Rozdzia� IIWidziad�o Pewnego dnia, jak zwykle, za�atwia� si� z interesantami w salonie przyj��. Ju� odprawi� jegomo�cia, kt�ry ofiarowa� si� stacza� za niego pojedynki, drugiego, kt�ry jako brzuchom�wca chcia� odegra� rol� w dyplomacji, i trzeciego, kt�ry obiecywa� mu wskaza� skarby zakopane przez sztab Napoleona I nad Berezyn�, kiedy lokaj w b��kitnym fraku zameldowa�: - Profesor Geist. - Geist?... - powt�rzy� Wokulski i dozna� szczeg�lnego uczucia. Przysz�o mu na my�l, �e �elazo za zbli�eniem si� magnesu musi doznawa� podobnych wra�e�. - Prosi�... Po chwili wszed� cz�owiek bardzo ma�y i szczup�y, z twarz� ��t� jak wosk. Na g�owie nie mia� ani jednego siwego w�osa. �Ile on mo�e mie� lat?...� - pomy�la� Wokulski. Go�� tymczasem bystro mu si� przypatrywa�, i tak siedzieli minut�, mo�e dwie, taksuj�c si� nawzajem. Wokulski chcia� oceni� wiek przybysza, Geist zdawa� si� bada� go. - Co pan rozka�e? - odezwa� si� wreszcie Wokulski. Go�� poruszy� si� na krze�le. - Co ja tam mog� rozkaza�! - odpar� wzruszaj�c ramionami. -Przyszed�em �ebra�, nie rozkazywa�... - Czym mog� s�u�y�? - spyta� Wokulski, twarz bowiem go�cia wyda�a mu si� dziwnie sympatyczn�. Geist przeci�gn�� r�k� po g�owie. - Przyszed�em tu z czym innym - rzek� - a m�wi� b�d� o czym innym. Chcia�em panu sprzeda� nowy materia� wybuchowy... - Ja go nie kupi� - przerwa� Wokulski. - Nie?... - spyta� Geist. - A jednak - doda� - m�wiono mi �e panowie staracie si� o co� podobnego dla marynarki. Zreszt� mniejsza... Dla pana mam co� innego... - Dla mnie? - spyta� Wokulski, zdziwiony nie tyle s�owami; ile spojrzeniem Geista. - Onegdaj puszcza�e� si� pan balonem captif - m�wi� go��. - Tak. - Jeste� pan cz�owiek maj�tny i znasz si� na naukach przyrodniczych. - Tak - odpar� Wokulski. - I by�a chwila, �e chcia�e� pan wyskoczy� z galerii?... - pyta� Geist. Wokulski cofn�� si� z krzes�em. - Niech pana to nie dziwi - m�wi� go��. - Widzia�em w �yciu oko�o tysi�ca przyrodnik�w, a w moim laboratorium mia�em czterech samob�jc�w, wi�c znam si� na tych klasach ludzi... a cz�sto spogl�da�e� pan na barometr, a�ebym nie mia� odkry� przyrodnika, no, a cz�owieka my�l�cego o samob�jstwie poznaj� nawet pensjonarki. - Czym mog� s�u�y�? - spyta� jeszcze raz Wokulski ocieraj�c pot z twarzy. - Powiem niedu�o - rzek� Geist. - Pan wie, co to jest chemia organiczna?... - Jest to chemia zwi�zk�w w�gla... - A co pan s�dzisz o chemii zwi�zk�w wodoru?... - �e jej nie ma. - Owszem, jest - odpar� Geist. - Tylko zamiast eter�w, t�uszcz�w, cia� aromatycznych daje nowe alia�e... Nowe alia�e, panie Siuz�, z bardzo ciekawymi w�asno�ciami... - C� mnie to obchodzi - rzek� g�ucho Wokulski - jestem kupcem. - Nie jeste� pan kupcem, tylko desperatem - odpar� Geist. - Kupcy nie my�l� o skakaniu z balonu... Ledwiem to zobaczy�, zaraz pomy�la�em: �To m�j cz�owiek!...� Ale znik�e� mi pan z oczu po wyj�ciu z ganku... Dzi� traf zbli�y� nas powt�rnie... Panie Siuz�, my musimy pogada� o zwi�zkach wodoru, je�eli jeste� pan bogaty... - Przede wszystkim nie jestem Siuz�... - To mi wszystko jedno, gdy� potrzebuj� tylko maj�tnego desperata - rzek� Geist. Wokulski patrzy� na Geista nieledwie z trwog�; w g�owie zapala�y mu si� pytania: kuglarz czy tajny agent - wariat, a mo�e naprawd�, jaki duch?... Kto wie, czy szatan jest legend� i czy w pewnych chwilach nie ukazuje si� ludziom?... Faktem jest jednak, �e ten starzec, o niezdecydowanym wieku, wytropi� najtajemniejsz� my�l Wokulskiego, kt�ry w tych czasach marzy� o samob�jstwie, ale jeszcze tak nie�mia�o, �e sam przed sob� nie mia� odwagi sformu�owa� tego projektu. Go�� nie spuszcza� z niego oka i u�miecha� si� z �agodn� ironi�; gdy za� Wokulski otworzy� usta, a�eby zapyta� go o co�, przerwa� mu: - Nie fatyguj si� pan... Z tyloma ju� lud�mi rozmawia�em o ich charakterze i o moich wynalazkach, �e z g�ry odpowiem na to, o czym chcesz si� poinformowa�. Jestem profesor Geist, stary wariat, jak m�wi� we wszystkich kawiarniach pod uniwersytetem i szko�� politechniczn�. Kiedy� nazywano mnie wielkim chemikiem, dop�ki... nie wyszed�em poza granic� dzi� obowi�zuj�cych pogl�d�w chemicznych. Pisa�em rozprawy, robi�em wynalazki pod imieniem w�asnym lub moich wsp�lnik�w, kt�rzy nawet sumiennie dzielili si� ze mn� zyskami. Ale od czasu gdym odkry� zjawiska nie mieszcz�ce si� w rocznikach Akademii, og�oszono mnie nie tylko za wariata, ale za heretyka i zdrajc�... - Tu, w Pary�u? - szepn�� Wokulski. - Oho! - roze�mia� si� Geist - tu, w Pary�u. W jakim� Altdorfie Iub Neustadzie kacerzem i zdrajc� jest ten, kto nie wierzy w pastor�w, Bismarcka, w dziesi�cioro przykaza� i konstytucj� prusk�. Tu wolno kpi� z Bismarcka i konstytucji, ale za to pod groz� odszczepie�stwa trzeba wierzy� w tabliczk� mno�enia, teori� ruchu falistego, w sta�o�� ci�ar�w gatunkowych itd. Poka� mi pan jedno miasto, w kt�rym nie �ciskano by sobie m�zg�w jakimi� dogmatami, a - zrobi� je stolic� �wiata i kolebk� przysz�ej ludzko�ci... Wokulski och�on��; by� pewny, �e ma do czynienia z maniakiem. Geist patrzy� na niego i wci�� u�miecha� si�. - Ko�cz�, panie Siuz� - m�wi� dalej. - Porobi�em wielkie odkrycia w chemii, stworzy�em now� nauk�, wynalaz�em nieznane materia�y przemys�owe, o kt�rych ledwie �miano marzy� przede mn�. Ale... brakuje mi jeszcze kilku niezmiernie wa�nych fakt�w, a ju� nie mam pieni�dzy. Cztery fortuny utopi�em w moich badaniach, zu�y�em kilkunastu ludzi; dzi� za� potrzebuj� nowej fortuny i nowych ludzi... - Sk�d�e do mnie nabra� pan takiego zaufania? - pyta� Wokulski ju� spokojny. - To proste - odpar� Geist. - O zabiciu si� my�li wariat, �ajdak albo cz�owiek du�ej warto�ci, kt�remu za ciasno na �wiecie. - A sk�d pan wiesz, �e ja nie jestem �otrem? - A sk�d pan wiesz, �e ko� nie jest krow�? - odpowiedzia� Geist. - W czasie moich przymusowych wakacyj, kt�re niestety, ci�gn� si� po kilka lat, zajmuj� si� zoologi� i specjalnie badam gatunek cz�owieka. W tej jednej formie, o dwu r�kach, odkry�em kilkadziesi�t typ�w zwierz�cych pocz�wszy od ostrygi i glisty, sko�czywszy na sowie i tygrysie. Wi�cej ci powiem: odkry�em miesza�ce tych typ�w: skrzydlate tygrysy, w�e z psimi g�owami, soko�y w ��wich skorupach, co zreszt� ju� przeczu�a fantazja genialnych poet�w. I dopiero w�r�d ca�ej tej mena�erii bydl�t albo potwor�w gdzieniegdzie odnajduj� prawdziwego cz�owieka, istot� z rozumem, sercem i energi�. Pan, panie S i u z �, masz niezawodnie cechy ludzkie i dlatego tak otwarcie m�wi� z panem; jeste� jednym na dziesi��, mo�e na sto tysi�cy... Wokulski zmarszczy� si�, Geist wybuchn��: - Co? mo�e s�dzisz pan, �e pochlebiam ci dla wytumanienia kilku frank�w?... Jutro b�d� jeszcze raz u pana i przekonam ci�, jak w tej chwili jeste� niesprawiedliwy i g�upi... Zerwa� si� z krzes�a, ale WokulskI zatrzyma� go. - Nie gniewaj si�, profesorze - rzek� - nie chcia�em pana obrazi�. Ale mam tu prawie co dzie� wizyty r�nego gatunku filut�w... - Jutro przekonam pana, �em nie filut ani wariat - odpowiedzia� Geist. - Poka�� ci co�, co widzia�o zaledwie sze�ciu albo siedmiu