plik


ÿþTOSCA June Tangney Stworzona przez June Tangney TOSCA (Tangney, Dearing 2002) jest obecnie najcz[ciej stosowanym na [wiecie narzdziem do badania poczucia winy i wstydu. TOSCA posiada trzy podstawowe wersje: dla dzieci od 8 do 12 roku |ycia (TOSCA-C), dla 1 nastoletniej mBodzie|y (TOSCA-A), dla dorosBych (TOSCA). W niniejszym opracowaniu prezentujemy polsk adaptacj podstawowej, przeznaczonej do badania osób dorosBych, wersji testu TOSCA w jej najnowszym, trzecim wydaniu (TOSCA-3). TOSCA-3 zostaBa zaprezentowana po raz pierwszy w 2000 roku. Polska wersja narzdzia adaptowana przez P. {ylicza oraz A. Naumczyk zamieszczona jest w zaBczniku X. 1. ZaBo|enia teoretyczne Konceptualizacja poczucia winy i wstydu dokonana przez June Tangney bezpo[rednio nawizuje do propozycji Helen Lewis (1971; por. Tangney i Dearing, 2002), która podkre[laBa fakt, |e mimo podobieDstw wina i wstyd istotnie ró|ni si zarówno w wymiarze poznawczym, afektywnym, jak i motywacyjnym. Zarówno poczucie winy, jak wstyd oraz duma czy pycha nie pojawiaj si od razu po urodzeniu. Aby osoba mogBa je do[wiadczy konieczne jest speBnienie kilku warunków: osoba musi mie (1) poczucie  ja (2) zestaw standardów postpowania (3) ró|nicowa pora|k od sukcesu i (4) posiada zdolno[ oceny wBasnego zachowania (M. Lewis, 2001). W jzyku angielskim coraz cz[ciej mówi si o tych emocjach jako o self-conscious emotions, czyli takich, które nie mog by do[wiadczone póki nie pojawi si w ontogenezie [wiadomo[ wBasnego  ja . Podstawowa w tym ujciu ró|nica pomidzy win a wstydem dotyczy roli  ja i innym w obu przypadkach ognisku negatywnej ewaluacji. Poczucie winy skBania do koncentracji na niewBa[ciwym zachowaniu, za które jednostka jest odpowiedzialna (Ja zrobiBem t okropn rzecz), a wstyd ogniskuje si wokóB  ja , na zgeneralizowanych negatywnych jego ocenach (Ja zrobiBem t okropn rzecz).. W zwizku z tak rozumian istot obydwu emocji, pozostaje sposób ich subiektywnego do[wiadczania oraz wBa[ciwo[ci wzbudzanej przez nie motywacji (Tangney, 1990, Tangney, Dearing, 2002). Wina jest odczuwana jako mniej bolesne prze|ycie, na które skBadaj si przede wszystkim uczucia napicia, |alu, skruchy czy wyrzutów sumienia. Natomiast wstyd jest ogólnie bardziej przykrym do[wiadczeniem  kurczenia si , poczuciem J Jest te| TOSCA-SD przeznaczona do badania osób niedostosowanych spoBecznie, maBo[ci, bezwarto[ciowo[ci i bezsilno[ci. Poczucie winy skupia na konsekwencjach wBasnych dziaBaD dla innych ludzi i wi|e si z pragnieniem przyznania si do popeBnionego zBa i próbowaniem zado[uczynienia. Wstyd zwiksza koncentracj na negatywnie ocenianym  ja . Czsto wi|e si te| z zabsorbowaniem, jak oceni je inni. Dlatego te| wstyd wzbudza tendencj do ukrycia si, ucieczki, wycofania. Aatwo prowadzi albo przygnbienia, albo do zachowaD obronnych i prób eksternalizacji odpowiedzialno[ci za zaistniaBa sytuacj na innych. Poczucie winy i wstyd ró|ni si tak|e je[li chodzi o ich konsekwencje intra i interpersonalne. Ogólnie rzecz ujmujc wina jest w tym ujciu reakcj adaptacyjn, zarówno w sensie indywidualnym, jak spoBecznym, wstyd za[ w obu wymiarach jawi si w jako emocja dysfunkcjonalna (por. rozdz. 