plik


System instytucjonalny a dBugofalowy rozwj gospodarczy (sukcesy i pora|ki w nadrabianiu gospodarczych zalegBo[ci). Porwnania Systemw Gospodarczych Prof. Leszek Balcerowicz Warszawa, 18.05.2006 1 Plan wystpienia: I. Do[wiadczenia [wiatowe. II. Do[wiadczenia krajw posocjalistycznych. III. Przyczyny r|nic w osignitych wynikach gospodarczych. 2 I. Do[wiadczenia [wiatowe. PrzykBady pora|ek w zmniejszaniu dystansu gospodarczego. Jest bardzo wiele krajw, ktre nie byBy w stanie zmniejszy dystansu dzielcego je od paDstw najbogatszych: caBy [wiat niezachodni w XVIII-XIX w., a| do rewolucji Meiji (1868 r.) w Japonii; prawie wszystkie kraje Afryki po II wojnie [wiatowej; paDstwa Ameryki AaciDskiej w ramach starego modelu gospodarczego (do pznych lat osiemdziesitych XX w.); wszystkie kraje komunistyczne po II wojnie [wiatowej; wikszo[ krajw Europy Wschodniej po 1990 roku. 3 PKB na mieszkaDca w wybranych grupach krajw (Europa Zachodnia = 100) 55,6 55 47,0 46,1 43,2 45 39,3 33,9 34,0 31,6 35 28,0 22,5 25 18,5 15,515,0 11,8 15 8,7 7,6 5 Afryka, 1820-1998 Azja, 1820-1973 Europa Zrodkowa w Ameryka AaciDska, okresie komunizmu, 1950-1990 1950-1990 1820 1870 1950 1973 1990 1998 yrdBo: Obliczenia wBasne na podstawie Maddison A., The World Economy A Millennial Perspective, OECD, Paris 2001. 4 " PrzykBady sukcesw w zmniejszaniu dystansu gospodarczego. Do paDstw, ktre odniosBy sukces w zmniejszaniu dystansu do krajw najbogatszych, nale|: Stany Zjednoczone w XIX w. wobec Wielkiej Brytanii; kraje skandynawskie, w tym Szwecja zanim rozwinBa  model szwedzki (do poBowy XX w.); Japonia od rewolucji Meiji (w 1868 roku) do koDca lat osiemdziesitych; Irlandia; mBodsze tygrysy azjatyckie (Korea PBd., Tajwan, Tajlandia); Chiny od pznych lat siedemdziesitych; Chile od 1984 r.; niektre kraje posocjalistyczne Europy Zrodkowo-Wschodniej w latach dziewidziesitych. 5 PKB na mieszkaDca w wybranych krajach (Europa Zachodnia = 100) USA Szwecja 147 220 150 208 200 117 125 111 180 104 153 153 160 100 89 145 145 84 140 124 75 120 102 50 100 1870 1913 1950 1973 1990 1998 1820 1870 1913 1950 1973 1990 1998 Japonia Irlandia 118 114 120 110 102 99 100 90 74 80 70 60 60 50 40 42 37 40 30 10 20 1973 1990 1998 1870 1913 1950 1973 1990 1998 yrdBo: Obliczenia wBasne na podstawie Maddison A., The World Economy. A Millennial Perspective, OECD, Paris 2001. 6 PKB na mieszkaDca w wybranych krajach (Europa Zachodnia = 100) Korea PoBudniowa Chiny 68 70 20 17 54 55 15 12 40 10 7 25 25 5 17 10 0 1950 1973 1990 1998 1973 1990 1998 Polska Chile 40 60 37 54 35 34 50 32 44 40 30 40 30 25 1973 1990 1998 1990 1995 1998 yrdBo: Obliczenia wBasne na podstawie Maddison A., The World Economy. A Millennial Perspective, OECD, Paris 2001. 7 PRZYCZYNY PORA{EK W ZMNIEJSZANIU DYSTANSU GOSPODARCZEGO DO KRAJW NAJBOGATSZYCH WOJNY PODWJNA PORA{KA PACSTWA NIEZDOLNOZ DO REALIZACJI ETATYZM (POPULIZM) PODSTAWOWYCH FUNKCJI PACSTWA (ZAPEWNIENIA ODPOWIEDNIEGO PRAWA, W TYM OCHRONY PRAW WAASNOZCI, ITD.) MONOPOLIZACJA NADMIAR CHORE FINANSE CHORY PIENIDZ REGULACJI, KTRE PUBLICZNE PROTEKCJONIZM / DU{Y UDZIAA OGRANICZAJ GOSPODARKA WAASNOZCI NADMIERNY POZIOM WOLNOZ ZAMKNITA PACSTWOWEJ WYDATKW GOSPODARCZ I PUAAPKI PUBLICZNYCH I RODZ SOCJALNE PODATKW KORUPCJ OGRANICZAJCE ZATRUDNIENIE 8 Co kryje si za trwaBym sukcesem w zmniejszaniu dystansu do krajw najbogatszych? " Racjonalnie ograniczone paDstwo, ktre umo|liwia sprawne dziaBanie gospodarki wolnorynkowej w ramach paDstwa prawa (np. Stany Zjednoczone). " Udane przej[cie do takiego systemu. GBwnymi elementami systemu, ktry nale|y utrzymywa lub do ktrego nale|y zmierza, s: - zdrowe finanse paDstwa; - stabilne i egzekwowane prawo (rzdy prawa); - niskie i proste podatki dziki ograniczonym wydatkom publicznym; - stabilny pienidz; - otwarta gospodarka; - silna konkurencja w gospodarce; - wBasno[ prywatna; - brak barier dla swobodnej przedsibiorczo[ci. 9 Im lepiej paDstwo wywizuje si ze swoich podstawowych funkcji: stanowienie dobrego prawa i jego egzekwowanie, tym lepsze warunki do rozwoju przedsibiorczo[ci. SiBa systemu prawnego i przestrzeganie prawa oraz bezpieczeDstwo umw w krajach o niskim poziomie dochodu (min = 0 pkt/max = 10 pkt *) 7 6,8 7 6 5,6 6 5 5 4,1 3,9 4 4 3 SiBa systemu praw nego i przestrzeganie BezpieczeDstw o umw praw a Kraje tracce dystans Kraje doganiajce Kraje doganiajce: [redni roczny wzrost dochodu per capita powy|ej 3,75 proc. w latach 1970-1998 Kraje tracce dystans: ujemna [rednia roczna zmiana dochodu per capita w latach 1970-1998 * Zrednie warto[ci indeksu z lat 1984-1998 yrdBo: Midzynarodowy Fundusz Walutowy, World Economic Outlook, maj 2000. 