ludzi, kt�rzy... ju� nie �yj�... O, gdyby oni �yli!... - westchn��. - Dlaczego dopiero jutro? - Dlatego �e mieszkam daleko st�d, a nie mam na fiakra. Wokulski u�cisn�� go za r�k�. - Nie obrazisz si�, profesorze? - spyta� - je�eli... - Je�eli dasz mi na fiakra?... Nie. Wszak�e z g�ry powiedzia�em ci, �e jestem �ebrakiem, i kto wie, czy nie najn�dzniejszym w Pary�u?... Wokulski poda� mu sto frank�w. - Daj spok�j - u�miechn�� si� Geist - wystarczy dziesi��... Kto wie, czy jutro nie dasz mi stu tysi�cy... Du�y masz maj�tek? - Oko�o miliona frank�w. - Milion! - powt�rzy� Geist chwytaj�c si� za g�ow�. - Za dwie godziny wr�c� tu. Bodajbym sta� ci si� tak potrzebny, jak ty mnie jeste�... - W takim razie mo�e pozwolisz, profesorze, do mego numeru, na trzecie pi�tro. Tu lokal urz�dowy... - Wol�, wol� na trzecie pi�tro... Za dwie godziny b�d�-odpar� Geist i szybko wybieg� z pokoju. Po chwili ukaza� si� Jumart. - Wynudzi� pana stary - rzek� do Wokulskiego - co?.. - C� to za cz�owiek? - spyta� niedbale Wokulski. Jumart wyci�gn�� naprz�d doln� warg�. - Wariat to on jest - odpar� - ale jeszcze za moich studenckich czas�w by� wielkim chemikiem. No i porobi� jakie� wynalazki, ma nawet podobno kilka dziwnych okaz�w, ale... Stukn�� si� palcem w czo�o. - Dlaczego nazywacie go wariatem? - Nie mo�na inaczej nazywa� cz�owieka - odpowiedzia� Jumart kt�ry s�dzi, �e uda mu si� zmniejszy� ci�ar gatunkowy cia� czy tylko metal�w, bo ju� nie pami�tam... Wokulski po�egna� go i poszed� do swego numeru. �C� to za dziwne miasto - my�la� - gdzie znajduj� si� poszukiwacze skarb�w, najemni obro�cy honoru, dystyngowane damy, kt�re handluj� tajemnicami, kelnerzy rozprawiaj�cy o chemii i chemicy, kt�rzy chc� zmniejsza� ci�ar gatunkowy cia�!...� Przed pi�t� w numerze zjawi� si� Geist; by� jaki� rozdra�niony i zamkn�� za sob� drzwi na klucz. - Panie Siuz� - rzek� - wiele mi na tym zale�y, a�eby�my si� porozumieli.:. Powiedz mi, czy masz jakie obowi�zki: �on�, dzieci? - Chocia� - nie zdaje mi si�... - Nie mam nikogo. - I maj�tek masz? Milion... - Prawie. - A powiedz mi - m�wi� Geist - dlaczego ty my�lisz o samob�jstwie?... Wokulski wstrz�sn�� si�. - To by�o chwilowe - rzek�. - Dozna�em zawrotu w balonie... Geist kr�ci� g�ow�. - Maj�tek masz - mrucza� - o s�aw�, przynajmniej dotychczas, nie dobijasz si�... Tu musi by� kobieta!... - zawo�a�. - Mo�e - odpar� Wokulski, bardzo zmieszany. - Jest kobieta! - rzek� Geist. - To �le. O niej nigdy nie mo�na wiedzie�: co zrobi i dok�d zaprowadzi... W ka�dym razie s�uchaj - doda� patrz�c mu w oczy. - Gdyby ci kiedy jeszcze raz przysz�a ochota pr�bowa�... Rozumiesz?... Nie zabijaj si�, ale przyjd� do mnie... - Mo�e zaraz przyjd�... - rzek� Wokulski spuszczaj�c oczy. - Nie zaraz! - odpar� �ywo Geist. - Kobiety nigdy nie gubi� ludzi od razu. Czy ju� sko�czy�e� z tamt� osob� rachunki?.. - Zdaje mi si�... - Aha! dopiero zdaje ci si�. To �le. Na wszelki wypadek zapami�taj rad�. W moim laboratorium bardzo �atwo mo�na zgin��, i jeszcze jak!... - Co� pan przyni�s�, profesorze? - zapyta� go Wokulski. - �le! �le!... - mrucza� Geist. - Musz� szuka� kupca na m�j materia� wybuchowy. A my�la�em, �e po��czymy si�... - Pierwej poka� pan, co� przyni�s� - przerwa� Wokulski. - Masz racj�... - odpar� Geist i wydoby� z kieszeni �redniej wielko�ci pude�ko. - Zobacz - rzek� - za co to ludzi nazywaj� szale�cami!... Pude�ko by�o z blachy, zamkni�te w szczeg�lny spos�b; Geist po kolei dotyka� sztyft�w osadzonych w r�nych punktach, od czasu do czasu rzucaj�c na Wokulskiego spojrzenia gor�czkowe i podejrzliwe. Raz nawet zawaha� si� i zrobi� taki ruch, jakby chcia� schowa� pude�ko; ale opami�ta� si�, dotkn�� jeszcze paru szyft�w i - wieko odskoczy�o. W tej chwili opanowa� go nowy atak podejrzliwo�ci. Starzec pad� na kanap�, ukry� pude�ko za siebie i trwo�nie spogl�da� to na pok�j, to na Wokulskiego. - G�upstwa robi�!... - mrucza�. - Co za nonsens nara�a� wszystko dla pierwszego lepszego z ulicy... - Nie ufasz mi pan?... - spyta� niemniej wzruszony Wokulski. - Nikomu nie ufam - m�wi� zgry�liwie starzec. - Bo jak� mi da� kto mo�e r�kojmi�?... Przysi�g� czy s�owo honoru?... Za stary jestem, aby wierzy� w przysi�gi... Tylko wsp�lny interes jako tako zabezpiecza od najpodlejszej zdrady, a i to nie zawsze... Wokulski wzruszy� ramionami i usiad� na krze�le. - Nie zmuszam pana - rzek� - do dzielenia si� ze mn� twoimi k�opotami. Mam dosy� w�asnych. Geist nie spuszcza� z niego oka, lecz stopniowo uspakaja� si�. W ko�cu odezwa� si�: - Przysu� si� tu do sto�u... Spojrzyj, co to jest? Pokaza� mu metalow� kulk� ciemnej barwy. - Zdaje mi si�, �e to jest metal drukarski. - We� w r�k�... Wokulski wzi�� kulk� i a� zdziwi� si�, tak by�a ci�ka. - To jest platyna - rzek�. - Platyna? powt�rzy� Geist z drwi�cym u�miechem. - Oto masz platyn�... I poda� mu tej samej wielko�ci kulk� platynow�. Wokulski przek�ada� obie z r�k do r�k; zdziwienie jego wzros�o. - To jest chyba ze dwa razy ci�sze od platyny?... - szepn��. - A tak... tak!... - �mia� si� Geist. - Nawet jeden z moich przyjaci� akademik�w nazwa� to �komprymowan� platyn��... Dobry wyraz, co? na oznaczenie metalu, kt�rego ci�ar gatunkowy wynosi 30,7,... Oni tak zawsze. Ile razy uda im si� wynale�� nazw� dla nowej rzeczy, zaraz m�wi�, �e j� wyt�omaczyli na zasadzie ju� poznanych praw natury. Przepyszne os�y... najm�drsze ze wszystkich, jakimi roi si� tak zwana ludzko��... A to znasz? - doda�. - No, to jest sztabka szklana - odpar� Wokulski. - Cha! cha!... - �mia� si� Geist. - We� do r�ki, przypatrz si�... Prawda, �e ciekawe szk�o?... Ci�sze od �elaza, z od�amem ziarnistym, wyborny przewodnik ciep�a i elektryczno�ci, pozwala si� struga�... Prawda, jak to szk�o dobrze udaje metal?... Mo�e chcesz je rozgrza� albo ku� m�otem?.. Wokulski przetar� oczy. Nie ulega kwestii, �e takiego szk�a nie widziano na �wiecie. - A to?... - spyta� Geist pokazuj�c mu inny kawa�ek metalu. - To chyba stal... - Nie s�d i nie potas?... - pyta� Geist. - Nie.. - We��e do r�k t� stal... Tu ju� podziw Wokulskiego przeszed� w pewien rodzaj zaniepokojenia: owa rzekoma stal by�a lekk� jak p�atek bibu�ki. - Chyba jest pusta w �rodku?... - Wi�c przetnij t� sztabk�, a je�eli nie masz czym, przyjed� do mnie. obaczysz tam nier�wnie wi�cej podobnych osobliwo�ci i b�dziesz m�g� robi� z nimi pr�by, jakie ci si� podoba. Wokulski ogl�da� po kolei �w metal ci�szy od platyny, drugi metal prze�roczysty, trzeci l�ejszy od puchu... Dop�ki trzyma� je w r�kach, wydawa�y mu si� rzeczami najnaturalniejszymi pod s�o�cem: c� jest bowiem naturalniejszego ani�eli przedmiot, kt�ry oddzia�ywa na zmys�y? Lecz gdy odda� pr�bki Geistowi, ogarnia�o go zdziwienie i niedowierzanie, zdziwienie i obawa. Wi�c znowu ogl�da� je, kr�ci� g�ow�, wierzy� i w�tpi� na przemian. - No i c�? - zapyta� Geist. - Czy pokazywa� pan to chemikom? - Pokazywa�em. - I c� oni?... - Obejrzeli, pokiwali g�owami i powiedzieli, �e to blaga i kuglarstwo, kt�rym powa�na nauka zajmowa� si� nie mo�e. - Jak to, wi�c nawet nie robili pr�b? - spyta� Wokulski. - Nie. Niekt�rzy