2). Ponadto poczucie winy i wstydu czsto ze sob wspóBwystpuj i tworz formy mieszane. W ten sposób Tangney tBumaczy referowane w literaturze przypadki dysfunkcjonalnego poczucia winy  proponuje by traktowa je w wikszo[ci, jako uczucia winy pomieszanej ze wstydem (shame-fused guilt). Jednak abstrahujc od ró|nic obydwa stany emocjonalne dziel równie| kilka podobnych wBa[ciwo[ci. Aczy je  moralny i  samo[wiadomo[ciowy charakter, obydwa posiadaj negatywn walencj i s do[wiadczane w kontek[cie interpersonalnym. Je[li chodzi o komponent poznawczy, to wzbudzenie obu emocji wymaga wewntrznej atrybucji przyczyn niewBa[ciwego zachowania, cho jak wskazuje Tangney poczucie winy powstaje w wyniku bardziej specyficznej i mniej stabilnej atrybucji, za[ wstyd wynika raczej z atrybucji globalnej oraz trwaBej. W koDcu zaBo|eniem o bardzo istotnych implikacjach teoretycznych i badawczych jest teza, |e poczucie winy i wstydu mo|e by wzbudzane w bardzo podobnych (zasadniczo tych samych) sytuacjach  w obliczu negatywnych zdarzeD o charakterze moralnych pora|ek lub transgresji. Ogólnie na podstawie przyjtej przez Tangney konceptualizacji poczucia winy i wstydu, a tak|e odwoBujc si do wyników badaD empirycznych (por. par. wstpny - Ferguson oraz wBa[ciwo[ci psychometr.) mo|na powiedzie, |e TOSCA jest narzdziem pomiaru skBonno[ci do prze|ywania funkcjonalnego, niechronicznego poczucia winy, jako reakcji na konkretne niewBa[ciwe zachowanie. TOSCA mierzy równie| nasilenie skBonno[ci do do[wiadczania wstydu, przy czym jego rozumienie obejmuje równie| te mechanizmy, reakcje afektywne i poznawcze, które czsto Bczone s (w tym przez autorów tego opracowania) z dysfunkcjonalnym poczuciem winy (zwizanym z obni|onym poczuciem wBasnej warto[ci). 2. Struktura narzdzia TOSCA jest narzdziem opartym na krótkich opisach (scenario-based measure) sytuacji o moralnym znaczeniu. Jest ich 16, z tego 11 negatywnych (opisujcych zdarzenia zwizane z jak[ moraln pora|k lub transgresj) i 5 pozytywnych (dotyczcych sytuacji generalnie warto[ciowanych dodatnio, ale równie| zawierajcych problem moralny. Zdarzenia te wzbudza mog (chocia| nie musz) ró|ne reakcje mierzone w te[cie. TOSCA jest skonstruowana na bazie opisów sytuacji, z którymi wikszo[ ludzi mo|e spotka si w codziennym |yciu. Pod ka|d historyjk widnieje zestaw odpowiedzi (czterech przy scenariuszach negatywnych i piciu przy scenariuszach pozytywnych) zawierajcych mo|liwe reakcje, których prawdopodobieDstwo wystpienia u siebie osoby badane maj oceni na piciopunktowych skalach (od 1  nie prawdopodobne do 5  bardzo prawdopodobne) umieszczonych w arkuszu odpowiedzi. Te poznawcze, afektywne lub behawioralne reakcje stanowi wskazniki poczucia winy, poczucia wstydu2, eksternalizacji odpowiedzialno[ci, oraz (przy scenariuszach negatywnych) dystansowania si od odpowiedzialno[ci i (przy scenariuszach pozytywnych) dwóch typów dumy. Std te| podskale omawianej metody przedstawiaj si nastpujco: 1. SkBonno[ do prze|ywania wstydu (Shame-Proneness)  16 pozycji (odpowiedzi); 2. SkBonno[ do prze|ywania poczucia winy (Guilt-Proneness)  16 pozycji; 3. Eksternalizacja odpowiedzialno[ci (Exsternalization)  16 pozycji; 4. Dystansowanie si od odpowiedzialno[ci/beztroska (Detached); 11 pozycji; 5. Duma typu alfa (Alpha Pride)  5 pozycji; 6. Duma typu beta (Beta Pride)  5 pozycji. Pierwsze dwie skale mierz dyspozycj do do[wiadczania odpowiednio wstydu oraz poczucia winy i stanowi operacjonalizacj koncepcji przedstawionej w poprzednim paragrafie. Kolejne dwie skale dotycz tendencji do reagowania obronnego w sytuacjach moralnych. W przeciwieDstwie do poczucia winy i wstydu reakcje te wi| si z inn ni| wewntrzna atrybucj przyczyn wBasnego zachowania. Skala eksternalizacji mierzy reakcje wynikajce z atrybucji zewntrznej a polegajce na przypisywania winy czy 2 Odpowiedzi w te[cie przedstawiaj krótkie fenomenologiczne opisy poczucia wstydu i winy (a tak|e innych reakcji) z uwzgldnieniem specyficznego kontekstu sytuacyjnego. Brak jest natomiast w tych opisach terminów  wstyd i  wina , które zdaniem wielu autorów (m.in. Tangney czy H. Lewis) bywaj ró|norodnie rozumiane, a przez to mog by zródBem bBdu pomiaru (patrz ni|ej). Ponadto nale|y zauwa|y, |e TOSCA