Rachunek kosztów w układzie rodzajowym ujmuje wszystkie koszty, jakie powstają w przedsiębiorstwie w związku z zakupami, magazynowaniem, wytwarzaniem oraz sprzedażą wyrobów i ustug w jednym okresie obrachunkowym. Rachunek ten polega na grupowaniu kosztów całkowitych według rodzajów.
W zależności od przyczyny powodującej koszty można wyróżnić następujące grupy kosztów:
- płace (płace bezpośrednie, wynagrodzenia stałe, ubezpieczenia społeczne);
- koszty materiałowe (materiały podstawowe, - pomocnicze, - eksploatacyjne);
- koszty kapitałowe (odpisy, odsetki, koszty ryzyka);
- koszty usług obcych (koszty napraw, usług transportowych);
- koszty społeczne (opłaty, składki).
Wymaga podziału przedsiębiorstwa na obszary cząstkowe, w odniesieniu do których ujmowane, kontrolowane i planowane są koszty ogólne powstałe w okresie obrachunkowym.
- Definicja miejsca powstawania kosztów (MPK)
Obszary cząstkowe przedsiębiorstwa wydzielone funkcjonalnie, organizacyjnie lub w oparciu o inne kryteria.
- Funkcje MPK
o obszary ujmowania kosztów ogólnych, o obszary planowania kosztów ogólnych, o obszary odpowiedzialności za koszty.
Cele rachunku kosztów wg miejsc powstawania
o kontrola rentowności.
o średniookresowe rozliczanie kosztów ogólnych na nośniki kosztów.
- Kryteria wyodrębniania MPK
o Obszary odpowiedzialności
o Aspekty funkcjonalne (np. zakupy, wytwarzanie, dystrybucja, administracja, B & R, ogólne) o Uwarunkowania przestrzenne