z nich wprost m�wili, �e maj�c do wyboru mi�dzy pogwa�ceniem �praw natury� a z�udzeniami w�asnych zmys��w, wol� nie dowierza� zmys�om. I jeszcze dodawali, �e robienie powa�nych do�wiadcze� z podobnymi kuglarstwami mo�e ob��ka� zdrowy rozs�dek i stanowczo wyrzekli si� do�wiadcze�. - I nie og�aszasz pan o tym? - Ani my�l�. Owszem, ta bezw�adno�� m�zg�w daje mi najlepsz� gwarancj� bezpiecze�stwa tajemnicy moich wynalazk�w. W przeciwnym razie pochwycono by je, pr�dzej lub p�niej odkryto by metod� post�powania i znaleziono by to, czego bym im da� nie chcia�... - Mianowicie?... - przerwa� mu Wokulski. - Znaleziono by metal l�ejszy od powietrza - spokojnie odpar� Geist. Wokulski rzuci� si� na krze�le; przez chwil� obaj milczeli. - Dlaczeg� ukrywasz pan przed lud�mi �w transcendentalny metal? - odezwa� si� wreszcie Wokulski. - Dla wielu powod�w -odpar� Geist. - Naprz�d chc�, a�eby ten produkt wyszed� tylko z mojego laboratorium, cho�bym nawet nie ja sam go otrzyma�. A po wt�re, podobny materia�, kt�ry zmieni posta� �wiata, nie mo�e sta� si� w�asno�ci� tak zwanej dzisiejszej ludzko�ci. Ju� za wiele nieszcz�� mno�y si� na ziemi przez nieopatrzne wynalazki. - Nie rozumiem pana. - Wi�c pos�uchaj - m�wi� Geist. - Tak zwana ludzko��, mniej wi�cej na dziesi�� tysi�cy wo��w, baran�w, tygrys�w i gad�w, maj�cych cz�owiecze formy, posiada ledwie jednego prawdziwego cz�owieka. Tak by�o zawsze, nawet w epoce krzemiennej. Na tak� tedy ludzko�� w biegu wiek�w spada�y rozmaite wynalazki. Br�z, �elazo, proch, ig�a magnesowa, druk, machiny parowe i telegrafy elektryczne dostawa�y si� bez �adnego wyboru w r�ce geniusz�w i idiot�w, ludzi szlachetnych i zbrodniarzy... A jaki tego rezultat?... Oto ten, �e g�upota i wyst�pek dostaj�c coraz pot�niejsze narz�dzia mno�y�y si� i umacnia�y, zamiast stopniowo gin��. Ja - ci�gn�� dalej Geist - nie chc� powtarza� tego b��du i je�eli znajd� ostatecznie metal l�ejszy od powietrza, oddam go tylko prawdziwym ludziom. Niech oni raz zaopatrz� si� w bro� na sw�j wy��czny u�ytek; niechaj ich rasa mno�y si� i ro�nie w pot�g�, a zwierz�ta i potwory w ludzkiej postaci niechaj z wolna wygin�. Je�eli Anglicy mieli prawo wyp�dzi� wilk�w ze swej wyspy, istotny cz�owiek ma prawo wyp�dzi� z ziemi przynajmniej tygrysy ucharakteryzowane na ludzi... �On ma jednak�e t�giego bzika� - pomy�la� Wokulski. P�niej doda� g�o�no: - C� wi�c panu przeszkadza do wykonania tych zamiar�w? - Brak pieni�dzy i pomocnik�w. Do ostatecznego odkrycia potrzeba wykona� oko�o o�miu tysi�cy pr�b, co, lekko licz�c, jednemu cz�owiekowi zabra�oby dwadzie�cia lat pracy. Ale czterech ludzi zrobi to samo w ci�gu pi�ciu do sze�ciu lat... Wokulski wsta� z krzes�a i zamy�lony, pocz�� chodzi� po numerze; Geist nie spuszcza� z niego oka. - Przypu��my - odezwa� si� Wokulski - �e, ja m�g�bym panu da� pieni�dze i jednego, a nawet... dwu pomocnik�w... Lecz gdzie dow�d, �e pa�skie metale nie s� jak�� dziwn� mistyfikacj�, a pa�skie nadzieje z�udzeniami? - Przyjd� do mnie, obejrzyj, co jest, sam zr�b kilka do�wiadcze�, a przekonasz si�. Innego sposobu nie widz� - odpar� Geist. - I kiedy mo�na by przyj��?... - Kiedy zechcesz. Daj mi tylko kilkadziesi�t frank�w, gdy� nie mam za co kupi� potrzebnych preparat�w. A oto m�j adres - zako�czy� Geist podaj�c zabrudzon� notatk�. Wokulski wr�czy� mu trzysta frank�w. Starzec zapakowa� swoje okazy, zamkn�� pude�ko i rzek� na odchodne: - Napisz do mnie list na dzie� przed przybyciem. Prawie ci�gle siedz� w domu ocieraj�c kurze z moich retort!... Po odej�ciu Geista Wokulski by� jak odurzony. Spogl�da� na drzwi, za kt�rymi znikn�� chemik, to na st�, gdzie przed chwil� okazywano mu nadnaturalne przedmioty, to znowu dotyka� swoich r�k i g�owy lub chodzi� stukaj�c g�o�no obcasami po pokoju dla przekonania si�, �e nie marzy, ale czuwa. �A przecie� faktem jest - my�la� - �e cz�owiek ten pokaza� mi jakie� dwa materia�y: jeden ci�szy od platyny, drugi znakomicie l�ejszy od sodu. Nawet zapowiedzia� mi, �e szuka metalu l�ejszego od powietrza!... Gdyby w rzeczach tych nie tkwi�o jakie� niepoj�te oszustwo - rzek� g�o�no - ju� mia�bym ide�, dla kt�rej warto si� skaza� na ca�e lata niewoli. Nie tylko znalaz�bym poch�aniaj�c� prac� i spe�nienie naj�mielszych marze� m�odo�ci, ale jeszcze widzia�bym przed sob� cel, wy�szy nad wszystkie, do jakich kiedykolwiek rwa� si� duch ludzki. Kwestia �eglugi powietrznej by�aby rozstrzygni�t�, cz�owiek dosta�by skrzyde�.� I znowu wzrusza� ramionami, rozk�ada� r�ce i mrucza�: �Nie, to niepodobna!...� Brzemi� nowych prawd czy nowych z�udze� tak go gniot�o, �e uczu� konieczno�� podzielenia go z kimkolwiek, cho�by tylko w cz�ci. bieg� wi�c na pierwsze pi�tro do paradnej sali przyj�� i wezwa� Jumarta. W�a�nie gdy zastanawia� si�, w jaki spos�b rozpocz�� z nim t� dziwn� rozmow�, Jumart sam mu j� u�atwi�. Ledwie bowiem ukaza� si� w sali, rzek� z dyskretnym u�miechem: - Stary Geist wyszed� od pana bardzo o�ywiony. Przekona� pana czy te� zosta� pobity?... - No, m�wieniem nikt nikogo chyba nie przekona, tylko faktami-odpar� Wokulski. - Wi�c by�y i fakta?... - Tymczasem dopiero zapowied� ich... Powiedz mi pan jednak - ci�gn�� Wokulski - co by� s�dzi�, gdyby Geist pokaza� ci metal pod ka�dym wzgl�dem przypominaj�cy stal, lecz dwa lub trzy razy l�ejszy od wody?... Gdyby� podobny materia� ogl�da� na w�asne oczy, dotyka� go w�asnymi r�koma?... U�miech Jumarta przerodzi� si� w jaki� ironiczny grymas. - C� bym mia� powiedzie�, dobry Bo�e, nad to, �e profesor Palmieri jeszcze wi�ksze cuda pokazuje za pi�� frank�w od osoby... - Co za Palmieri? - spyta� zdziwiony Wokulski. - Profesor magnetyzmu - odpar� Jumart - znakomity cz�owiek...Mieszka w naszym hotelu i trzy razy dziennie pokazuje magnetyczne sztuki w sali mog�cej od biedy pomie�ci� ze sze��dziesi�t os�b... Jest w�a�nie �sma, wi�c w tej chwili zaczyna si� przedstawienie wieczorne. Je�eli pan chce, mo�emy tam p�j��; ja mam wst�p darmo... Na twarz Wokulskiego wyst�pi� tak silny rumieniec, �e obla� mu czo�o, a nawet szyj�. - Chod�my - rzek� - do owego profesora Palmieri. - W duchu za� doda�: �Wi�c ten wielki my�liciel, Geist, jest kuglarzem, a ja g�upcem, kt�ry p�aci trzysta frank�w za widowisko warte pi�� frank�w... Jak�e on mnie z�apa�!...