nie jest metod wymuszonego wybory  badany ocenia prawdopodobieDstwo zareagowania w ka|dy ze wskazanych sposobów. W ten sposób TOSCA uwzgldnia mo|liwo[ wspóBwystpowania ró|nych reakcji poznawczych, afektywnych i motywacyjno-behawioralnych, czy te| do[wiadczania mieszanych form emocjonalnych, np. jednoczesnego do[wiadczania wstydu i winy (czy te| winy zmieszanej ze wstydem), co w rzeczywisto[ci mo|e si stosunkowo czsto zdarza. odpowiedzialno[ci za zaistniaB sytuacj moraln czynnikom zewntrznym. Natomiast skala dystansowania si dotyczy tych reakcji, które wyra|aj obojtno[ podmiotu, jako skutek izolowania si od odpowiedzialno[ci za zdarzenie i konsekwencje swojego zachowania. PozostaBe dwie skale obejmuj wskazniki tendencji do do[wiadczania dumy w sytuacjach osobistego powodzenia, ale równocze[nie  problematycznych moralnie. Przy czym duma typu alfa to duma z siebie, a duma typu beta to duma ze swojego zachowania (por. Tangney, 1999)3. Trzy ostanie skale zawieraj mniejsz liczb itemów ze wzgldu na to, i| odpowiedzi bdce ich wskaznikami umieszczone s tylko pod cz[ci scenek (dystansowanie si przy scenariuszach negatywnych, duma alfa i duma beta przy scenariuszach pozytywnych). Dodatkowo TOSCA-3 zakBada mo|liwo[ stosowania skróconej wersji. Uzyskuje si j pomijajc scenariusze pozytywne, a tym samym rezygnujc ze skal dumy. Badania wskazuj na u|yteczno[ krótkiej formy testu  korelacje skal wstydu i winy wersji caBo[ciowej i skróconej wyniosBy odpowiednio 0,94 i 0.93. 3. WBa[ciwo[ci psychometryczne Poni|ej zaprezentujemy psychometryczn charakterystyk oryginalnej wersji testu TOSCA4 oraz jego polskiej adaptacji. Dokonamy tego zestawiajc wyniki badaD wykonanych przy u|yciu obu wersji kwestionariusza, by mo|na byBo oceni ich równowa|no[. Tabela 1 i 2 przedstawia podstawowe parametry statystyczne pochodzce z badaD amerykaDskich oraz obliczone na podstawie badaD wBasnych, przeprowadzonych na 100 osobowej grupie studentów. Tabela 1. Zrednie i odchylenia standardowe skal TOSCA  badania amerykaDskie Próba PBe; N WSTYD WINA EKSTER. DYSTAN. DUMA A DUMA B K 44,93 63,43 37,21 31,80 19,14 19,65 n = 142 [11,32] [7,51] [8,44] [6,42] [3,42] [3,27] I M 40,58 59,95 37,33 32,53 18,87 19,38 n = 45 [10,36] [7,49] [8,09] [5,86] [2,79] [2,77] K 45,49 64,09 37,83 31,41 20,44 20,96 n = 275 [9,49] [6,54] [7,55] [5,95] [2,74] [2,78] 3 Duma jest emocj  samo[wiadomo[ciow podobnie jak poczucie winy, wstyd, czy za|enowanie, przy czym w przeciwieDstwie do nich duma zwizana jest z dodatni ewaluacj siebie lub swojego zachowania w sytuacji powodzenia, czy sukcesu. WedBug Tangney (1999) i M. Lewisa (1993) mo|na mówi o dwóch typach tej pozytywnej emocji, równolegle do rozró|nienia wstydu i winy jako emocji skupiajcych na self vs na zachowaniu. Duma typu alfa to duma z siebie (zwizana z globaln ocen ja, przez M. Lewisa nazywana pych), natomiast duma typu beta to duma z konkretnego zachowania. Lewis twierdzi, |e pierwszy pycha jest reakcj dezadaptacyjn tak w wymiarze indywidualnym, jak i interpersonalnym. 4 Wikszo[ cytowanych przez nas badaD amerykaDskich dotyczy pierwszej wersji narzdzia. Niektóre jednak przeprowadzono z u|yciem TOSCA-3. W tym drugim przypadku bdziemy ten fakt zaznacza. II M 40,93 59,57 38,28 32,27 19,74 20,63 n = 104 [8,44] [7,15] [8,47] [5,03] [2,42] [2,65] K 48,33 65,43 38,05 31,18 20,19 20,55 n = 217 [9,32] [7,54] [8,78] [6,78] [2,92] [2,88] III M 42,88 61,33 42,18 34,87 20,68 20,51 n = 51 [10,15] [7,54] [10.09] [6,71] [2,89] [2,98] Odchylenia standardowe umieszczono w nawiasach. We wszystkich trzech badaniach uczestniczyli studenci du|ej publicznej uczelni. Próby byBy zrównowa|one pod wzgldem wieku, statusu socjoekonomicznego i pochodzenia