10 Zdrowe finanse publiczne s warunkiem szybkiego dBugofalowego rozwoju. DBugotrwaBy, wysoki deficyt bud|etu prowadzi albo do kryzysu, albo co najmniej do spowolnienia wzrostu. Deficyt sektora finansw publicznych w krajach o niskim poziomie dochodu w latach 1970-98 (w proc. PKB) 7 6 5,2 5 4 3 2 0,7 1 0 Kraje doganiajce Kraje tracce dystans Kraje doganiajce: [redni roczny wzrost dochodu per capita powy|ej 3,75 proc. Kraje tracce dystans: ujemna [rednia roczna zmiana dochodu per capita. yrdBo: Midzynarodowy Fundusz Walutowy, World Economic Outlook, maj 2000. 11 STABILNY PIENIDZ (NISKA INFLACJA) zwiksza efektywno[ wykorzystania przyczynia si do wzrostu nakBadw czynnikw produkcji, bo czynnikw produkcji, poniewa| zmniejsza si obci|enia podatkowe nie ukBad cen wzgldnych odzwierciedla niepewno[ rosn (je|eli nie zmienia si rzeczywiste preferencje konsumentw prawo podatkowe) Zrednia inflacja w krajach o niskim poziomie dochodu w latach 1970-98 (w %) 28 26,4 17 9,4 6 Kraje doganiajce Kraje tracce dystans Kraje doganiajce: [redni roczny wzrost dochodu per capita powy|ej 3,75 proc. Kraje tracce dystans: ujemna [rednia roczna zmiana dochodu per capita. yrdBo: Midzynarodowy Fundusz Walutowy, World Economic Outlook, maj 2000. 12 W ostatnich 30 latach paDstwa otwarte na wymian midzynarodow rozwijaBy si przecitnie znacznie szybciej ni| kraje zamknite Wzrost udziaBu wymiany midzynarodowej Zrednia roczna realna dynamika eksportu w w PKB midzy latami 1970-74 a 1994 - 98 w latach 1970-98 w krajach o niskim poziomie krajach o niskim poziomie dochodu dochodu (w proc.) (w punktach proc.) 18 12 11,1 15 10 12 8 9 5,2 6 6 3 4 0 2,2 2 -3 -6 -5 0 Kraje tracce dystans Kraje doganiajce Kraje tracce dystans Kraje doganiajce Kraje doganiajce: [redni roczny wzrost dochodu per capita powy|ej 3,75 proc. Kraje tracce dystans: ujemna [rednia roczna zmiana dochodu per capita. yrdBo: Midzynarodowy Fundusz Walutowy, World Economic Outlook, maj 2000. 13 Stany Zjednoczone a Unia Europejska " Stany Zjednoczone uzyskaBy wy|szy poziom rozwoju gospodarczego w porwnaniu do [redniej dla pitnastu krajw czBonkowskich Unii Europejskiej. PKB per capita (w tys. dolarw midzynarodowych). 30 Stany Zjednoczone 20 Zrednia dla UE-15 10 0 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 yrdBo: Maddison Database. 14 " W cigu ostatnich kilku dziesicioleci zakres wolno[ci gospodarczej poprawiB si zarwno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Unii Europejskiej. Na pocztku tego wieku UE osignBa poziom USA z lat 70-tych. " Jednocze[nie r|nica w poziomie PKB per capita powikszyBa si. 1970 2003 PKB per capita (tys. dolarw midzynarodowych) 15,0 29,0 Stany Zjednoczone 10,1 20,1 UE-15 Indeks Wolno[ci Gospodarczej 7,0 8,2 Stany Zjednoczone 6,5 7,4 UE-15 Warto[ indeksu jest [redni arytmetyczn 5 skBadowych indeksw okre[lajcych: (1) zakres sektora finansw publicznych, (2) system prawny i ochron praw wBasno[ci, (3) stabilno[ pienidza, (4) liberalizacj handlu zagranicznego, (5) zakres regulacji rynku. Wy|sza warto[ indeksu oznacza szerszy zakres swobody ekonomicznej. yrdBo: Maddison Database, Fraser Institute. 15 " Zakres wolno[ci gospodarczej w Stanach Zjednoczonych byB wikszy ni| w krajach europejskich. Zredni poziom skBadowych Wolno[ gospodarcza* w USA i w UE-15. Indeksu Wolno[ci Gospodarczej* w latach 1970-2003. Zakres sektora finansw publicznych 10 8,2 8 7,4 Zakres System praw ny i 6 regulacji rynku ochrona praw w Basno[ci 7,0 4 6,6 Liberalizacja Stabilno[ pienidza 1970 2003 handlu zagranicznego USA UE-15 Warto[ indeksu jest [redni arytmetyczn 5 skBadowych indeksw okre[lajcych: (1) zakres sektora finansw publicznych, (2) system prawny i ochron praw wBasno[ci, (3) stabilno[ pienidza, (4) liberalizacj handlu zagranicznego, (5) zakres regulacji rynku. Wy|sza warto[ indeksu oznacza szerszy zakres swobody ekonomicznej. * Im wy|sza warto[ indeksu, tym wikszy zakres wolno[ci gospodarczej. yrdBo Fraser Institute. 