� Weszli na drugie pi�tro do salonu urz�dzonego r�wnie bogato jak inne w tym hotelu. Wi�ksz� jego cz�� ju� zape�niali widzowie starzy i m�odzi, kobiety i m�czy�ni, ubrani elegancko i bardzo zaj�ci profesorem Palmierim, kt�ry w�a�nie ko�czy� kr�tk� prelekcj� o magnetyzmie. By� to m�czyzna �rednich lat, zawi�d�y, brunet, z rozczochran� brod� i wyrazistymi oczyma. Otacza�o go par� przystojnycb kobiet i kilku m�odych m�czyzn o twarzach mizernych i apatycznych. -To s� media - szepn�� Jumart. -Na nich Palmieri pokazuje swoje sztuki. Widowisko, trwaj�ce oko�o dwu godzin, polega�o na tym, �e Palmieri za pomoc� wzroku usypia� swoje media, w taki jednak spos�b, �e mog�y one chodzi�, odpowiada� na pytania i wykonywa� rozmaite czynno�ci. Pr�cz tego u�pieni przez magnetyzera w miar� jego rozkaz�w objawiali b�d� niezwyk�� si�� muskularn�, b�d� jeszcze niezwyklejsz� nieczu�o�� lub nadwra�liwo�� zmys��w. Poniewa� Wokulski pierwszy raz widzia� podobne zjawiska i bynajmniej nie ukrywa� niedowierzania, wi�c Palmieri zaprosi� go do pierwszego rz�du krzese�. Tu po kilku pr�bach Wokulski przekona� si�, �e zjawiska, na kt�re patrzy, nie s� kuglarstwem, lecz polegaj� na jakich� nieznanych w�a�ciwo�ciach systemu nerwowego. Ale najwi�cej zaj�y, a nawet przerazi�y go dwa do�wiadczenia maj�ce pewien zwi�zek z jego w�asnym �yciem. Polega�y one na wmawianiu w medium rzeczy nie istniej�cych. Jednemu z u�pionych poda� Palmieri korek od karafki m�wi�c, �e poda� mu r��. W tej chwili medium zacz�o w�cha� korek okazuj�c przy tym wielkie zadowolenie. - Co pan robisz? - zawo�a� Palmieri do medium - wszak�e to asafetyda... I medium natychmiast z obrzydzeniem odrzuci�o korek wycieraj�c r�ce i narzekaj�c, �e cuchn�. Innemu poda� chustk� do nosa, a gdy powiedzia� mu, �e chustka wa�y sto funt�w, u�piony pocz�� ugina� si�, dr�e� i potnie� pod jej ci�arem. Wokulski widz�c to sam spotnia�. �Ju� rozumiem - pomy�la� - tajemnic� Geista. On mnie zamagnetyzowa�...� Lecz najbole�niejszego uczucia dozna� w�wczas, gdy Palmieri, u�piwszy jakiego� w�t�ego m�odzie�ca, owin�� r�cznikiem �opatk� od w�gli i wm�wi� w swoje medium, �e jest to m�oda i pi�kna kobieta, kt�r� trzeba kocha�. Zamagnetyzowany �ciska� i ca�owa� �opatk�, kl�ka� przed ni� i robi� najczulsze miny. Gdy j� w�o�ono pod kanap�, pope�zn�� za ni� na czworakach jak pies, odepchn�wszy pierwej czterech silnych m�czyzn, kt�rzy chcieli go zatrzyma�. A gdy nareszcie Palmieri schowa� j� m�wi�c, �e umar�a. m�ody cz�owiek wpad� w tak� rozpacz, �e tarza� si� po pod�odze i bi� g�ow� o �cian�. W tej chwili Palmieri dmuchn�� mu w oczy i m�odzian obudzi� si� ze strumieniami �ez na policzkach, w�r�d oklask�w i �miechu obecnych. Wokulski uciek� z sali straszliwie rozdra�niony. �A wi�c wszystko jest k�amstwem!... Rzekome wynalazki Geista i jego m�dro��, moja szalona mi�o�� i nawet ona... Ona sama jest tylko z�udzeniem oczarowanych zmys��w... Jedyn� rzeczywisto�ci�, kt�ra nie zawodzi i nie k�amie, jest chyba - �mier�...� Wybieg� z hotelu na ulic�, wpad� do kawiarni i kaza� poda� koniak. Tym razem wypi� p�torej karafki, a pij�c my�la�, �e ten Pary�, w kt�rym znalaz� najwi�cej m�dro�ci, najwi�ksze z�udzenia i ostateczne rozczarowania, stanie si� chyba jego grobem. �Na co mam ju� czeka�?... czego dowiem si�?... Je�eli Geist jest ordynarnym oszustem i je�eli mo�na kocha� si� w �opatce od w�gli, jak ja w n i e j, to c� mi jeszcze pozostaje?... � Wr�ci� do hotelu rozmarzony koniakiem i zasn�� w ubraniu. A gdy obudzi� si� o �smej rano, pierwsz� jego my�l� by�o: �Nie ma kwestii, �e Geist za pomoc� magnetyzmu oszuka� mnie co do owych metali. Lecz... kto magnetyzowa� mnie w�wczas, kiedy oszala�em dla tej kobiety?...� Nagle b�ysn�� mu projekt, a�eby zasi�gn�� informacji u Palmieriego. Przebra� si� wi�c i szybko zeszed� na drugie pi�tro. Mistrz tajemniczej sztuki ju� czeka� na go�ci; ale �e go�ci jeszcze nie by�o, wi�c Wokulskiego przyj�� natychmiast, pobrawszy z gry dwadzie�cia frank�w op�aty za narad�. - Czy - zapyta� Wokulski - w ka�dego mo�e pan wm�wi�, �e �opatka od w�gli jest kobiet� i �e chustka wa�y sto funt�w?... - W ka�dego, kto da si� u�pi�. - Wi�c prosz� mnie u�pi� i powt�rzy� na mnie sztuk� z chustk� Palmieri zacz�� swoje praktyki; wpatrywa� si� Wokulskiemu w oczy, dotyka� mu czo�a, pociera� r�ce od obojczyk�w do d�oni... Nareszcie odsun�� si� od niego zniech�cony. - Pan nie jeste� medium -rzek�. - A gdybym ja mia� w �yciu wypadek taki, jak �w jegomo�� z chustk�? - spyta� Wokulski. - To jest niemo�liwe, pana niepodobna u�pi�. Zreszt�, gdyby� by� u�piony i mia� z�udzenie, �e chustka wa�y sto funt�w, to znowu obudziwszy si� nie pami�ta�by� pan o tym. - A czy nie s�dzisz pan, �e kto� zr�czniej mo�e magnetyzowa�... Palmieri obrazi� si�. - Nie ma lepszego magnetyzera ode mnie! - zawo�a�. - Zreszt� i ja pana u�pi� ale na to trzeba kilkumiesi�cznej pracy... To b�dzie kosztowa�o dwa tysi�ce frank�w... Nie my�l� darmo traci� mego fluidu... Wokulski opu�ci� magnetyzera wcale niezadowolony. Jeszcze nie w�tpi�, �e panna Izabela mog�a oczarowa� go; mia�a przecie� dosy� czasu. Ale znowu Geist nie m�g� go u�pi� w ci�gu paru minut. Zreszt� Palmieri twierdzi, �e u�pieni nie pami�taj� swoich przywidze�; on za� pami�ta ka�dy szczeg� wizyty starego chemika. Je�eli wi�c Geist nie u�pi� go, wi�c nie jest oszustem. Wi�c jego metale istniej� i... odkrycie metalu l�ejszego od powietrza jest mo�liwe!... �Oto miasto - my�la� - w kt�rym wi�cej prze�y�em w ci�gu jednej godziny ani�eli w Warszawie przez ca�e �ycie... Oto miasto!...� Przez kilka dni Wokulski by� bardzo zaj�ty. Przede wszystkim wyje�d�a� Suzin zakupiwszy kilkana�cie statk�w. Najzupe�niej legalny zysk z tej operacji by� ogromny - tak ogromny �e cz�stka przypadaj�ca na Wokulskiego pokry�a wszystkie wydatki, jakie w ci�gu ostatnich miesi�cy poni�s� w Warszawie. Na par� godzin przed po�egnaniem si� Suzin i Wokulski jedli �niadanie w swoim paradnym numerze i naturalnie rozmawiali o zyskach. - Masz bajeczne szcz�cie - odezwa� si� Wokulski. Suzin poci�gn�� �yk szampana i opar�szy na brzuchu r�ce ozdobione pier�cieniami rzek�: - To nie szcz�cie, Stanis�awie Piotrowiczu, to miliony. No�ykiem tniesz wiklin�, a toporem d�by. Kto ma kopiejki, robi interesa kopiejkowe i kopiejki zyskuje; ale kto ma miliony, musi zyskiwa� miliony. Rubel, Stanis�awie Piotrowiczu, jest jak zapracowana szkapa: kilka lat musisz czeka�, zanim urodzi ci nowego rubla; ale milion jest mno�ny jak �winia: co rok daje kilkoro. Za dwa albo za trzy lata, Stanis�awie Piotrowiczu, i ty zbierzesz okr�g�y milionik, a wtedy przekonasz si�, jak zanim goni� inne pieni�dze. Chocia� z tob�!... Suzin westchn��, zmarszczy� brwi i znowu wypi� szampana. - C� ze mn�? - spyta� Wokulski. - A ot, co z tob� - odpar� Suzin. - Ty, zamiast w takim mie�cie robi� interesa dla siebie do swego handlu, ty nic... Ty sobie wa��sasz si� z g�ow� na d� albo do g�ry, na nic si� nie patrz�c, albo nawet (wstyd powiedzie� chrze�cijaninowi!) latasz w powietrze balonem... C� ty ba�aganowym skoczkiem my�lisz zosta�, ha?... No i nareszcie, powiem tobie, Stanis�awie Piotrowiczu, ty obrazi�e� na siebie jedn� bardzo dystyngowan� dam�, t� ot baronow�... A przecie u niej mo�na by�o i w karty pogra�, i �adne kobiety znale��; i dowiedzie� si� o niejednej rzeczy. Radz� tobie, daj ty jej co zarobi� przed wyjazdem: nie dasz adwokatowi rubla, on tobie sto wyci�gnie. Ach, ty ojcze rodzony... Wokulski s�ucha� z uwag�. Suzin znowu westchn�� i ci�gn�� dalej: - I z czarownikami naradzasz si� (pfy! nieczysta si�a...), na czym, m�wi� tobie, nie zyskasz rozbitej kopiejki, a mo�esz na siebie obrazi� Boga. Nie�adnie!... Najgorsze, co ty my�lisz, �e nikt nie wie, co tobie dolega? Tymczasem wszyscy wiedz�, �e masz jakie� moralne cierpienie, tylko jeden my�li, �e chcia�by� kupowa� tu fa�szywe bankocetle, a