etnicznego. yródBo: Tangney, Dearing, 2002 TABELA 2 PORÓWNANIE WYNIKÓW POSZCZEGÓLNYCH SKAL DLA POPULACJI POLSKIEJ I AMERYKACSKIEJ  ZESTAWIENIE ZREDNICH I SD (PAE) Jak wida M|czy|ni, Kobiety oraz Polacy, Amerykanie Je[li chodzi o interkorelacje skal oryginalnej wersji TOSCA, to zgromadzone dane dokumentuj zale|no[ci pomidzy najcz[ciej interesujcymi badaczy skalami wstydu oraz winy. I tak na przykBad w badaniach przeprowadzanych na ró|nych próbach stwierdzano korelacje pomidzy tymi skalami na poziomie: r=0,20 (n=282, Ferguson, Crowley, 1997), r=21 (n=91, Einstein Lanning, 1998), r=0,47 (n-223, O Connor, i in., 1999), r=0,56 (n=82, pacjenci psychiatryczni, Averill, i in., 2002). Sama Tangney podaje, |e skala wstydu oraz winy do[ silnie ze sob koreluj (r=0,45, Tangney, i in., 1992), donosi równie| o silnej, pozytywnej i staBej na przestrzeni wielu badaD korelacji skali eksternalizacji odpowiedzialno[ci ze skal wstydu oraz nieistotnej lub negatywnej korelacji pomidzy skal eksteranlizacji i skal winy (gdy kontrolowano wariancj wspóln tej skali i skali wstydu). Je[li chodzi o polsk wersj testu to korelacja midzy skal wstydu i skal winy jest podobnej wysoko[ci (r=0,51), jak wspóBczynniki stwierdzane dla wersji oryginalnej. Ogólnie podobny, w stosunku do oryginaBu, wzorzec intekorelacji stwierdzono dla skali eksternalizacji odpowiedzialno[ci: koreluje ona, cho sBabo ze skal wstydu (r=0,21), nie koreluje natomiast ze skal winy (r=0,03). Skala winy nie jest zreszt skorelowana z |adn inn skal, a skala wstydu koreluje jeszcze ujemnie z skal dystansowania si (r=-0,21). PeBen obraz wyników analizy interkorelacji skal polskiej wersji TOSCA przedstawia Tabela X. Tabela 1. Interkorelacja skal TOSCA-3  badania polskie WSTYD WINA EKSTERN. DYSTANS. DUMA A. DUMA B WSTYD 1 WINA 0,51*** 1 ESKTERN. 0,21* 0,03 1 DYSTANS. -0,21* -0,10 0,43*** 1 DUMA A. -0,001 -0,04 0,42*** 0,43*** 1 DUMA B. -0,004 0,04 0,30*** 0,39*** 0,81*** 1 *p< .05; ***p< .001. Jak wida skale eksternalizacji, dystansowania si, dumy typu alfa oraz dumy typu beta s ze sob skorelowane, przy czym najni|ej koreluj ze sob skale eksternalizacji oraz dumy typu beta (r=0,30). Wysoki wspóBczynnik korelacji stwierdzony pomidzy obiema skalami dumy (r=0,81), nasuwa wtpliwo[ci co do trafno[ci ró|nicowej tych skal w polskiej narzdzia. Z uwagi na stosunkowo wysok interkorelacj skal wstydu i winy, w statystycznej analizie wyników badaD prowadzonych z u|yciem testu TOSCA, czsto oblicza si korelacje czstkowe w celu ujcia zwizków skBonno[ci do do[wiadczania winy albo wstydu w  czystych , nie zmieszanych formach. Taka praktyka godna jest polecania szczególnie w obliczu jednego z zaBo|eD teoretycznych le|cych u podstaw konstrukcji narzdzia, mianowicie tezy, i| dysfunkcjonalna forma poczucia winy, to  wina zmieszana ze wstydem . 3.1. Rzetelno[ Rzetelno[ testu TOSCA szacowano obliczajc zarówno zgodno[ wewntrzn, jak i stabilno[ bezwzgldn jego skal. Oceny zgodno[ci wewntrznej dokonano na podstawie wspóBczynnika alfa Cronbacha. Stwierdzone w badaniach amerykaDskich (Tangney, Dearing, 2002) wielko[ci tego wspóBczynnika dla skal TOSCA-3 przedstawia tabela 1. Tabela 1. Zgodno[ wewntrzna (alfa Cronbacha) skal TOSCA-3 w badaniach amerykaDskich. Próby* n wstyd wina ekstern. dystans. duma alfa duma beta I 184-187 0,88 0,83 0,80 0,77 0,72 0,72 II 368-376 0,76 0,70 0,66 0,60 0,41 0,55 III 260-265 0,77 0,78 0,75 0,72 0,48 0,51 Jak podaj autorki, we wszystkich trzech badaniach uczestniczyli studenci du|ej publicznej uczelni. Próby byBy zrównowa|one pod wzgldem wieku, statusu socjoekonomicznego i pochodzenia etnicznego. Skale wstydu, winy i eksternalizacji skBadaj si z 16 itemów ka|da, skala dystansowania