2740390325

1.1. Podstawowe pojęcia z zakresu prawa handlozuego

o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W zakresie prawa formalnego (procedury) podstawowe znaczenie ma kodeks postępowania cywilnego (zob. rozdz. XV) oraz prawo przepisy proceduralne ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

Prawo unijne (zwane dawniej wspólnotowym) ma duże znaczenie szczególnie w zakresie prawa handlowego, w tym prawa spółek (np. spółka europejska, europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych) i stosunków jednostronnie profesjonalnych (przedsiębiorca -konsument, zob. rozdz. XII). W zagadnieniach tych początkowo występowała konieczność dostosowania prawa polskiego do dyrektyw unijnych, ale pojawiła się tendencja do wydawania rozporządzeń unijnych, które obowiązują bezpośrednio i mają pierwszeństwo w stosowaniu przed polskimi, ściśle wewnętrznymi przepisami. W prawie unijnym tkwią także przyczyny wielu innych regulacji zaliczanych do prawa handlowego, np. umów między przedsiębiorcami inwestycyjnymi a ich klientami albo terminów zapłaty w transakcjach handlowych.

Wzorce umowne nie są źródłami prawa w ścisłym znaczeniu, ale są faktami prawotwórczymi (wynikają z nich pewne prawa, podobnie jak z faktu zawarcia umowy) mającymi bardzo duże znaczenie w obrocie obustronnie i jednostronnie profesjonalnym (zob. pkt 3.3.2.1). Rodzą one pozytywne skutki (np. standaryzacja umów, obniżenie kosztów ich zawarcia) oraz negatywne (problem tzw. niedozwolonych postanowień umownych, zob. pkt 12.2).

Zwyczaj nie jest źródłem prawa handlowego, ale ma wpływ na jego stosowanie, ponieważ do zwyczaju odsyłają przepisy prawa cywilnego dotyczące także lub wyłącznie obrotu profesjonalnego - np. przepisy kodeksu cywilnego, kodeksu morskiego lub ustawy prawo przewozowe. Zwyczaj to praktyka postępowania w określony sposób, powszechna w danym czasie, środowisku i stosunkach społecznych, do której odsyłają przepisy prawne. Natomiast prawo zwyczajowe jest źródłem prawa handlowego i jego normy mają zastosowanie wówczas, gdy danych kwestii nie reguluje prawo stanowione, a jest w tych kwestiach pewna praktyka postępowania uznana za obowiązującą i sankcjonowana przez państwo. Wobec dominacji prawa stanowionego handlowe prawo zwyczajowe (lex mercatoria) ma mniejsze znaczenie, a znajduje zastosowanie przede wszystkim w międzynarodowych stosunkach zobowiązaniowych (np. wynikających z umów przewozu morskiego), natomiast w relacjach wewnętrznych dotyczy głównie umów nienazwanych (zob. pkt 13.2). Prawo zwyczajowe jest niekiedy spisane w prywatnych kodyfikacjach (np. w tzw. przewodnikach).

Uwaga: ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie jest bezpośrednim źródłem prawa handlowego, gdyż reguluje publicznoprawne kwestie podejmowania, wykonywania, zawieszenia i zakończenia działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów w tym zakresie, ale ze względu na jej znaczenie -potocznie nazywana jest konstytucją gospodarczą-i oddziaływanie na prawo handlowe zostanie w podręczniku omówiona w niezbędnym zakresie. W okresie międzywojennym taki charakter miało rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowem, uchylone w 1972 r. (w okresie gospodarki nakazowo-rozdzielczej). Jego „następczynią" była ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, którą zastąpiła ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej, a tę z kolei ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

17