inny dogaduje si�, �e rad by� zbankrutowa�, je�eli ju� nie jeste� bankrut. - I ty w to wierzysz? - spyta� Wokulski. - Aj! Stanis�awie Piotrowiczu, ju� komu, ale tobie nie godzi si� awansowa� mnie na durnia. Ty my�lisz: ja nie wiem, �e tobie chodzi o kobiet�?... Nu, kobieta smaczna rzecz i bywa, �e nawet innemu solidniemu cz�owiekowi przewr�ci m�zgi. Baw wi�c si� i ty, kiedy masz pieni�dze. Ale ja tobie, Stanis�awie Piotrowiczu, powiem jedno s��wko, chcesz?.. - Prosz� ci�. - Kto prosi, �eby mu ogoli� brod�, nie gniewa si� na zdrapanie. Ot�, go��bku, powiem tobie przypowie��. Znajduje si� w tej Francji jaka� cudowna woda na wszystkie choroby (nie pomn� jej nazwiska).Wi�c s�uchaj mnie: s� tacy, kt�rzy przychodz� tam na kolanach i prawie nie �mi� spojrze�; a s� inni, kt�rzy t� wod� bez ceremonii pij� i nawet z�by p�ucz�... Ach, Stanis�awie Piotrowiczu, ty nie wiesz, jak ten pij�cy grubo �artuje z modl�cego si�... Zobacz wi�c, czy nie jeste� takim, a gdyby� by�, plu� na wszystko... Ale co tobie?... Boli? prawda...No, pokosztuj wina... - Czy� s�ysza� co o niej? - g�ucho spyta� Wokulski. - Kln� si�, �em nic nadzwyczajnego nie s�ysza� - odpar� Suzin uderzaj�c si� w piersi. - Kupcowi trzeba subiekt�w, a kobiecie bij�cych przed ni� czo�em, cho�by dla zas�oni�cia tego zucha, kt�ry nie bije pok�on�w. Rzecz ca�kiem naturalna. Tylko ty, Stanis�awie Piotrowiczu, nie wchod� mi�dzy czered�, a je�eli� wszed�, podnie� g�ow�. P� miliona rubli kapita�u to przecie nie plewy; z takiego kupca nie powinni na�miewa� si� ludzie. Wokulski podni�s� si� i przeci�gn�� jak cz�owiek, kt�remu zrobiono operacj� rozpalonym �elazem. �Mo�e tak nie by�, a mo�e... tak by�!... - pomy�la�. - Ale je�eli tak jest... cz�� maj�tku oddam szcz�liwemu wielbicielowi za to; �e mnie wyleczy�!...� Wr�ci� do siebie i pierwszy raz ca�kiem spokojnie pocz�� przebiega� my�l� wszystkich adorator�w panny Izabeli, kt�rych widywa� z ni� lub o kt�rych tylko s�ysza�. Przypomina� sobie ich znacz�ce rozmowy, tkliwe spojrzenia, dziwne p�s��wka, wszystkie sprawozdania pani Meliton, wszystkie s�dy, jakie kr��y�y o pannie Izabeli w�r�d podziwiaj�cej j� publiczno�ci. Wreszcie g��boko odetchn��: zdawa�o mu si�, �e zna-laz� jak�� nitk�, kt�ra mo�e wyprowadzi� go z labiryntu. �Wyjd� z niego chyba do pracowni Geista� - pomy�la� czuj�c, �e ju� wpad�o mu w serce pierwsze ziarno pogardy. �Ma prawo, ma wszelkie prawo!... - mrucza� u�miechaj�c si�. - Ale te� wyb�r, czy mo�e nawet wybory... Ehej, jakie�em ja pod�e bydl�; a Geist uwa�a mnie za cz�owieka!...� Po wyje�dzie Suzina Wokulski po raz drugi odczyta� dzi� wr�czony mu list Rzeckiego. Stary subiekt ma�o pisa� o interesach, ale bardzo du�o o pani Stawskiej, nieszcz�liwej a pi�knej kobiecie, kt�rej m�� gdzie� zgin��. �Do �mierci zobowi��esz mnie - m�wi� Rzecki - je�eli co� obmy�lisz dla ostatecznego wyja�nienia: czy Ludwik Stawski �yje, czy umar�?� Po czym nast�powa� rejestr dat i miejscowo�ci, w kt�rych zaginiony przebywa� opu�ciwszy Warszaw�. �Stawska?... Stawska?... - my�la� Wokulski. - Ju� wiem!... To ta pi�kna pani z c�reczk�, kt�ra mieszka w moim domu... Co za dziwny zbieg wypadk�w: mo�e po to kupi�em dom ��ckich, a�eby pozna� w nim t� drug�?... Nic mnie ona nie obchodzi, skoro tu ostan�, ale dlaczeg� nie mia�bym jej dopom�c, je�eli prosi Rzecki... Ach! wybornie... B�d� mia� zaraz pow�d da� prezent baronowej, kt�r� mi tak rekomendowa� Suzin...� Wzi�� adres baronowej i pojecha� w okolice Saint-Germain. W sieni domu, w kt�rym mieszka�a, by� kramik antykwariusza. Wokulski rozmawiaj�c ze szwajcarem mimo woli rzuci� okiem na ksi��ki i z radosnym zdziwieniem spostrzeg� egzemplarz poezji Mickiewicza, tej edycji, kt�r� czyta� jeszcze jako subiekt Hopfera. Na widok wytartych ok�adek i sp�owia�ego papieru ca�a m�odo�� stan�a mu przed oczyma. Natychmiast kupi� ksi��k� i o ma�o nie uca�owa� jej jak relikwii. Szwajcar, kt�remu frank podbi� serce dla Wokulskiego, zaprowadzi� go a� do drzwi apartament�w baronowej, z u�miechem �ycz�c przyjemnej zabawy. Wokulski zadzwoni� i zaraz na wst�pie zobaczy� lokaja w p�sowym fraku. �Aha!� - mrukn��. W salonie, rzecz naturalna, by�y z�ocone meble, obrazy, dywany i kwiaty. Po chwili ukaza�a si� baronowa z min� osoby obra�onej, kt�ra gotowa jednak przebaczy�. Istotnie przebaczy�a mu. W kr�tkiej rozmowie Wokulski wy�o�y� cel wizyty, napisa� nazwisko Stawskiego i miejsc, w kt�rych przebywa�, usilnie prosz�c, a�eby baronowa przez swoje liczne stosunki da�a mu o zaginionym dok�adn� wiadomo��. - To jest mo�liwe - odpar�a wielka dama - ale... czy nie zniech�c� pana koszta?... Musimy odwo�a� si� do policji niemieckiej, angielskiej, ameryka�skiej... - Wi�c?... - Wi�c wyda pan ze trzy tysi�ce frank�w? - Oto s� cztery tysi�ce - odpar� Wokulski podaj�c jej czek, na kt�rym wypisa� odno�n� sum�. - Kiedy� mam spodziewa� si� odpowiedzi?... - Tego nie jestem w stanie oznaczy� - rzek�a baronowa - mo�e za miesi�c, mo�e za rok. S�dz� jednak - doda�a surowo - �e o rzeczywisto�ci poszukiwa� nie w�tpi pan? - Tak dalece nie w�tpi�, �e zostawi� u Rotszylda kwit jeszcze na dwa tysi�ce frank�w, p�atnych po otrzymaniu wiadomo�ci o tym cz�owieku. - Pan wkr�tce wyje�d�a? - O nie. Zabawi� jaki� czas. - Ach, zachwyci� pana Pary�!... - rzek�a baronowa z u�miechem. - Spodoba si� panu jeszcze bardziej z okien mego salonu. Przyjmuj� co wiecz�r. Po�egnali si� oboje bardzo zadowoleni: baronowa z pieni�dzy swojego klienta, Wokulski, �e jednym zamachem spe�ni� rad� Suzina i pro�b� Rzeckiego. Teraz Wokulski zosta� w Pary�u zupe�nie osamotniony, bez �adnego obowi�zkowego zaj�cia. Znowu zwiedza� wystaw�, teatry, nieznane ulice, pomini�te sale w muzeach...Znowu podziwia� olbrzymie si�y Francji, prawid�owo�� w budowie i �yciu milionowego miasta, wp�yw �agodnego klimatu na przy�pieszony rozw�j cywilizacji... Znowu pi� koniak, jada� kosztowne potrawy albo gra� w karty w salonie baronowej, gdzie zawsze przegrywa�... Taki spos�b przep�dzania czasu wyczerpywa� go znakomicie, ale nie dawa� ani kropli rado�ci. Godziny wlok�y mu si� jak doby, dnie nie mia�y ko�ca, a noce spokojnego snu. Bo cho� spa� twardo, bez �adnych marze� przykrych albo przyjemnych, chocia� traci� �wiadomo��, nie m�g� jednak�e pozby� si� uczucia niezgruntowanej goryczy, w kt�rej ton�a jego dusza na pr�no szukaj�ca tam dna albo brzeg�w. �Dajcie mi jaki� cel... albo �mier�!...� - m�wi� nieraz, patrz�c w niebo. A w chwil� p�niej �mia� si� i my�la�: �Do kogo ja m�wi�?... Kto mnie wys�ucha w tym mechanizmie �lepych si�, kt�rych sta�em si� igraszk�? C� to za okrutna dola nie by� do niczego przywi�zanym, niczego nie pragn��, a tak wiele rozumie�...� Zdawa�o mu si�, �e widzi jak�� niezmiern� fabryk�, sk�d wybiegaj� nowe s�o�ca, nowe planety, nowe gatunki, nowe narody, a w nich ludzie i serca, kt�re szarpi� furie: nadzieja, mi�o�� i bole��. Kt�ra� z nich najgorsza? Nie bole��, bo ona przynajmniej nie k�amie. Ale ta nadzieja, kt�ra tym g��biej str�ca, im wy�ej podnios�a... Ale mi�o��, ten motyl, kt�rego jedno skrzyd�o nazywa si� niepewno�ci�, a drugie oszustwem... �Wszystko jedno - mrucza�. - Je�eli ju� musimy odurza� si� czym�, odurzajmy si� czymkolwiek. Ale czym?...