si z 11, a skale dumy z 5. yródBo: Tangney, Dearing, 2002 Zgodno[ wewntrzna skal wstydu oraz winy jest zadowalajc. Nieco ni|sze wspóBczynniki zgodno[ci uzyskano dla skal eksternalizacji oraz dystansowania si. Najmniej rzetelne okazaBy si skale dumy, szczególnie niskie wspóBczynniki stwierdzono dla skali dumy typu alfa, nie mniej nale|y wzi pod uwag relatywnie niewielk liczb pozycji, jakie wchodz w skBad obu tych skal. Rzetelno[ polskiej wersji TOSCA-3 ocenili[my na podstawie badaD wBasnych. Tabela 3 przedstawia wspóBczynniki zgodno[ci wewntrznej alfa Crombacha uzyskane w badaniach 141-osobowej grupy studentów. Tabela 1. Zgodno[ wewntrzna (alfa Cronbacha) skal TOSCA-3 w badaniach polskich (N = 141). WSTYD WINA EKSTERN. DYSTANS. DUMA A. DUMA B. alfa 0,77 0,72 0,68 0,69 0,60 0,64 yródBo: badania wBasne Najwy|sze wspóBczynniki alfa Cronbacha uzyskano dla skal wstydu oraz winy, najni|sz, chocia| akceptowaln rzetelno[ pomiaru wykazaBa skala dumy typu alfa. Ogólnie zgodno[ wewntrzna skal polskiej wersji TOSCA jest porównywalna (cho dla skal wstydu i winy nieco ni|sza) do stwierdzanej dla skal wersji oryginalnej. Tangney i Dearing (2002) nie podaj wspóBczynników stabilno[ci bezwzgldnej dla skal TOSCA-3. Cytowane przez autorki badania rzetelno[ci test-retest dotycz pierwszej wersji narzdzia. W jednym z tych badaD, przeprowadzonym na studentach (Tangney, Wagner, Fletcher, Gramazow, 1992; za: Tangney, Dearing, 2002), stabilno[ skal wstydu i winy w okresie od 3 do 5 tygodni wyniosBa odpowiednio 0.85 i 0.74. W innych wielopokoleniowych badaniach podBu|nych interesujc nas metod zastosowano do dwukrotnego badania grup  rodziców oraz  dziadków i bab . WspóBczynniki korelacji pomidzy przeprowadzonymi w odstpie ponad dwóch lat pomiarami skal wstydu oraz skal winy prezentuje tabela 2. Tabela 2. Stabilno[ bezwzgldna (korelacje caBkowite i czstkowe) skal wstydu i winy5 testu TOSCA w okresie ponad 2 lat  badania amerykaDskie. PRÓBA n Wstyd Wina Wstyd Wina korel. czstk. korel. czstk Matki 152 .71*** .53*** .71*** .52*** Ojcowie 115 .65*** .49*** .64*** .48*** Babcie ze 101 .73*** .56*** .64*** .46*** strony Matki Babcie ze 80 .73*** .39*** .66*** .34*** strony Ojca Dziadkowie 64 .63*** .32** .53*** .27* ze str. Matki Dziadkowie 45 .59*** .43** .59*** .43** ze str. Ojca *p< .05; **p< .01; ***p< .001. yródBo: Tangney, Dearing, 2002. Biorc pod uwag przedziaBy czasu dzielce badania testowe od retestowych, staBo[ skal winy i wstydu nale|y oceni jako zadawalajc. Jednocze[nie skala wstydu okazuje si bardziej stabilna czasowo, od skali winy, a ponadto odnotowa mo|na zaznaczajce si ró|nice pBciowe w omawianym zakresie. W celu dokonania oceny stabilno[ci bezwzgldnej skal polskiej wersji TOSCA-3 dwukrotnie zbadano ni grup 37 zaocznych studentów psychologii (29 kobiet, 8 m|czyzn; 70% badanych mie[ciBa si w przedziale wieku 21-24). Okres czasu dzielcy oba pomiary wyniósB 2 tygodnie. Uzyskane wspóBczynniki korelacji r-Pearsona pokazano w tabeli 4. 5 Cytowane wyniki badaD Tangney i Dearing przytaczaj na potwierdzenie stabilno[ci indywidualnych ró|ni w zakresie emocjonalnego stylu, obejmujcego okre[lone nasilenie skBonno[ci do prze|ywania wstydu oraz winy. Z drugiej jednak strony dane te przemawiaj na rzecz stabilno[ci u|ytego narzdzia pomiarowego. Jednak stwierdzone ró|nice pomidzy kobietami i m|czyznami mog wskazywa, albo na bardziej trwaBy u kobiet charakter dyspozycji do do[wiadczania wstydu i winy, albo po prostu na wiksz w ich przypadku rzetelno[ pomiaru narzdzia. Tabela 4. Stabilno[ bezwzgldna skal TOSCA-3 w dwutygodniowym okresie czasu  badania polskie (N=37) SKALA r Wstyd 0,83*** Wina 0,85*** Eksternalizacja 0,60*** Dystansowanie 0,78*** Duma