5987092311

2

Część A. Prawo pracy

I. Indywidualne stosunki pracy

Indywidualne stosunki pracy mają zastosowanie do uprawnień i obowiązków stron stosunku pracy. Kształtują one więc sytuację pracowników zatrudnionych w celu świadczenia pracy oraz pracodawców zobowiązanych do dostarczenia określonej pracy.

Pracownikiem jest pełnoletnia osoba fizyczna, mająca przynajmniej ograniczoną zdolność do dokonywania czynności prawnych, która dobrowolnie podjęła decyzję o nawiązaniu stosunku pracy i wykonywaniu odpłatnej pracy, na rzecz, ryzyko i pod kierownictwem pracodawcy (A. Świątkowski, Polskie prawo pracy, s. 25). Według definicji wynikającej z art. 2 KP pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Prawo pracy nie reguluje sytuacji osób niebędących pracownikami w rozumieniu KP. Dotyczy to osób wykonujących „pracę” na podstawie prawa administracyjnego czy umów cywilno-prawnych takich jak np. umowa o dzieło czy umowa zlecenia. Kluczowa dla odróżnienia tych dwóch kategorii pracowników jest definicja wykonywanej pracy.

Praca jest świadczeniem wykonywanym przez pracownika na rzecz pracodawcy w ramach łączącego ich stosunku pracy. Kodeks pracy łączy z definicją stosunku pracy kilka cech szczególnych pozwalających odróżnić go od innych stosunków prawnych. Są to:

1)    dobrowolność - jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest zasada wolności pracy, zgodnie z którą każdy ma prawo do swobodnego podejmowania decyzji o rozpoczęciu zatrudnienia lub powstrzymywania się od wykonywania pracy. Regulacji prawa pracy nie podlega zatem praca wykonywana pod przymusem, jak np. praca niewolnicza;

2)    osobiste świadczenie pracy - pracownik ma obowiązek osobiście świadczyć pracę na rzecz pracodawcy i nie może tego obowiązku spełnić za pośrednictwem innej osoby;

3)    podporządkowanie - praca wykonywana jest pod kierownictwem pracodawcy co wynika z art. 22 KR Oznacza to, iż podczas św iadczenia pracy pracow nik jest podporządkowany pracodawcy. Pracodawca organizuje proces pracy, ma prawo wydawać pracownikowi polecenia dotyczące sposobu jej wykonania oraz posiada uprawnienia do kierowania pracą danego pracownika (art. 100 § 1 KP);

4)    odpłatność - praca wykonywana w ramach stosunku pracy powinna być zawsze wynagradzana. Wynagrodzenie za pracę jest przysparzającym świadczeniem majątkowym wypłacanym pracownikowi przez pracodawcę odpowiednio do rodzaju, ilości i jakości wykonywanej pracy. Wyplata wynagrodzenia jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy;

5)    ryzyko - praca wykonywana jest na rzecz i ryzyko pracodawcy. W związku z tym, iż to pracodawca odnosi korzyść ekonomiczną z wykonania pracy przez pracowni-

Czerniak-Swędziol, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, wyd. 1, Repetytoria C.H.Beck