� W�wczas w g��bi mroku, nazywaj�cego si� natur�, ukazywa�y si� przed nim jakby dwie gwiazdy. Jedna blada, ale niezmienna - to by� Geist i jego metale; druga iskrz�ca si� jak s�o�ce albo nagle gasn�ca, a t� by�a ona... �Co tu wybra�? - my�la� - je�eli jedno jest w�tpliwe, a druga a nie- dost�pna i niepewna. Bo cho�bym nawet dosi�gn�� jej, czy ja jej kiedy uwierz�?... czy nawet m�g�bym uwierzy�?...� Z tym wszystkim czu�, �e zbli�a si� chwila decyduj�cej walki pomi�dzy jego rozumem i sercem., Rozum ci�gn�� go do Geista, serce do Warszawy. Czu�, �e lada dzie� co� z tego musi wybra�: albo ci�k� prac�, kt�ra wiod�a do nadzwyczajnej s�awy, albo p�omienn� nami�tno��, kt�ra obiecywa�a chyba to, �e spali go na popi�. �A je�eli i to, i tamto jest z�udzeniem, jak owa �opatka albo chustka wa��ca sto funt�w?...� Poszed� jeszcze raz do magnetyzera Palmieriego i zap�aciwszy nale�ne dwadzie�cia frank�w za konferencj�, pocz�� zadawa� mu pytania: - Wi�c twierdzisz pan, �e mnie nie mo�na zamagnetyzowa�? - Co to jest nie mo�na! - oburzy� si� Palmieri. - Nie mo�na od razu, gdy� nie jeste� pan medium. Ale mo�na by z pana zrobi� medium, je�eli nie w kilka miesi�cy, to w kilka lat. Zatem Geist stanowczo nie otumani� mnie� - pomy�la� Wokulski. G�o�no za� doda�: - A kobieta, panie Palmieri, mo�e zamagnetyzowa� cz�owieka? - Nic tylko kobieta, ale nawet drzewo, klamka, woda, no, s�owem, wszystko, czemu magnetyzer nada w�adz�. Ja mog� moje media magnetyzowa� bodajby szpilk�; m�wi� im: w t� szpilk� przelewam m�j fluid i za�niesz pan, kiedy na ni� spojrzysz. Tym wi�c �atwiej m�g�bym przekaza� moj� w�adz� jakiej� kobiecie. Byle, rozumie si�, osoba magnetyzowana by�a medium. - I wtedy do owej kobiety przywi�za�bym si� tak jak pa�skie medium do �opatki od w�gli?.. - spyta� Wokulski. - Bardzo naturalnie - odpowiedzia� Palmieri spogl�daj�c na zegarek. Wokulski opu�ci� go i w��cz�c si� po ulicach my�la�: �Co do Geista, mam prawie dow�d, �e nie �udzi� mnie za pomoc� magnetyzmu: nie starczy�oby na to czasu. Ale co do niej, nie mam pewno�ci, �e nie oczarowa�a mnie w ten spos�b. Czasu by�o dosy�, ale... kt� mnie zrobi� jej medium?...� Im wi�cej por�wnywa� swoj� mi�o�� dla panny Izabeli z uczuciami og�u m�czyzn dla og�u kobiet, tym bardziej wydawa�a mu si� nienaturaln�. Bo jak mo�na zakocha� si� w kim� od jednego rzutu oka? Albo jak mo�na szale� za kobiet�, kt�r� widzi si� raz na kilka miesi�cy, i tylko po to, a�eby przekona� si�, �e ona nie dba o nas? �Bah! - mrukn�� - rzadkie spotkania w�a�nie nadaj� jej charakter idea�u. Kto wie, czy zupe�nie nie rozczarowa�bym si� poznawszy j� dok�adniej?� Zdziwi�o go, �e od Geista nie mia� �adnej wiadomo�ci. �Czyby uczony chemik po to wzi�� trzysta frank�w, a�eby ju� wcale mi si� nie pokazywa�...� - pomy�la�. Ale sam zawstydzi� si� tych podejrze�. �Mo�e chory?� - szepn��. Wzi�� fiakra i pojecha� wed�ug adresu, daleko za wa�y miasta, w okolic� Charenton. Na wskazanej ulicy fiakier zatrzyma� si� przed murowanym parkanem; spoza niego wida� by�o dach i g�rn� cz�� okien domu. Wokulski wysiad� z powozu i zbli�y� si� do �elaznej furtki w murze, zaopatrzonej w m�otek. Po kilkunastu uderzeniach furtka nagle uchyli�a si� i Wokulski wszed� na dziedziniec. Dom by� jednopi�trowy, bardzo stary; m�wi�y o tym �ciany pokryte ple�ni�, m�wi�y okna zakurzone, gdzieniegdzie wybite. W �rodku �ciany frontowej znajdowa�y si� drzwi, do kt�rych wchodzi�o si� po kilku stopniach kamiennych do�� zrujnowanych. Poniewa� furtka ju� zamkn�a si� z g�uchym �oskotem, a nie by�o wida� szwajcara, kt�ry j� otwiera�, wi�c Wokulski sta� na �rodku dziedzi�ca zdziwiony i zak�opotany. Nagle w oknie pierwszego, a zarazem jedynego pi�tra ukaza�a si� jaka� g�owa w czerwonej czapce i znajomy g�os zawo�a�: - Czy to wy, panie Siuz�?... Dzie� dobry! G�owa znik�a, lecz otwarty lufcik �wiadczy�, �e nie by�a z�udzeniem. Wreszcie po kilku chwilach zgrzytn�y drzwi �rodkowe, otworzy�y si� i stan�� w nich Geist. By� ubrany w podarte niebieskie spodnie, drewniane sanda�y na nogach i brudny flanelowy kaftanik na grzbiecie. - Powinszuj mi, panie Siuz�! - m�wi� Geist. - Sprzeda�em m�j materia� wybuchowy anglo-ameryka�skiej kompanii i zdaje si�, zrobi�em niez�y interes. Sto pi��dziesi�t tysi�cy frank�w got�wk� z g�ry i dwadzie�cia pi�� centim�w od ka�dego sprzedanego kilograma. - No, w tych warunkach chyba zarzuci pan swoje metale - rzek� u�miechaj�c si� Wokulski. Geist spojrza� na niego z pob�a�liw� wzgard�. - Warunki te - odpar� - o tyle zmieni�y moje po�o�enie, �e na par� lat nie potrzebuj� si� troszczy� o maj�tnego wsp�lnika. Lecz co do metal�w, w�a�nie w tej chwili pracuj� nad nimi, spojrzyj... Otworzy� drzwi na lewo od sieni. Wokulski zobaczy� rozleg��, kwadratow� sal�, bardzo ch�odn�. Na �rodku jej sta� ogromny cylinder, podobny do kadzi: stalowa �ciana jej mia�a z �okie� grubo�ci i by�a w czterech miejscach �ci�ni�ta pot�nymi obr�czami. Do g�rnego dna byly przytwierdzone jakie� aparaty: jeden podobny do klapy bezpiecze�stwa, spod kt�rej od czasu do czasu wydobywa� si� ob�oczek pary i szybko nikn�� w powietrzu, drugi przypomina� manometr, kt�rego skaz�wka jest w ruchu. - Kocio� parowy?.. - spyta� Wokulski. - Dlaczeg� takie grube �ciany? - Dotknij go - rzek� Geist. Wokulski dotkn�� i sykn�� z b�lu. Na palcach wyskoczy�y mu p�cherze, lecz nie z gor�ca, tylko z zimna... Kad� by�a straszliwie zimna, co zreszt� czu�o si� w ca�ej sali. - Sze��set atmosfer ci�nienia wewn�trzne o - doda� Geist nie zwa�aj�c na przygod� od Wokulskiego kt�ry a� wstrz�sn�� si� us�yszawsy tak� cyfr�. - Wulkan!... - szepn��. - Dlatego namawia�em ci�, a�eby� mnie pracowa� - odpar� Geist.- Jak widzisz, �atwo tu o wypadek... Chod�my na g�r�... - Kocio� zostawi pan bez dozoru? - spyta� Wokulski. - O, przy tej robocie nie potrzeba nia�ki; wszystko robi si� samo i nie mo�e by� niespodzianek. Wszed�szy na g�r� znale�li si� w du�ym pokoju o czterech oknach. G��wnym jego umeblowaniem by�y sto�y, literalnie zarzucone retortami, miseczkami i rurkami ze szk�a, porcelany, nawet z o�owiu i miedzi. Na pod�odze pod sto�ami i w k�tach le�a�o kilkana�cie bomb artyleryjskich, mi�dzy nimi kilka p�kni�tych. Pod oknami sta�y wanienki kamienne lub miedziane, nape�nione kolorowymi p�ynami; wzd�u� jednej ze �cian ci�gn�a si� �awa czy tapczan, a na niej ogromny stos elektryczny. Dopiero odwr�ciwszy si� Wokulski spostrzeg� przy samych drzwiach �elazn� szaf� wmurowan� w �cian�, ��ko okryte podart� ko�dr�, z kt�rej� wy�azi�a brudna wata, pod oknem stolik z papierami, a przed nim fotel obity sk�r�, pop�kan� i wytart�. Wokulski spojrza� na starca obutego w drewniane sanda�y jak najubo�szy wyrobnik, potem na jego sprz�ty, z kt�rych wyziera�a n�dza, i pomy�la�, �e przecie ten cz�owiek za swoje wynalazki m�g�by mie� miliony. Wyrzek� si� ich jednak dla dobra jakiej� przysz�ej, doskonalszej ludzko�ci... Geist wyd�� mu si� w tej chwili jak Moj�esz, kt�ry