typu alfa 0,63*** Duma typu beta 0,66*** ***p<0,001 yródBo: badania wBasne Skale wstydu i winy okazaBy si wysoce stabilne czasowo. Niewiele od tego poziomu odbiega rzetelno[ skali dystansowania si. Najni|szy wspóBczynnik staBo[ci stwierdzono dla skali eksternalizacji, ale równie| jego wielko[ jest psychometrycznie akceptowalna. Ogólnie mo|na powiedzie, |e skale polskiej adaptacji TOSCA-3 cechuj si zadowalajc stabilno[ci bezwzgldn. Analizujc wskazniki rzetelno[ci pomiaru skal TOSCA, daje si zauwa|y wspominana przez autork narzdzia, a widoczna szczególnie w naszych badaniach, ich ogólnie wy|sza stabilno[ bezwzgldna ni| zgodno[ wewntrzna. Zagadnienie to bdziemy dyskutowali ni|ej. Podsumowujc nale|y stwierdzi, |e rzetelno[ TOSCA jest zadowalajca w przypadku skal wstydu oraz winy i ni|sza, aczkolwiek psychometrycznie akceptowalna w przypadku pozostaBych skal. Wtpliwo[ci budzi mo|e rzetelno[ pomiaru skal dumy typu alfa. 3.2. Trafno[ Szereg studiów empirycznych dokumentuje trafno[ teoretyczn oryginalnej wersji testu TOSCA (w wikszo[ci badaD u|ywano pierwszej wersji narzdzia), jako metody pomiaru poczucia winy oraz wstydu w rozumieniu opartym na koncepcji H. Lewis i zmodyfikowanej przez Tangney. Dane zaprezentowane w par. X tego rozdziaBu wskazuj, |e skala winy TOSCA rzeczywi[cie mierzy skBonno[ do prze|ywania funkcjonalnej postaci poczucia winy. Nie stwierdzono bowiem dodatniego zwizku pomidzy dyspozycyjnym poczuciem winy badanym tym narzdziem a wskaznikami psychopatologicznymi. By mo|e mo|na nawet mówi o sBabej odwrotnej zale|no[ci pomidzy poczuciem winy i symptomami zaburzeD psychicznych, gdy| odnotowano kilka ujemnych, istotnych, aczkolwiek sBabych korelacji pomidzy tymi zmiennymi. Te same badania wykazaBy istnienie licznych i stosunkowo silnych zwizków, pomidzy skal wstydu TOSCA a szeregiem wskazników psychopatologicznych, np. lkiem, depresj, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, psychotyczno[ci itd. Taki wzorzec zale|no[ci zgodny jest z przewidywaniami opartymi na zaBo|eniu, |e wstyd jest emocj w zasadzie caBkowicie dezadaptacyjn. Wyniki innych badaD generalnie równie| potwierdzaj istnienie oczekiwanych na bazie przyjtej koncepcji zale|no[ci pomidzy mierzonymi testem TOSCA win i wstydem a szeregiem innych zmiennych. Na przykBad w cyklu studiów empirycznych stwierdzono, |e skala winy TOSCA nie koreluje, lub koreluje nisko, dodatnio z samoocen oraz staBo[ci samoceny (obie zmienne mierzone skal M. Rosenberg), skala wstydu koreluje za[ ujemnie zarówno z wysoko[ci samooceny ([rednio r=-0,42), jak i jej stabilno[ci ([rednio r=-0,34 lub patrz. tabela). Seria innych badaD wykazaBa pozytywne zale|no[ci pomidzy badanym TOSC poczuciem winy a empati zorientowan na innych (other-oriented empathy), zarówno poznawczym jej aspektem, tj. skBonno[ci do przyjmowania perspektywy innych ludzi, jak i aspektem emocjonalnym, a wic tendencj do do[wiadczania empatycznej troski i skierowanego na innych wspóBczucia (Interpersonal Reactivity Index M. Davisa). Skala wstydu generalnie nie koreluje z miarami empatii zorientowanej na innych6, Bczy si za[ (w przeciwieDstwie do skali winy) z empati skierowan na siebie (self-oriented empathy), a wic z tendencj do do[wiadczania osobistego cierpienia, silnego dyskomfortu czy strachu w obliczu dystresu prze|ywanego przez innych ludzi (patrz. tabela lub [rednie, lub tabela ze [rednimi, Tangney, Dearing, 2002 lub 6 pozycji.). Wiele innych badaD wskazuje równie| na trafno[ zbie|n i ró|nicow skal winy oraz wstydu. Na przykBad zgodnie z oczekiwaniami okazaBo si, |e skala wstydu, lecz nie skala winy, pozytywnie koreluje z deprosjogennym stylem atrybucyjnym (przewaga wewntrznych, stabilnych