16 " Dystans pomidzy USA i r|nymi krajami europejskimi w zakresie wolno[ci gospodarczej jest r|ny. SkBadowe Indeksu Wolno[ci Gospodarczej w 2003 r. a) Stany Zjednoczone a Wlk. Brytania. Zakres sektora finansw publicznych 10 8 System praw ny i 6 Zakres ochrona praw 4 regulacji rynku w Basno[ci 2 Liberalizacja Stabilno[ pienidza handlu zagranicznego USA b) Stany Zjednoczone a Niemcy c) Stany Zjednoczone a Francja. Wlk. Brytania Zakres sektora Zakres sektora finansw publicznych finansw publicznych 10 10 8 8 6 6 Zakres System praw ny i Zakres System praw ny i 4 regulacji rynku ochrona praw w Basno[ci ulacji rynku 4 ochrona praw w Basno[ci 2 2 Liberalizacja Stabilno[ pienidza Liberalizacja handlu zagranicznego Stabilno[ pienidza u zagranicznego USA Francja USA Niemcy yrdBo: Fraser Institute. 17 " Wydatki sektora finansw publicznych w Stanach Zjednoczonych w latach 1970-2005 byBy relatywnie niskie i stabilne. " W wielu krajach unijnych wydatki te znacznie wzrosBy osigajc wysoki poziom. Wydatki sektora finansw publicznych (proc. PKB) 60 55 50 50 45 40 40 30 35 30 20 Stany Zjednoczone [rednia dla UE-15 1970 2005 yrdBo: OECD Economic Outlook No. 75, 2004; Statistical Annex of European Economy, Spring 2006. 18 4 0 2 6 8 a y 982 y a a a a a a a a ia ja i i j ia i 1974 1976 1978 1980 1 1984 198 198 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 200 197 197 li c ni ri c c ni t g n a l a nd e dn s zone t och g l B re a em ancj and pa y w l i u n l r Da r Be t z oc G W Au Ir o r N F s Fi n Sz H . B Hi Po k ed j Z Wl any t S " Wysokie wydatki w wikszo[ci krajw unijnych prowadz do znacznych obci|eD podatkowych. CaBkowite dochody podatkowe w 2005 r. Klin podatkowy* w 2005 r. (jako % PKB) (jako % caBkowitych kosztw pracy) 52 51 51 50 50 48 50 47 45 45 44 44 43 42 42 41 40 40 39 39 39 39 38 40 40 38 37 36 35 35 35 34 33 30 29 30 30 27 26 20 20 * Podatek dochodowy oraz skBadki na ubezpieczenie spoBeczne pBacone przez pracownika i pracodawc pomniejszone o transfery jako odsetek caBkowitego kosztu pracy. yrdBo: OECD Tax Wedge; European Commission, European Economy, Spring 2006. 19 5 a a a a y a a a a a g y a a a a 5 a e y i a a a a i a a i i i i j ia j ia i g i i j i ia hy ia c 1 ne c r 1 li h ri r n cj c cj d c g cj t - c d d n - g c l d al o l on a n e a n m n an ani m e e e bur st n an a o n z an g z oc B bu andi a a a us t and an B e yt l D a ie l c ug l w l l D Be UE Be UE la zp Gr t Gr tu A m W Au Ir ry oc n Ir N Fr Fr em r W Ni in s Br szp Szw i no or Sz Ho s B F . Fi Ho se d k Hi dn H P Po k k e k. j je Lu Lu Wl Z Z Wl y y an an t St S II. Do[wiadczenia krajw posocjalistycznych. " Charakterystyka socjalistycznego systemu instytucjonalnego. A. Szczeglnie rozwinity system nakazw i zakazw: " prywatna przedsibiorczo[ byBa zakazana, co wraz z przeprowadzon w pocztkowych latach nacjonalizacj doprowadziBo do monopolu sektora paDstwowego; " przedsibiorstwa paDstwowe podlegaBy centralnemu planowaniu, ktre dotyczyBo produkcji, reglamentacji [rodkw produkcji i walut obcych, cen i handlu zagranicznego; " zakres aktyww finansowych dostpnych dla przedsibiorstw i ludno[ci byB skrajnie ograniczony, poniewa| rynkowy system finansowy nie mgB istnie obok centralnego planowania; " tworzenie i funkcjonowanie wszelkich pozagospodarczych organizacji byBo poddane ostrej kontroli, tj. spoBeczeDstwo obywatelskie byBo tBumione, a polityczna opozycja - zakazana; " podr|e zagraniczne byBy ograniczone; " media podlegaBy cenzurze, bezpo[redniej kontroli partii i polityce personalnej - mass media w znacznym stopniu byBy instrumentem socjalistycznej propagandy. 20 B. Szczeglnie rozwinity system nakazw i zakazw wspBistniaB z przero[nitym socjalistycznym paDstwem dobrobytu obejmujcym: " relatywnie wysokie transfery (edukacja, zdrowie, zasiBki socjalne); " ochron socjaln zapewnion przez przedsibiorstwa paDstwowe; " ceny |ywno[ci, energii i mieszkaD sztucznie podtrzymywane na niskim poziomie; " zabezpieczenia spoBeczne typowe dla gospodarek rynkowych nie istniaBy, poniewa| zapotrzebowanie na nie byBo zredukowane poprzez ograniczenie mo|liwo[ci i zagro|eD jednostek. C. PaDstwo socjalistyczne byBo wypaczone w dziedzinie tzw. dbr publicznych. " Wydatki na obron byBy nadmierne i wynikaBy z imperialnych aspiracji b. ZSRR. " Zwalczanie pospolitych przestpstw byBo stosunkowo skuteczne, ale kosztem praktyk typowych dla paDstwa policyjnego. " System prawny i wymiar sprawiedliwo[ci uznawaBy prywatn dziaBalno[ gospodarcz oraz niezale|n aktywno[ spoBeczn i polityczn za przestpstwo i byBy zasadniczo sprzeczne z systemem prawnym i wymiarem sprawiedliwo[ci, jakie s potrzebne dla gospodarki rynkowej i spoBeczeDstwa obywatelskiego. 