do obiecanej ziemi prowadzi jeszcze nie urodzone pokolenia. Ale stary chemik tym razem nie odgad� my�li Wokulskiego; przypatrzy� mu si� pochmurnie i rzek�: - C�, panie Siuz�, nieweso�e miejsce, nieweso�a robota?... Od czterdziestu lat �yj� w ten spos�b. W tych aparatach uwi�z�o ju� kilka milion�w i mo�e dlatego ich posiadacz nie bawi si�, nie ma s�u�by, a czasami nawet nie ma co je��... To nie dla pana zaj�cie - doda� machn�wszy r�k�. - Mylisz si�, profesorze - odpar� Wokulski. - Zreszt� w grobie nie jest chyba weselej... - Co tam gr�b... g�upstwo... sentymentalizm!... - mrukn�� Geist. -W naturze nie ma grob�w ani �mierci; s� r�ne formy bytu, z kt�rych jedne pozwalaj� nam by� chemikami, inne tylko preparatami chemicznymi. Ca�a za� m�dro�� polega na tym, a�eby korzysta� � nadarzaj�cej si� okazji, nie traci� czasu na b�aze�stwa, lecz co� zrobi�. - Rozumiem to - odpar� Wokulski - ale... Wybacz pan, pa�skie odkrycia s� tak nowe... - I ja rozumiem - przerwa� Geist. - Moje odkrycia s� tak nowe, �e... uwa�asz je pan za oszustwo!... Pod tym wzgl�dem nie s� m�drszymi od ciebie cz�onkowie Akademii, masz wi�c dobre towarzystwo... Aha!...Chcia�by� jeszcze raz zobaczy� moje metale, wypr�bowa� je?... Dobrze, bardzo dobrze... Pobieg� do �elaznej szafy, otworzy� j� w spos�b bardzo skomplikowany i po kolei pocz�� wydobywa� sztabki metalu ci�szego od platyny, l�ejszego od wody, to znowu przezroczystego... Wokulski ogl�da� je, wa�y�, ogrzewa�, ku�, przepuszcza� przez nie pr�d elektryczny, ci�� no�ycami. Na pr�bach tych zesz�o mu par� godzin; w rezultacie jednak przekona� si�, �e przynajmniej pod wzgl�dem fizycznym ma do czynienia z autentycznymi metalami. Sko�czywszy pr�by Wokulski wyczerpany upad� na fotel; Geist pochowa� swoje okazy, zamkn�� szaf� i �miej�c si� zapyta�: - No i c�: fakt czy z�udzenie? - Nic nie rozumiem - szepn�� Wokulski �ciskaj�c r�koma skronie - g�owa mi p�ka!... Metal trzy razy l�ejszy od wody... niepoj�ta rzecz!... - Albo metal o jakie dziesi�� procent l�ejszy od powietrza, co?...�mia� si� Geist. - Ci�ar gatunkowy obalony... prawa natury podkopane, co?... Cha! cha! Nic z tego wszystkiego. Prawa natury, o ile je znamy, nawet przy moich metalach pozostan� nietkni�te. Rozszerz� si� tylko nasze poj�cia o w�asno�ciach cia� i ich budowie wewn�trznej, no i rozszerz� si� granice ludzkiej techniki. - A ci�ar gatunkowy? - spyta� Wokulski. - Pos�uchaj mnie - przerwa� mu Geist - a wnet zrozumiesz, na czym polega istota moich odkry�, chocia�, po�pieszam doda�, na�ladowa� ich nie potrafisz. Tu nie ma ani cud�w, ani oszustwa; tu s� rzeczy tak proste, �e poj�� je m�g�by ucze� szko�y elementarnej. Wzi�� ze sto�u stalowy sze�cian i podawszy go Wokulskiemu m�wi�: - Oto jest decymetr sze�cienny, pe�ny, odlany ze stali; we� go w r�k�, ile wa�y? - Z osiem kilogram�w... Poda� mu drugi sze�cian tej samej wielko�ci, r�wnie� stalowy, pytaj�c: - A ten ile wa�y? - No, ten wa�y z p� kilograma:.. Ale on jest pusty... - odpar� Wokulski. - Doskonale! A ta sze�cienna klatka ze stalowego drutu ile wa�y? - spyta� Geist podaj�c j� Wokulskiemu. - Ta wa�y kilkana�cie gram�w... - Ot� widzisz - przerwa� Geist. - Mamy trzy sze�ciany tej samej wielko�ci i z tego samego materia�u, kt�re jednak s� nier�wnej wagi. A dlaczego? Gdy� w pe�nym sze�cianie jest najwi�cej cz�stek stali, w pustym mniej, a w drucianym najmniej. Wyobra� wi�c sobie, �e uda�o mi si� zamiast pe�nych cz�stek budowa� klatkowate cz�stki cia�, a zrozumiesz tajemnic� wynalazku. Polega on na zmianie budowy wewn�trznej materia��w, co nawet dla dzisiejszej chemii nie jest �adn� nowo�ci�. C�, jak�e tam?... - Kiedy widz� okazy, wierz� - odpar� Wokulski - kiedy pana s�ucham, rozumiem. Ale gdy wyjd� st�d... Roz�o�y� r�ce w spos�b desperacki. Geist znowu otworzy� szaf�, poszuka� i wydobywszy ma�y skrawek metalu, barw� przypominaj�cego mosi�dz, poda� Wokulskiemu - We� sobie to jako amulet przeciw pow�tpiewaniu o moim rozumie czy prawdom�wno�ci. Ten metal jest oko�o pi�ciu razy l�ejszy od wody, dobrze wi�c b�dzie ci przypomina� nasz� znajomo��. Przy tym - doda� �miej�c si� - ma on wielk� zalet�: nie obawia si� �adnych odczynnik�w chemicznych... Pr�dzej zniknie, ani�eli zdradzi m�j sekret... A teraz id� ju�, panie S i u z �, odpocznij i namy�l si�: co masz zrobi� ze sob�? - Przyjd� tu - szepn�� Wokulski. - O nie! nie zaraz!... - odpar� Geist. - Jeszcze nic uko�czy�e� swoich rachunk�w ze �wiatem; a �e i ja mam na par� lat pieni�dze, wi�c nie nalegam. Przyjdziesz tu, kiedy ci ju� nic nie zostanie z dawnych z�udze�... Niecierpliwie �cisn�� go za r�k� i popycha� ku drzwiom. Na schodach po�egna� go jeszcze raz i cofn�� si� do laboratorium. Gdy Wokulski wyszed� na dziedziniec, furtka ju� by�a otwarta, a gdy wymin�� j� i stan�� obok swego fiakra, zatrzasn�a si�. Wr�ciwszy do miasta Wokulski przede wszystkim kupi� z�oty medalion, umie�ci� w nim skrawek nowego metalu i zawiesi� na szyi jak szkaplerz. Chcia� przespacerowa� si�, ale spostrzeg�, �e ruch uliczny m�czy go; wi�c poszed� do siebie. �Czemu ja si� wracam? - szepta�. - Dlaczego nie id� do Geista do roboty?...� Usiad� na fotelu i uton�� we wspomnieniach. Widzia� sklep Hopfera, sto�owe pokoje i go�ci, kt�rzy drwili z niego; widzia� swoj� maszyn� o wieczystym ruchu i model balonu, kt�remu usi�owa� nada� kierunek. Widzia� Kasi� Hopfer, kt�ra mizernia�a z mi�o�ci dla niego... �Do roboty!... Dlaczego ja nie id� do roboty?.. � Wzrok jego machinalnie pad� na st�, gdzie le�a� niedawno kupiony Mickiewicz. �Ile ja to razy czyta�em!...� - westchn�� bior�c ksi��k� do r�ki. Ksi��ka otworzy�a si� sama i Wokulski przeczyta�: �Zrywam si�, biegn�, sk�adam na pami�� wyrazy, kt�rymi mam z�orzeczy� okrucie�stwu twemu, sk�adane, zapomniane ju� po milion razy...Ale gdy ciebie ujrz�, nic pojmuj�, czemu znowu jestem spokojny, zimniejszy nad g�azy, aby gore� na nowo, milcze� po dawnemu...� �Teraz ju� wiem, przez kogo jestem tak zaczarowany...� Uczu� �z� pod powiek�, lecz pohamowa� si� i nie splami�a mu twarzy. �Zmarnowali�cie �ycie moje... Zatruli�cie dwa pokolenia!.. szepn��. - Oto skutki waszych sentymentalnych, pogl�d�w na mi�o��.� Z�o�y� ksi��k� i cisn�� ni� w k�t pokoju, a� rozlecia�y si� kartki. Ksi��ka odbi�a si� od �ciany, spad�a na umywalni� i ze smutnym szelestem stoczy�a si� na pod�og�. �Dobrze ci tak! tam twoje miejsce... - my�la� Wokulski. - Bo kt� to mi�o�� przedstawia� mi jako �wi�t� tajemnic�? Kto nauczy� mnie gardzi� codziennymi kobietami, a szuka� niepochwytnego idea�u?... Mi�o�� jest rado�ci� �wiata, s�o�cem �ycia, weso�� melodi� w pustyni a ty co z niej zrobi�e�?... �a�obny o�tarz, przed kt�rym �piewaj� si� egzekwie nad zdeptanym sercem ludzkim!� Wtem nasun�o mu si� pytanie: �Je�eli poezja zatru�a twoje �ycie, to kt� zatru� j� sam�? I dlaczego Mickicwicz, zamiast �mia� si� i swawoli� jak francuscy pie�niarze, umia� tylko t�skni� i rozpacza�? Bo on, tak jak i ja, kocha� pann� wysokiego urodzenia, kt�ra mog�a sta� si� nagrod� nie rozumu, nie pracy, nie po�wi�ce�, nawet nie geniuszu, ale... pieni�dzy i tytu�u...