i globalnych atrybucji przyczyn negatywnych zdarzeD; przewidywania dotyczce skali winy, jako potencjalnie zwizanej ze atrybucjami wewntrznymi, specyficznym i nietrwaBymi, nie znalazBy potwierdzenia; Attributional Style Questionnaire, M. Seligmana i wspóBaut., Tangney, i in., 1992), samo[wiadomo[ci publiczn (???), czy dezadaptacyjnymi 6 Skala wstydu w niektórych badaniach korelowaBa wrcz ujemnie z miarami empatii zoorientowanej na innych, co stwierdzono wyrazniej, gdy w cz[ci cytowanych studiów empirycznych zastosowano dodatkowo Skal Empatii dla DorosBych N. Feshbacha oraz M. Lipiana. Ujemne zale|no[ci dotyczyBy zarówno empatii poznawczej (przyjmowanie perspektywy, ról), zdolno[ci do wBa[ciwego odczytywania sygnaBów emocji prze|ywanych przez drugiego czBowieka, jak te| zdolno[ci do[wiadczania emocji w odpowiedzi na sytuacj innych ludzi drugiego czBowieka. Negatywnego zwizku empatii ze wstydem dowiódB równie| D. Marshall, stosujc procedur eksperymentaln (za: Tangney, Dearing, 2002). komponentami narcyzmu (Narcissistic Personality Inventory, R. Raskin, C. Hall; Gramazow, Tangney, 1992). Skala winy natomiast, lecz nie skala wstydu, koreluje dodatnio z ugodowo[ci (NEO-PI-R, P. Costa, R. McCrae; Einstein Lanning, 1998), konstruktywnym radzeniem sobie z wBasnym gniewem, skutecznym rozwizywaniem konfliktów interpersonalnych (obie mierzone Anger Response Inventory, Tangney, Wagner, Barlow, Marshall, Gramazow, 1996 +2x Tangney), oraz innymi wskaznikami jako[ci relacji midzyludzkich (por. Tangney, Dearing, 2002). Wszystkie te wyniki tworz spójny obraz zale|no[ci wyja[nianych na bazie konsekwencji przyjtego kluczowego zaBo|enia teoretycznego, wedle którego poczucie winy skupia na konkretnym zachowaniu (wzgldnie niezale|nym od obrazu siebie), a wstyd koncentruje na wBasnym ja, por. par. 1, oraz rozdz. 2). W naszych badaniach nad trafno[ci teoretyczn testu TOSCA, uzyskali[my nastpujce rezultaty (patrz. tabela). 4. Ocena narzdzia, zastosowania 4.1. Zalety i wady TOSCA TOSCA jest z pewno[ci warto[ciowym narzdziem pomiaru predyspozycji do prze|ywania poczucia winy oraz wstydu, nie mniej posiada te| kilka ograniczeD. Wikszo[ jej dobrych i zBych stron wprost wynika z opartej na scenariuszach konstrukcji. Sama autorka testu omawia szereg zalet oraz wad metody, któr skonstruowaBa. W naszej ocenie skorzystamy z niektórych podawanych przez ni argumentów (Tandney, Dearing, 2002). Pierwsza, by mo|e najwa|niejsza zaleta testu TOSCA wi|e si ze wspóBczesnym rozumieniem funkcjonalnej postaci poczucia winy. Owo do[wiadczenie stanowi reakcj na konkretne zachowanie w okre[lonym kontek[cie sytuacyjnym. Je[li tak, to przyjta przez twórców testu,  sytuacyjna forma badania wydaje si idealnie pasowa do pomiaru tak rozumianego poczucia winy, posiadajc równocze[nie odpowiednio mniejsze znaczenie w przypadku oceny bardziej  globalnej emocji wstydu. W tym kontek[cie TOSCA jest szczególnie cenn metod badania funkcjonalnego poczucia winy. Drug wa|n mocn stron omawianego narzdzia jest tre[ odpowiedzi. Zawieraj one krótkie fenomenologiczne opisy poczucia wstydu i winy z uwzgldnieniem specyficznego kontekstu sytuacyjnego, nie opierajc si na zdolno[ci respondenta do rozró|niania terminów  wstyd i  wina . W caBym te[cie TOSCA nie wystpuj terminy  wstyd i  wina . Z jednej strony wyeliminowane jest w ten sposób jedno z potencjalnych zródeB bBdu pomiaru, wynikajce z ró|norodno[ci w rozumieniu tych poj przez ludzi i w nazywaniu nimi swoich do[wiadczeD. Z drugiej strony u|ycie fenomenologicznych opisów winy i wstydu mo|e zmniejsza ryzyko wzbudzenia nastawienia obronnego badanych. Ludzie s zapewne bardziej skBonni do przyznania, |e prawdopodobnie  czuliby si