21 " Kraje socjalistyczne r|niBy si midzy sob pod wieloma wzgldami, jednak wszystkie odbiegaBy od krajw o gospodarkach rynkowych i o podobnym dochodzie per capita.* Wydatki sektora finansw Czechy (64,5), Strefa euro (47,8), Korea publicznych (proc. PKB) SBowacja (64,5), Polska (48,8) (18,9) Wydatki na opiek spoBeczn i Wgry (16), Estonia (9,9) Chile (7,1), Meksyk (2,1) transfery (proc. PKB) UdziaB przemysBu w gospodarce SBowacja (59), BuBgaria (59), Strefa euro (35), Meksyk (proc. PKB) Polska (53) (29) UdziaB rolnictwa w gospodarce Uzbekistan (39), Tad|ykistan Meksyk (8), Strefa euro (4) (proc. PKB) (33), Polska (7,8), Czechy (6,3) Nieefektywno[ ekologiczna  Uzbekistan (3,7), Meksyk (1,1), Strefa euro emisja CO2 (kg / 1USD PKB Kazachstan (3,3), Polska (0,5) zgodnie z PPP w cenach z 1995 ) (1,4), Czechy (1,3) Zale|no[ od RWPG w handlu Litwa, BiaBoru[ (41), Polska zagranicznym (proc. PKB) (8), Czechy (6) * Dane dla paDstw socjalistycznych dotycz roku poprzedzajcego transformacj bdz pierwszego roku transformacji . Dla Polski, Czech, Wgier, SBowacji i BuBgarii jest to rok 1989, dla Litwy i Estonii  1990, dla BiaBorusi, Uzbekistanu, Kazachstanu i Tad|ykistanu  1992. Dane dla Strefy euro, Meksyku, Korei i Chile dotycz 1989 roku. yrdBo: EBRD Transition Reports; OECD Economic Outlook 73; World Development Indicators, 2004. 22 " Kilkana[cie lat od upadku komunizmu kraje posocjalistyczne osignBy zr|nicowane wyniki gospodarcze w zakresie: " wzrostu gospodarczego, Realny PKB, 2005 (1989=100). 147 131 128 125 123 121 120 112 113 120 104 99 94 95 89 87 74 80 58 48 47 40 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005; MFW, The World Economic Outlook. 23 y y n a a a a a n a ja a a n ia i i ia ja h j an a z r n gr w wa n c ni t n i n s ta wi | ta t sk  l s ec e a e s d o a ru s ot ga Li z B h d Ro A W st kra B G ni ej mu yki Po C ow ow b u o e E B B U | ac Bu Arm z R S S d M er z rkm Ta Ka A u T " zwalczania inflacji, Inflacja [rednioroczna w 2005 r. (w proc.). 21,0 16 13,5 14 12,6 11,9 12 10,8 9,7 9,0 10 8,3 7,6 7,1 8 6,7 5,0 6 4,3 4,1 4,0 3,5 3,5 3,1 4 2,8 2,7 2,6 2,5 2,1 1,8 2 0,6 0 yrdBo: MFW, The World Economic Outlook; GUS 24 n a a k e a a n a a a a ia n a y a a l y a j i n a ia a a i k a an z in t sj a zj cj t ni cj ni gr sy ta w s re t w ch s | t un oni l a e e a e s gi t  is is ru gar r Ch ot B jd ek ni Ro Li ir s daw Ko ze B G A W Po Gr e ek e rm um ch yk ow ow K E Uk M o C B B Bu | b A R m rb S S za d M rk a Uz ze K Ta A Tu Zauwa|y mo|na znaczne r|nice w efektywno[ci systemw gospodarczych m.in. w zakresie: " wydajno[ci pracy, Zmiana wydajno[ci pracy w przemy[le, lata 1992 - 2004 (1992=100). 284 273 280 230 205 201 185 180 159 156 154 149 153 132 130 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 25 ) ) ) a a y a a i j 3 3 r hy k w c 0 02) 03 n g 03) c t s a  o 0 l e o t 20 z 2 20 w 200 A 20 s ( ( W ( ( ( Po o C E B a a a n i j i S a na s n t w o s u ai a R r h d k B c um o a U z R M a K " przycigania bezpo[rednich inwestycji zagranicznych  brak liberalizacji handlu zagranicznego wystarcza do zablokowania napBywu bezpo[rednich inwestycji zagranicznych, Skumulowany napByw bezpo[rednich inwestycji zagranicznych per capita w okresie 1989-2004, (USD). 3719 4045 3983 4 000 2847 3 000 2094 1880 1612 1471 1507 1376 2 000 1212 1212 1188 1050 746 763 371 329 1 000 283 217 161 76 110 42 0 Skumulowany napByw bezpo[rednich inwestycji zagranicznych w okresie 1989-2004 (mld USD). 174,2 100 80 57,3 56,3 53,8 60 41,7 44,8 37,2 40 16,2 14,4 11,3 10,0 7,8 8,2 4,2 3,0 3,7 3,8 20 1,8 0,8 1,0 1,1 1,7 0,5 0,6 0 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005; IMF IFS. 26 a a a a y a a a a e n a a a n k ia a j ja j n ia j i i l i e ia an z y hy k i a n a c a c n w r gr i ni t iz | w d s n c s t t ar  u en l s o e g a st otw d s n re e g i i j Ch i r B Li wa Ko da a ek A ir W m st m k e l Gru G B Po o n j Cz e ow K B yk b E M e B Uk r | Bu Ar S Ru S zb e Mo Ta d U Az rkm Ta Tu a a a a a a a a a a y e a a k i a j j j n i j i i l i e an y i ka an na an c z a n wa r gry ni t | di w t n ch s t t uz ec ar a  u en l s o e ai s otw d s r ks e g i t Ch rgi i r B Ko Li an da e A W m m ki ej Gr l G B Po ow n j Cz e ow Ki B yk b Es M e B Uk | Bu Ar b S Ru S er Mo Ta d Uz Az rkm Ta Tu " poprawy wskaznikw zdrowotno[ci, Umieralno[ niemowlt na 1000 |ywych urodzeD,1990 i 2003 r. 98 100 90 7879 76 80 69 70 63 59 5557 60 50 41 37 40 34 27 30 23 23 21 18 18 18 18 17 16 16 16 15 15 20 14 14 12 10 10 8 8 87 6 10 8 8 8 5 10 4 4 4 0 1990 2003 yrdBo: Bank Zwiatowy, World Development Indicators, 2005. 