden z najdłuższch, najgłębszych|i najbardziej zadziwiających
{62373}{62450}systemów jaskiń na świecie.
{62502}{62604}Jego sekrety pozostawały nieznane|do 1986 roku,
{62607}{62744}kiedy grotołazi odkopali kilka|metrów luźnch kamieni z dna tego dołu.
{62827}{62897}Nazwali jaskinię Lechuguilla
{62901}{63076}i od tego odkrycia ponad|120 mil przejść zostało naniesione na mapę.
{63200}{63341}Kiedy pierwsi odkrywcy tu zeszli, nikt nie|domyślał się całkowitej wielkości tej jaskini.
{63341}{63439}Ale nawet ta wielkość nie|była największym zaskoczeniem.
{63443}{63575}Drobiazg spowodował, że Lechuguilla|była wkrótce uważana przez grotołazów za świat
{63578}{63675}niewątpliwie najpiękniejszy|ze wszystkich jaskiń.
{63675}{63835}Mieli odkryć najdelikatniejsze formacje|jakie kiedykolwiek były widziane pod ziemią.
{64178}{64311}Ściany zostały pokryte najdelikatniejszymi|i najkruchszymi kryształami.
{64676}{64822}Wiele tych kryształów tworzył gips,|minerał który pochodzi od wapienia.
{64829}{64918}I ciągną się mila po mili.
{65326}{65477}Woda jest twórcą większości jaskiń,|ale w przeciwieństwie do innych jaskiń wapiennych,
{65480}{65607}skały Lechuguilla nie były|trawione przez przepływ wody deszczowej.
{65641}{65720}Coś innego było przyczyną.
{65902}{66068}Jedyną wodą w Lechuguilla|są te nadal cudownie jasne baseny.
{66184}{66259}Gdy odkrywcy,|poszli w głąb jaskini,
{66262}{66373}natykając się na całe galerie|wypełnione niezwykłymi formacjami,
{66373}{66506}jak te 5-cio metrowe stożki,|pokryte najbardziej delikatnymi kryształami.
{67222}{67293}Były to kryształy gipsu, które
{67293}{67426}sprawiły, że naukowcy zaczeli badać|jak te pieczary zostały utworzone.
{67452}{67625}Odkryli, że wapień Lechuguilla właściwie|został strawiony przez kwas siarkowy,
{67628}{67718}trawiąc dosłownie wiele mil|wapienia.
{68140}{68273}Kiedy kwas siarkowy rozkłada wapień,|to po procesie pozostaje gips,
{68276}{68367}stanowiący podstawę|nadzwyczajnych form w Lechuguilla.
{68370}{68467}Odkryli także jeden kompleks,|o powierzchni ponad mili,
{68469}{68552}w którego widok trudno było uwierzyć.
{68939}{69046}Żyrandole w sali balowej|był największym odkryciem.
{69049}{69128}Z jej długimi na 6 metrów kryształami
{69131}{69269}jest zapewne niespotykaną nigdzie więcej|komorą wśród jaskiń na świecie.
{70242}{70361}I ściany miały|jeszcze jedną niespodziankę.
{70399}{70549}Zostały na nich znalezione bakterie-|extremofile zasilające się surową skałą.
{70691}{70839}Odkrycie życia, które istnieje bez|czerpania jakiejkolwiek energii słonecznej
{70839}{70991}pokazuje nam jeszcze raz jak złożony|i zadziwiający może być podziemny świat.
{71080}{71226}Odkrywcy każdego roku wytyczają ponad|100 mil nowych przejść i jaskiń.
{71271}{71398}Dopiero może połowa świata|wapiennego do tej pory została zbadana,
{71398}{71516}ale kto wie, jak dużo Lechuguillas|nadal czeka na odkrycie?