jak nieudacznicy , lub |e  chcieliby si zapa[ pod ziemi , lub |e  my[leliby o jak najszybszym wynagrodzeniu swego bBdu w jakiej[ konkretnej sytuacji, ni| do potwierdzenia faktu prze|ywania z okre[lon czstotliwo[ci  wstydu lub  poczucia winy w ogóle. Zalet testu, jest zwizana z powy|ej omówionym zagadnieniem, trudno[ identyfikacji przedmiotu oceny poszczególnych odpowiedzi (ni|sza trafno[ fasadowa). Ponadto zastosowanie scenek umo|liwia badanym dobre zrozumienie sytuacji, do której maj si ustosunkowa, co sprawia, |e metoda jest wzgldnie niezale|nie od poziomu inteligencji czy wyksztaBcenia. Do mankamentów metody mo|na zaliczy to, |e nie bada dezadaptacyjnych postaci poczucia winy. Wydaje si sta za tym w pewnej mierze tendencyjny dobór scenek. Ponadto z góry przesdzono, |e wszelkie postaci wstydu s, tak jak wszelkie nawet chwilowe globalne, negatywne oceny wBasnego  ja ; s niefunkcjonalne. Jest to problematyczne zaBo|enie z punktu widzenia niektórych systemów etycznych. W wersji polskiej wspóBczynniki rzetelno[ci s zadowalajca, ale nale|y oczekiwa, |e w odniesieniu do populacji mniej wyksztaBconych mog si one znaczco obni|y. By mo|e nale|aBoby rozwa|y kulturowe dostosowanie niektórych scenek, zwBaszcza zamian tej odnoszcej si do po|yczania pienidzy od rodziców. Nie mamy wiedzy o strukturze czynnikowej narzdzia. Z pewno[ci nale|aBoby okre[li normy narzdzia na ró|nych populacjach polskiego spoBeczeDstwa. 4.2. Informacje praktyczne TOSCA jest metod przeznaczon do badania studentów oraz osób dorosBych bez ograniczeD wiekowych. Stanowi test typu  papier i oBówek i mo|e by stosowana zarówno w badaniach grupowych, jak i indywidualnych. Procedura badania oraz warunki, jakie nale|y zapewni respondentom s typowe dla badaD kwestionariuszowych. Czas wypeBniania testu nie jest ograniczony, przecitnie wynosi ok. 15 minut. Za zgod June Tangney wersja TOSCA zamieszczona w aneksie mo|e by stosowana w warunkach polskich do badaD niekomercyjnych. Bibliografia Burggraf, S. A., Tangney, J. P. (1989). The Self-Conscious Affect and Attribution Inventory for Children (SCAAI-C). Bryn Mawr College, Bryn Mawr, PA. Hanson, R. K., Tangney, J. P. (1995). The Test of Self-Conscious Affect-Socially Deviant Populations (TOSCA-SD). Corrections Research, Department of the Solicitor General of Canada, Ottawa. Lewis, M., Wood, R. (2001). Self-Conscious Emotions Encyclopedia of Childhood and Adolescence Tangney, J. P., Wagner, P. E., Burggraf, S. A., Gramazow, R., Fletcher, C. (1990). The Test of Self-Conscious Affect for Children (TOSCA-C). George Mason University, Fairfax, VA. Tangney, J. P., Wagner, P. E., Gavlas, J., Gramazow, R. (1991). The Test of Self-Conscious Affect for Adolescents (TOSCA-A). George Mason University, Fairfax, VA. Tangney, J. P., Burggraf, S. A., Hamme, H., Domongos, B. (1988). The Self-Conscious Affect and Attribution Inventory (SCAAI). Bryn Mawr College, Bryn Mawr, PA. Lewis, H. B. (red.). (1987). The role of shame in symptom formation. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Tangney, Wagner, Fletcher, Gramazow, 1992; Tangney, J. P., Wagner, P. E., Gramazow, R. (1989). The Test of Self-Conscious Affect (TOSCA). George Mason University, Fairfax, VA. Tangney, J. P., Ferguson, J. T., Wagner, P. E., Crowley, S. L, Gramazow, R. (1996). The Test of Self-Conscious Affect-2 (TOSCA-2). George Mason University, Fairfax, VA. Tangney, J. P., Dearing, R. L., Wagner, P. E., Gramazow, R. (2000). The Test of Self- Conscious Affect-3 (TOSCA-3). George Mason University, Fairfax, VA.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Tosca
maschio gaspardo kosiarka tosca instrukcja polska
TOSCA TAVOLO

więcej podobnych podstron