27 a a a a y a a a a n a a a n i k n ja j j n j ro i le i e hy a i a n a s z c a c n wa gr i u n t i di t sy c sk t t ar h a  or u s o st g s otw s k re e g i Ro C ol r i ra B Li K ze an A a W m st k l G ki k P ow n f ch C e Ki B y E Me e e a U aj | Bu b S Ru z T tr m d a S Uz K rk Ta Tu Oczekiwana dBugo[ |ycia w chwili urodzenia (1990, 2003). 80 79 78 77 76 76 75 75 75 74 74 74 73 73 72 7272 71 71 71 71 71 71 71 7070 70 70 70 69 69 69 69 69 69 6969 68 68 68 67 66 66 66 65 65 64 61 60 1990 2003 yrdBo: World Bank, World Development Indicators 2005. 28 n a a k a e a a a a y a i a n a l y n n i i a j j j a i o r a i n y k a r j r e h a a n a i d s t c n z g s h w t s t r t i c w a u c t l s u a n o t e o s s s k i  i o a r g g t r C i i e e o a o B r h e L R n m k l k K s k i z w j P W A G u k a e u e y U K M o E a f C a B B | b R e m T z d S r z k t a r a U S K u T T " zr|nicowania dochodu. WspBczynnik Giniego* dla dochodu per capita, lata 1987-90 i 2001-02 (w %). 55 51 49 49 47 45 45 43 43 42 42 39 37 36 36 35 35 34 34 35 33 31 31 31 29 28 28 28 27 27 27 27 27 26 26 26 25 25 24 23 25 23 23 23 21 19 15 1987-1990 2001-2002 * WspBczynnik Giniego jest miar nierwno[ci dochodw  0% oznacza doskonaB rwno[ (jednakowe dochody wszystkich czBonkw spoBeczeDstwa) a 100% to peBna nierwno[ dochodw. yrdBo: United Nations University, World Income Inequality Database 2005. 29 a a [ a a a a a a a a a n a i i ja i i i j 8 i ia an u hy ka w sj a 99 r z n n w n n ni i 9 t c n | n tw ' uz o ls ot or ' s d d gi e e e a u ga B n Ro jd r Li r da A h B st a B e a re re m Po Gr c an u Cz t ow o E [ Ki [ b t B um a s Bi Uk r B Ar z S M is R e n yki Ka e Az | d km r Ta Tu " efektywno[ci ekologicznej. PKB na jednostk zu|ycia energii, 1989 i 2002 (w USD wg parytetu siBy nabywczej na kg ekwiwalentu ropy naftowej). 8 6,8 7 6,4 6,0 5,6 6 5,4 5,3 5,0 4,9 4,8 4,6 5 4,5 4,4 3,9 4,0 3,9 3,8 3,7 3,6 3,6 3,6 3,6 4 3,1 2,9 2,7 2,6 3 2,5 2,5 2,5 2,5 2,0 1,9 1,8 1,8 1,8 1,7 1,7 1,6 1,6 2 1,5 1,4 0,9 0,9 0,8 0,7 1 0 1989 2002 yrdBo: Bank Zwiatowy, World Development Indicators, 2005. 30 y 2 a y a a a 2 a 2 o a k 2 j i r ia 2 r 92 e 92 90 h 9 y 9 c ile '9 ' 92 92 r 9 w g cj r di ' 9 n c ' u t ' ' ' ' a  ' h e ' e a a n u a ks ga e r n j ia n n e z Li C ja Ko B n a W w a a l a n ow G n m i t a j u C t t iz B sk fa os t o l Me s ot a s s g e t B S R s i r A h Ru Ta s ir t Po ki ni E yk K S ac e Ukr | be d z az km U K r Ta Tu Emisja CO2, 1989 i 2000 r. (kg na 1 USD PKB w cenach PPP z 1995 r.). 4,0 3,7 3,5 3,5 3,5 3,0 2,6 2,4 2,4 2,5 2,1 2,0 1,9 2,0 1,7 1,7 1,5 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,5 1,3 1,3 1,2 1,0 0,9 0,9 0,9 0,9 1,0 0,8 0,8 0,7 0,7 0,7 0,7 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,4 0,5 0,4 0,4 0,4 0,5 0,0 1989 2000 yrdBo: Bank Zwiatowy, World Development Indicators, 2004, 2005. 31 a a y 2 a 2 2 e 2 2 2 2 a 2 2 i 2 2 2 l ea ne 9 yk 9 i 9 9 9 9 90 ri 92 cj 92 9 ' '9 9 r '9 ' ' gr ' di ' s ' e '9 '9 ' '  un zo n r k a a a a ' y n ' a ga a a a n ' a j n Ch j j B o i Ko i a W a k m a n wa l G s z c an r w a t t j n s t t tw Me s l on st e gi ai o ech Bu s t do Ro i Ru r is r wa Li Eu h A Ta B ki Po n o c o Cz ow Ki B Es yk e B Uk be | S M za S m d Uz Ka rk Ta Tu III. Przyczyny r|nic w osignitych wynikach gospodarczych w [wiecie posocjalistycznym. GBwne czynniki tBumaczce r|nice w dynamice wzrostu gospodarczego: " warunki pocztkowe, " czynniki zewntrzne (np. kryzys w Rosji), - w tym dostp do rynkw zagranicznych, " lokalizacja, " zasig reform rynkowych oraz jako[ polityki makroekonomicznej. 32 Im wikszy zakres reform, tym [rednio wy|szy wzrost gospodarczy. PKB (1989=100) - linie, udziaB sektora prywatnego w PKB  kolumny. 