3822447777

Językoznawstwem inaczej lingwistyka (łac. linguistica) - dyscyplina nauk humanistycznych, której głównym przedmiotem poznania jest języki¹^ (teoria języka) i języki świata (ich filologie); działami językoznawstwa ogólnego są: fonetyka, fonologia, morfologia, pragmatyka, semantyka, składnia, słownictwo, słowotwórstwo^.

Specjalista w zakresie językoznawstwa to językoznawca lub lingwista. Wyróżnia się lingwistykę teoretyczną i stosowaną.

Kierunki badań językoznawczych można połączyć w trzy następujące przeciwstawne pary:

•    Językoznawstwo synchroniczne zajmuje się formą języka w danym momencie; językoznawstwo diachroniczne odkrywa historię języka (grupy języków) i zmiany jego struktury na przestrzeni czasu.

•    Językoznawstwo teoretyczne próbuje budować modele służące opisywaniu poszczególnych języków oraz teorie dotyczące uniwersalnych aspektów języka: językoznawstwo stosowane usiłuje wdrażać te teorie w praktyce.

•    Makrolingwistyka lub językoznawstwo kontekstualne bada dopasowanie języka do otaczającego świata, a więc funkcje społeczne języka, proces nauki i wzbogacania języka, procesy wytwarzania i odbioru języka. Mikrolingwistyka lub językoznawstwo niezależne rozważa język jako taki, a więc jako byt niezależny od otaczającego świata.

Kierunek badań określany czasami jako lingwistyka ogólna lub lingwistyka, bez dodatkowych określeń, należy rozumieć jako językoznawstwo synchroniczne, teoretyczne i niezależne jednocześnie. Dziedzina ta jest uważana za jądro językoznawstwa.

W skład lingwistyki teoretycznej (ogólnej) wchodzą takie dziedziny jak:

•    Gramatyka - nauka o zasadach budowy i odmiany wyrazów oraz o regułach składni danego języka. Wyróżnia się gramatykę opisową (synchroniczną) omawiającą aktualny stan języka oraz gramatykę historyczno-porównawczą (diachroniczną) przedstawiającą procesy jego zmian w czasie. Gramatyka jest to dział językoznawstwa obejmujący morfologię i składnię, jest to nauka o strukturze języka.

•    Semantyka - dziedzina językoznawstwa zajmująca się analizą treści wyrażeń językowych; jest to nauka o znaczeniu wyrazów, badająca w jakim zakresie i charakterze budowa formalna wyrazu określa jego znaczenie.

•    Składnia - nauka o budowie wypowiedzeń, określa sposób służący do łączenia wyrazów w zdania w całość gramatyczno-komunikatywną.

•    Fonetyka - dział językoznawstwa badający stronę dźwiękową języka (głoski) i skupiający się na opisie ich właściwości fizycznych.

•    Fonologia - dział językoznawstwa badający strukturę systemu dźwiękowego, m.in. funkcje głosek, ich alternacje. czy ograniczenia związane z występowaniem w różnych kontekstach

•    Lingwistyka porównawcza - porównuje systemy językowe oraz bada ich historię w celu znalezienia uniwersalnych wartości języka.

•    Lingwistyka historyczna - opisuje i objaśnia rozwój języków oraz ich pochodzenie

•    Lingwistyka stosowana - umieszcza teorię lingwistyki w takich dziedzinach jak nauka języków obcych, tłumaczenie oraz patologia mowy.

•    Lingwistyka kryminalistyczna - gałąź kryminalistyczna lingwistyki, stanowiąca pomoc w ustaleniu wykonawcy lub autora tekstu dowodowego w postępowaniach sądowych etc. (lingwistą kryminalistycznym jest m.in. prof. zw dr hab. Jadwiga Stawnicka - pracownik naukowy Uniwersytetu w Katowicach, stały biegły sądowy wykonujący ekspertyzy kryminalistyczne w Instytucie Ekspertyz Kryminalistycznych Analityks w Poznaniu)

Badania dotyczące lingwistyki prowadzone są przez w'ielu specjalistów z różnych dziedzin, którzy nie zawsze są ze sobą zgodni. Jak to określił Russ Rymer:

"Lingwistyka jest prawdopodobnie istotą, w-okół której w akademickim królestwie trwają największe spory. Jest przesiąknięta krwią poetów, teologów, filozofów', filologów, psychologów, biologów, antropologów i neurologów', razem z ich krwią czerpana jest również krew gramatyków'".