� �Biedny m�czenniku! - szepn�� Wokulski. - Ty� odda� narodowi, co� mia� najlepszego; lecz c�e� winien, �e przelewaj�c w niego w�asn� dusz�, razem z ni� przela�e� cierpienia, jakimi nasycali ciebie? To oni s� winni twoim, moim i naszym nieszcz�ciom...� Podni�s� si� z fotelu i ze czci� zebra� porozdzierane kartki. �Nie do��, �e by�e� um�czony przez nich, ale jeszcze mia�by� odpowiada� za ich wyst�pki?... To oni winni, oni, �e twoje serce, zamiast �piewa�, j�cza�o jak dzwon rozbity.� Po�o�y� si� na kanapie i znowu my�la�: �Szczeg�lny kraj, w kt�rym od tak dawna mieszkaj� obok siebie dwa ca�kiem r�ne narody: arystokracja i posp�lstwo. Jeden m�wi, �e jest szlachetn� ro�lin�, kt�ra ma prawo ssa� glin� i mierzw�, a ten drugi albo przytakuje dzikim pretensjom, albo nie ma si�y zaprotestowa� przeciw krzywdzie. A jak si� to wszystko sk�ada�o na uwiecznienie monopolu jednej klasy i zd�awienie w zarodku ka�dej innej! Tak silnie wierzono w powag� rodu, �e nawet synowie rzemie�lnik�w i handlarzy albo kupowali herby, albo podszywali si� pod jakie� zubo�a�e rody szlachetne. Nikt nie mia� odwagi nazwa� si� dzieckiem swoich zas�ug, a nawet ja, g�upiec, wyda�em kilkaset rubli na kupno szlacheckiego patentu. I ja mia�bym tam wraca�?... Po co?... Tu przynajmniej mam nar�d �yj�cy wszystkimi zdolno�ciami, jakimi obdarowano cz�owieka. Tu naczelnych miejsc nie obsiada ple�� podejrzanej staro�ytno�ci, ale wysuwaj� si� naprz�d istotne si�y: praca, rozum, wola, tw�rczo��, wiedza, nawet pi�kno�� i zr�czno��, a nawet cho�by szczere uczucie. Tam za� praca staje pod pr�gierzem, a triumfuje rozpusta! Ten, kto dorabia si� maj�tku, nosi tytu� sknery, kutwy, dorobkiewicza; ten, kto go trwoni, nazywa si�: hojnym, bezinteresownym, wspania�omy�lnym... Tam prostota jest dziwactwem, oszcz�dno�� wstydem, uczono�� r�wnoznaczny z ob��dem, artyzm symbolizuje si� dziurawymi �okciami. Tam, chc�c zdoby� miano cz�owieka, trzeba posiada� albo tytu� z pieni�dzmi, albo talent wciskania si� do przedpokoj�w. I ja bym tam mia� wraca�?...� Pocz�� chodzi� po pokoju i liczy�: �Geist jeden, ja drugi, Ochocki trzeci... Ze dwu jeszcze znajdziemy i za cztery albo pi�� lat wyczerpaliby�my owe osiem tysi�cy do�wiadcze�, potrzebnych do znalezienia metalu l�ejszego ni� powietrze. No, a wtedy co?... Co stanie si� z dzisiejszym �wiatem na widok pierwszej machiny lataj�cej, bez skrzyde�, bez skomplikowanych mechanizm�w, a trwa�ej jak okr�t pancerny?� Zdawa�o mu si�, �e szmer uliczny za jego oknami rozszerza si� i pot�guje ogarniaj�c ca�y Pary�, Francj� i Europ�. I �e wszystkie g�osy ludzkie zlewaj� si� w jeden ogromny okrzyk: �S�awa!... s�awa!... s�awa!...� �Oszala�em?� - mrukn��. Szybko rozpi�� kamizelk� i wydobywszy spod koszuli z�oty medalion otworzy� go. Skrawek metalu, podobnego do mosi�dzu i lekkiego jak puch, by� na swoim miejscu. Geist nie �udzi� go; droga do olbrzymiego wynalazku by�a na o�cie� otwarta. �Zostaj�! - szepn��. - B�g ani ludzie nie przebaczyliby mi zaniedbania podobnej sprawy.� Mrok ju� zapada�. Wokulski za�wieci� gazowe lampy nad sto�em, wydoby� papier i pi�ro i zacz�� pisa�: �M�j Ignacy! Chc� pogada� z tob� o bardzo wa�nych rzeczach, a poniewa� do Warszawy ju� nie wr�c�, prosz� ci� wi�c, a�eby� jak naj�pieszniej...� Nagle rzuci� pi�ro: jaka� trwoga opanowa�a go na widok napisanych przez siebie wyraz�w: �do Warszawy ju� nie wr�c�...� �Dlaczego nie mam wr�ci�?.. � - szepn��. �A po co?... Mo�e po to, a�eby znowu spotka� pann� Izabel�, znowu straci� energi�?...� �Raz nareszcie musz� zamkn�� te g�upie rachunki...� Chodzi� i my�la�: �Oto dwie drogi: jedna wiedzie do nieobliczonych reform ludzko�ci, druga do podobania si�, a nawet, przypu��my, do zdobycia kobiety. Co wybra�?... Bo ju�ci jest faktem, �e ka�dy nowy a wa�ny materia�, ka�da nowa si�a to nowe pi�tro cywilizacji. Br�z stworzy� cywilizacj� klasyczn�, �elazo wieki �rednie; proch zako�czy� wieki �rednie, a w�giel kamienny rozpocz�� wiek dziewi�tnasty. Co si� tu waha�: metale Geista dadz� pocz�tek takiej cywilizacji, o jakiej nie marzono, i kto wie, czy wprost nie uszlachetni� gatunku ludzkiego... A z drugiej strony c� mam?... Kobiet�, kt�ra przy takich jak ja parweniuszach nie waha�aby si� k�pa�. Czym jestem w jej oczach obok tych wykwintnisi�w, dla kt�rych pusta rozmowa, koncept, kompliment stanowi� najwy�sz� tre�� �ycia. Co ta czereda, nie wy��czaj�c jej samej, powiedzia�aby na widok obdartego Geista i jego niezmiernych odkry�? Tak s� ciemni, �e nawet nie dziwiliby si� temu. Przypu��my wreszcie, �ebym si� z ni� o�eni�, a wtedy co?... Natychmiast do salonu dorobkiewicza wleliby si� wszyscy jawni i tajni wielbiciele, kuzyni rozmaitego stopnia, czy ja wiem wreszcie kto!...I znowu musia�bym zamyka� oczy na ich spojrzenia, g�uchn�� na ich komplimenta, dyskretnie usuwa� si� od ich poufnych rozm�w-o czym? O mojej ha�bie czy g�upocie?... Po roku tego �ycia spodliliby mnie tak, �e mo�e zni�y�bym si� do zazdro�ci o podobne indywidua... Ach, czy nie wola�bym rzuci� serce g�odnemu psu ani�eli odda� je kobiecie, kt�ra nawet nie domy�la si�, jaka jest r�nica mi�dzy nimi a mn�. Basta!..� Znowu usiad� przy stole i zacz�� list do Geista. Nagle przerwa�: �Paradny jestem - rzek� g�o�no - chc� pisa� zobowi�zanie nieuregulowawszy moich interes�w...� �Oto zmieni�y si� czasy! - my�la�. - Dawniej taki Geist by�by symbolem szatana, z kt�rym walczy o dusz� ludzk� anio� w postaci kobiety. A dzisiaj... kto jest szatanem, a kto anio�em?...� Wtem zapukano do drzwi. Wszed� garson i poda� Wokulskiemu du�y list. �Z Warszawy - szepn��. - Od Rzeckiego?... Przysy�a mi jaki� drugi list... Ach, od prezesowej!... Co, mo�e donosi mi o �lubie panny Izabeli? Rozerwa� kopert�, lecz przez chwil� waha� si� z odczytaniem. Serce zacz�o mu bi� �pieszniej. �Wszystko jedno!� - mrukn�� i zacz��: �M�j kochany panie Stanis�awie! Dobrze, wida�, bawisz si�, podobno nawet w Pary�u, kiedy zapominasz o swoich przyjacio�ach. A gr�b �p. biednego stryja twego wci�� czeka na obiecany kamie� i ja tak�e chcia�abym poradzi� si� ciebie o budow� cukrowni, do kt�rej namawiaj� mnie na stare lata. Wstyd� si�, panie Stanis�awie a nade wszystko �a�uj, �e nie widzisz rumie�ca na twarzy Beli, kt�ra w tej chwili jest u mnie i spiek�a raczka us�yszawszy, �e pisz� do ciebie. Kochane dziecko! Mieszka u ciotki w s�siedztwie i cz�sto mnie odwiedza. Domy�lam si�, �e zrobi�e� jej jak�� du�� przykro��; nie oci�gaj si� wi�c z przeprosinami i jak najrychlej przyje�d�aj prosto do mnie. Bela zabawi tu jeszcze kilka dni i mo�e uda mi si� wyjedna� ci przebaczenie...� Wokulski zerwa� si� od sto�u, otworzy� okno i postawszy w nim chwil� przeczyta� drugi raz list prezesowej; oczy zaiskrzy�y mu si�, na twarz wyst�pi�y wypieki. Zadzwoni� raz, drugi, trzeci... Wreszcie sam wybieg� na korytarz wo�aj�c: - Garson!.. Hej, garson!... - Do us�ug... - Rachunek. - Jaki?.. - Ca�y rachunek za ostatnie pi�� dni... Ca�y, nie rozumiesz?... - Czy zaraz?... - zdziwi� si� garson. - Natychmiast i... pow�z na dworzec kolei p�nocnej... Natychmiast!