100 100 75 75 50 50 25 25 0 0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kirgizja MoBdawia Estonia Ukraina 130 100 70 t 40 10 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Polska BuBgaria yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 33 Kraje, ktre szybciej przeprowadzaBy reformy gospodarcze, osignBy lepsze wyniki. Poziom PKB w 2004 r. (1989=100) i [rednia warto[ indeksu liberalizacji EBOiR (1991-2005). 3,5 Czechy Wgry SBow acja Polska Estonia Litw a 3 SBow enia Chorw acja Aotw a Bulgaria Rumunia MoBdaw ia Rosja 2,5 Kirgizja Kazachstan Gruzja Armenia Ukraina Azerbejd|an 2 Uzbekistan Tad|ykistan BiaBoru[ 1,5 Turkmenistan Kraje wyBczone z regresji w zwizku z niepewnymi danymi statystycznymi. 1 40 60 80 100 120 140 Realny PKB w 2004 r. (1989=100) Indeks liberalizacji jest [redni arytmetyczn 8 indeksw publikowanych przez EBOiR w Transition Reports (indeksu liberalizacji cen, indeksu kursu walutowego i liberalizacji handlu, indeksu  maBej prywatyzacji, indeksu  du|ej prywatyzacji, indeksu reformy przedsibiorstw, indeksu polityki konkurencji, indeksu reformy sektora bankowego i indeksu reformy niebankowych instytucji finansowych). Indeks EBOiR: 1 (minimum)  nieznaczny (lub |aden) postp od upadku socjalizmu; 4,3  standardy i osigane wyniki jak w kraju rozwinitym. yrdBo: EBRD Transition Reports 1995-2005. 34 (1991-2005) Zrednia warto[ indeksu liberalizacji EBOiR Kraje, ktre szybciej przeprowadziBy reformy gospodarcze, do[wiadczyBy mniejszego wzrostu nierwno[ci dochodowych. WspBczynnik Giniego* (proc., 2002) i [rednia warto[ indeksu liberalizacji EBOiR (1991-2005). 3,5 Hungary Poland Czech Rep. Estonia 3,2 Slovenia Lithuania Latvia 2,9 Croatia Bulgaria Kyrgyz Rep. 2,6 Moldova Romania Russia Georgia Kazakhstan 2,3 Ukraine 2 Tajikistan 1,7 26 31 36 41 46 WspBczynnik Giniego w 2002 r. * WspBczynnik Giniego jest miar nierwno[ci dochodw  0% oznacza doskonal rwno[ (jednakowe dochody wszystkich czBonkw spoBeczeDstwa) a 100% to peBna nierwno[ dochodw. yrdBo: World Development Report 2005; EBRD Transition Reports; UNICEF, 2003. 35 Zrednia warto[ indeksu liberalizacji EBOiR (1991-2005) Twierdzenia te znajduj silne potwierdzenie w badaniach empirycznych dotyczcych do[wiadczeD krajw transformujcych si. Havrylyshyn, Oleh,  Niekorzystne warunki pocztkowe nie powinny stanowi Wolf, Thomas, usprawiedliwienia bezczynno[ci. (...) Po pierwsze, ich ujemny wpByw na (2001) osigane wyniki maleje wraz z upBywem czasu. Po drugie, badania empiryczne jasno wskazuj, i| wpByw ten mo|e zosta zrekompensowany nawet niewielkim postpem reform. Po trzecie, by mo|e najwa|niejsze, po[rednio niekorzystne warunki pocztkowe wpBywaj na osBabienie woli politycznej i zdolno[ci do przeprowadzenia reform, a mniej reform oznacza wolniejszy wzrost. Mervar, Andrea  W pocztkowym okresie transformacji dominujce znaczenia maj (2002)  czynniki transformacji takie jak reformy strukturalne, stabilno[ makroekonomiczna i warunki pocztkowe. Pzniej jednak coraz wiksz wag w wyja[nieniu aktywno[ci gospodarczej przydaje si otwarto[ci gospodarki oraz jej rozwojowi instytucjonalnemu. Polanec, Sa]o  (& ) wykazali[my, |e w pzniejszym etapie reform wzrost produktywno[ci (2004) wi|e si z zakresem wprowadzanych reform. Co prawda efekt ten wystpuje z czteroletnim opznieniem, ale potwierdza istotno[ reform strukturalnych jako czynnika podnoszcego potencjaB wzrostu. Krueger, Anne O.  (& ) warto podkre[li, |e kraje ktre szybko wprowadziBy reformy (2004) strukturalne, szybciej odczuBy popraw sytuacji gospodarczej. PrzykBadem mog by tutaj kraje nadbaBtyckie. W ostatnich latach rwnie| w Rosji nastpiB wyrazny wzrost gospodarczy gBwnie bdcy rezultatem wprowadzonych w latach 90-tych reform. 36 Dlaczego lepsze wyniki gospodarcze wi| si z popraw pozaekonomicznych warunkw |ycia (zdrowie, [rodowisko, itd.)? Niektre podstawowe czynniki prowadzce do dBugookresowego wzrostu gospodarczego prowadz rwnie| do poprawy stanu [rodowiska naturalnego i zdrowotno[ci spoBeczeDstwa, np. ograniczenie marnotrawstwa mniejsza degradacja [rodowiska " reformy gospodarcze oraz poprawa zdrowotno[ci zdrowsza |ywno[ staje si Batwiej dostpna i relatywnie taDsza " jako[ i egzekwowanie prawa przepisy dotyczce ochrony [rodowiska s lepiej egzekwowane " prywatyzacja (oddzielenie przedsibiorstw od paDstwa) 37 W cigu ostatnich lat niektre paDstwa dawnego ZSRR rozwijaBy si w tempie szybszym ni| paDstwa Europy Zrodkowej. Realny PKB w 2005 (1998=100). 226,1 220 200 188,2 183,0 180 168,0 157,5 160 145,8 146,1 135,5 140 129,0 129,4 128,1 127,1 125,1 123,6 120 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005; MFW, The World Economic Outlook; GUS. 38 a a a n a y y a ia ja ia i ja j r an k n n z nia zj n s ta i | g ch d en ac u e ls s a  e r Ro red re m Gr ch Po W ow ow [ Kirgi [ B B Cz Uk Ar S S za erbejd Ka Az Kraje te uzyskaBy: " wy|szy wzrost inwestycji, Zredni realny wzrost inwestycji w latach 1999-2004 (%). 18,2 18 15 12,2 11,0 10,8 12 8,0 9 6,4 6,2 6,0 6 4,2 2,9 3 -0,2 0 -3 -2,1 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 39 y y n a a a a a n a j ja h j i i k a na gr a s | c s t iz  ai e d ac eni g r s ol edn r edn Ro i k h W r r P c Cz ow ow U [ [ K bej B B a z S S er Ka Az " wy|szy wzrost wydajno[ci pracy. Zredni wzrost wydajno[ci pracy w przemy[le w latach 1999-2004 (%). 25 22,0 20 16,2 15 13,0 11,8 11,8 8,6 10 8,0 7,3 6,7 6,7 6,7 5,1 4,3 3,9 5 0 * wtpliwa wiarygodno[ danych yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 40 * 3 n 3 y 3 a a y a j 3 i a an h 0 0 0 n ni | gr ska c st 0 n l a a ac d  i a 02 e d a j j o ed ta in an 00 re yki zj s W P t en ow i a os Cz [ sr | B be r s g i d S R r ch er ow B Uk en Ki za Ta S Az a m k K ur T Jednym z czynnikw wspomagajcych szybki wzrost gospodarczy w krajach byBego ZSRR jest ograniczony sektor publiczny. Wydatki sektora finansw publicznych  [rednia Dochody podatkowe  [rednia w latach w latach 1999-2004 (% PKB). 1999-2003 (% PKB). 39,0 51,7 49,7 40 47,0 50 46,6 36,4 42,8 41,8 33,7 35 32,3 40 36,1 35,2 30 28,8 27,2 30 24,6 25 24,3 22,7 19,9 19,5 19,3 18,6 20 20 15,8 14,6 14,3 14,0 13,2 15 10 10 Deficyt sektora finansw publicznych  [rednia w latach 1999-2004 (% PKB). 1,6 2 0,6 0 -1,1 -2 -1,6 -2,0 -2,4 -2,5 -3,2 -4 -3,5 -4,7 -6 -5,4 -5,9 -6,4 -8 -7,5 yrdBo: EBRD Transition Report, 2004, 205. 41 n y a a a a a a j i ja a an hy an an n ka t t sj i t gr | iz s s s ac en s a  ec g d r ol h r edni edni Ro n i y a a a a n a r r y a a a W j a yki i j P eni ow ow a Cz h n [ K [ B B k a bej z Uk | zj n i t | i gr m s d S S uz ac l a s er dni dni  k ec r jd rg Ka z e e me e Ta r r Gr ur ch W A Po ow Ki b Cz [ [ B Uk T r Ar za S e a K Az a a a a a a n a a y a j j j i i j na k a an hy z i z ni s gr | a u ls ac st en dn dni gi  r ec d o r h j e k Ro me re r Gr r W P ow ow Ki B [ U [ B Cz ac be A z S S er Ka Az W tych krajach tempo wzrostu wydatkw publicznych byBo ni|sze ni| tempo wzrostu dochodw. Dochody i wydatki sektora finansw publicznych w krajach byBego ZSRR* (% PKB). 32 30 28 26 24 22 20 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Dochody sektora finansw publicznych Wydatki sektora finansw publicznych Uwzgldniono nastpujce kraje: Armenia, Azerbejd|an, Gruzja, Kazachstan, Kirgizja, Rosja, Ukraina. yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 42 Armenia  studium przypadku. " W cigu ostatnich kilku lat Armenia uzyskaBa dobre wyniki gospodarcze. Wzrost realny PKB (w proc.) Realny wzrost/spadek eksportu dbr i usBug (%). 16 13,9 28,9 12,9 26,3 14 28 23,2 12 10,1 9,6 20,8 23 10 7,3 16,6 8 18 6 6 13 3,3 3,3 8,9 4 6,5 8 2 3,7 0 3 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Wskaznik cen konsumpcyjnych (%). 20 16 12 8 4 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 -4 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 43 " Armenia jest przykBadem kraju pokomunistycznego o ograniczonym udziale paDstwa w gospodarce. Wydatki sektora finansw publicznych Dochody podatkowe (% PKB). (% PKB). 30,1 30 20 19,3 26,1 25,9 17,7 25,6 25,5 18 17,1 16,9 25 16,3 16 20,9 14,6 14,3 19,3 14,1 20 18,9 14 12,9 16,0 15 12 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Deficyt sektora finansw publicznych (% PKB). 0 -0,6 -2 -1,2 -1,7 -4 -3,8 -4,9 -6 -5,8 -6,4 -8 -7,2 -8,5 -10 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 yrdBo: EBRD Transition Report 2005, IMF Country Reports. 44 " Reformy w Armenii przyczyniBy si do poszerzenia zakresu wolno[ci gospodarczej. Indeks wolno[ci gospodarczej (Economic Freedom Index)* (Im ni|sze: warto[ indeksu i pozycja w rankingu, tym szerszy zasig wolno[ci gospodarczej). 4,0 120 3,8 100 3,5 80 3,3 60 3,0 40 2,8 2,5 20 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Indeks wolno[ci gospodarczej (lewa skala) Pozycja w rankingu wedBug Wskaznika wolno[ci gospodarczej (skala prawa) * Poziom indeksu obliczany jest ze [redniej arytmetycznej 10-ciu indeksw skBadowych dotyczcych: (1) handlu, (2) obci|eD fiskalnych, (3) ingerencji paDstwa, (4) polityki monetarnej, (5) inwestycji zagranicznych, (6) finansw bankowych, (7) wynagrodzeD/cen, (8) prawa wBasno[ci, (9) regulacji, (10) szarej strefy. Ranking obejmuje ok. 150 paDstw. yrdBo: Heritage Foundation. 45 Litwa  studium przypadku. " W cigu ostatnich kilku lat Litwa uzyskaBa dobre wyniki gospodarcze. Realny wzrost PKB (w proc.) Realny wzrost/spadek eksportu(w proc.). 21.2 10 19.5 9.0 18 7.3 8 7.0 6.8 6.7 6.4 9.8 12 6 6.0 4.3 3.9 6 4.6 4 0 2 -6 0 -12 -2 -1.7 -18 -16.8 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Wskaznik cen konsumpcyjnych(w proc.). 25 20 15 10 5 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 -5 yrdBo: EBRD Transition Report 2005. 46 " Litwa zdoBaBa ograniczy wydatki publiczne i zredukowa deficyt. Wydatki sektora finansw publicznych (w proc. Przychody podatkowe (w proc. PKB). 46.7 47 PKB). 33 32.3 45 32.1 32 43 40.4 40.2 41 31 39.2 30.1 39 29.8 30 37 35.0 28.7 29 34.2 28.5 35 28.4 28.2 33.2 33.1 33 28 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Deficyt sektora finansw publicznych(w proc. PKB). 0 -1 -1.1 -1.2 -1.4 -1.4 -2 -2.0 -2.5 -3 -3.0 -4 -5 -6 -5.6 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 yrdBo: Eurostat. 47 " Reformy na Litwie przyczyniBy si do poszerzenia zakresu " wolno[ci gospodarczej. Indeks wolno[ci gospodarczej (Economic Freedom Index)* (Im ni|sze: warto[ indeksu i pozycja w rankingu, tym szerszy zasig wolno[ci gospodarczej). 3 71 2,8 61 2,6 51 2,4 41 2,2 31 2 21 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Indeks wolno[ci gospodarczej (skala lewa) Pozycja w rankingu wedBug wskaznika wolno[ci gospodarczej (skala prawa) Poziom indeksu obliczany jest ze [redniej arytmetycznej 10-ciu indeksw skBadowych dotyczcych: (1) handlu, (2) obci|eD fiskalnych, (3) ingerencji paDstwa, (4) polityki monetarnej, (5) inwestycji zagranicznych, (6) finansw bankowych, (7) wynagrodzeD/cen, (8) prawa wBasno[ci, (9) regulacji, (10) szarej strefy. Ranking obejmuje ok. 150 paDstw. yrdBo: Heritage Foundation 48 SBowacja  studium przypadku " Podobnie jak Litwa, SBowacja tak|e uzyskaBa dobre wyniki gospodarcze. Realny PKB w 2003 (1996 =100) 134 133 127 128 122 123 117 118 113 113 111 109 108 105 103 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Wskaznik cen konsumpcyjnych (%) 14 12 10 8 6 4 2 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 yrdBo: EBRD Transition Report, 2005. 49 " SBowacja znacznie ograniczyBa udziaB paDstwa w gospodarce Wydatki sektora finansw publicznych (% PKB) Dochody podatkowe (% PKB) 47,4 39 48 38,4 38,1 45,6 46 37 36,0 43,8 44 43,1 35 34,4 41,8 33,1 32,9 41,2 42 40,9 33 31,3 40 31 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Deficyt sektora finansw publicznych (% PKB) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 -3 -3,6 -5,0 -5,2 -5,7 -6,0 -6,3 -8 -13 -12,3 yrdBo: EBRD Transition Report 2005, Komisja Europejska, AMECO. 50 " Reformy na SBowacji przyczyniBy si do poszerzenia zakresu " wolno[ci gospodarczej. Indeks wolno[ci gospodarczej (Economic Freedom Index)* (Im ni|sze: warto[ indeksu i pozycja w rankingu, tym szerszy zasig wolno[ci gospodarczej). 3,4 80 3,2 70 3,0 60 2,8 2,6 50 2,4 40 2,2 2,0 30 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Indeks wolno[ci gospodarczej (skala lewa) Pozycja w rankingu wedBug wskaznika wolno[ci gospodarczej (skala prawa) Poziom indeksu obliczany jest ze [redniej arytmetycznej 10-ciu indeksw skBadowych dotyczcych: (1) handlu, (2) obci|eD fiskalnych, (3) ingerencji paDstwa, (4) polityki monetarnej, (5) inwestycji zagranicznych, (6) finansw bankowych, (7) wynagrodzeD/cen, (8) prawa wBasno[ci, (9) regulacji, (10) szarej strefy. Ranking obejmuje ok. 150 paDstw. yrdBo: Heritage Foundation 51

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zarzadzanie i marketing Spektakularne sukcesy i porazki zasupo
Marka miernikiem sukcesu rynkowego lub porażki
Lęk przed sukcesem a lęk przed porażką EFT opis przypadku
ARTYKUŁY SUKCES CZY PORAŻKA
Zdrowe myslenie Jak przekuwac porazki w sukcesy i zarabiac na tym miliony zdrowe
SGH 2200 id 2230801 Nieznany
Twoja droga do sukcesu
Prawa sukcesu Tom XV i tom XVI
SGH Flasher Dumper v 07 dif format

więcej podobnych podstron