plik


ÿþTractatus Logico-Philosophicus (Logisch-Philosophische Abhandlung) jest to jedyna ksi\ka Ludwika Wittgensteina, wydana za jego \ycia (poza artykuBem po[wiconym logice, "Some Remarks on Logical Form", Proceedings of the Aristotelian Society, Suppl. vol. 9 (1929) 162-171.) Jego tytuB zasugerowany zostaB przez George Edward Moore'a, który powoBywaB si na dzieBo Spinozy, Tractatus Theologico-Politicus. Wg przedmowy do wydania anglojzycznego napisanej przez Bertranda Russella, dzieBo to jest ambitnym projektem ostatecznego ustalenia niepodwa\alnych relacji midzy jzykiem i rzeczywisto[ci ([wiatem  w terminologii wBasnej Wittgensteina)  a tak\e ustaleniem granic mo\liwo[ci poznawczych filozofii wyra\anej w perfekcyjnie logicznym jzyku. Ponownie, wg sBów Russella, którego Wittgenstein byB uczniem, dzieBo to powstawaBo w zamy[le jako precyzyjny opis systemu filozoficznego zwanego atomizmem logicznym  ostatecznie za[, dowiodBo, \e system ten jest niemo\liwy do skonstruowania, przy konsekwentnym zachowaniu jego pierwotnych zaBo\eD. Znaczenie tego dzieBa wykracza jednak znacznie poza jego pierwotne zamierzenia. Jego tezy, zawarte w punktach od 1 do 6.4 oraz jego zdanie koDcowe, stanowiBy rodzaj programu badawczego dla pozytywizmu logicznego. Wiele z tez tego dzieBa stanowiBo te\ w pózniejszym okresie zródBo inspiracji lub punkt odniesienia dla wielu innych systemów filozoficznych, a tak\e miaBo silny wpByw na rozwój wspóBczesnej semantyki. Traktat ukazaB si najpierw po niemiecku, w roku 1921, jako ostatni numer Annalen der Naturphilosophie. Wittgenstein byB jednak bardzo niezadowolony z tej wersji, bowiem zawieraBa ona m.in. wiele bBdów typograficznych. W roku 1922 wydano angielskie tBumaczenie tekstu, wykonane przez wybitnego lingwist C. K. Ogdena przy pomocy Franka Ramseya (Routledge & Kegan Paul). To wydanie, zawierajce zarówno wersj angielsk jak i niemieck, uznawane jest za wydanie pierwsze. Wiele usprawiedliwionych krytyk doprowadziBo do ponownego przetBumaczenia Traktatu na angielski. DoszBo ono do skutku dziki wysiBkom Davida Pearsa i Briana McGuinnessa w 1961 roku. 1 Opis Traktatu Niewielk objto[ tego dzieBa (ok. 80 stron maszynopisu) tworzy system krótkich zdaD, zwanych przez samego Wittgensteina tezami. Tezy te s konsekwentnie ponumerowane, tworzc system zagnie\d\onych list. Numeracja sugeruje cig rozumowania idcy od zdaD najprostszych znaczeniowo  po najbardziej zBo\one. Np.: numeracja 1. - 1.1  1.1.1  sugeruje, \e z podstawowego zdania wynika zdanie 1.1, a ze zdania 1.1 wynika zdanie 1.1.1. Ze wzgldu na to, \e podobnie jak w Traktacie Spinozy, do którego Traktat Wittgensteina jest strukturalnie podobny, tezy nie s opatrzone \adnym komentarzem, pozostawiaj one wolne pole do wszelkich interpretacji, z których ka\da mo\e by uznana za bBdn. Najwa\niejsze tezy traktatu: Traktat zwiera 7 gBównych tez, stanowicych korzenie dla listy pozostaBych zdaD: 1. Zwiat jest wszystkim, co si zdarza (W oryginale: ''Die Welt ist alles, was der Fall ist.) 2. To, co si zdarza - fakt - jest zachodzeniem stanów rzeczy (Was der Fall ist, die Tatsache, ist das Bestehen von Sachverhalten.) 3. Logicznym obrazem faktów jest my[l. (Das logische Bild der Tatsache ist der Gedanke.) 4. My[l jest to zdanie sensowne. (Der Gedanke ist der sinnvolle Satz.) 5. Ka\de zdanie jest funkcj prawdziwo[ciow zdaD elementarnych. ((Der Satz ist eine Wahrheitsfunktion der Elementarsätze.) 6. Ogólna forma funkcji prawdziwo[ciowej ma posta: . Jest to ogólna forma zdania.: To jest generalna forma zdania. (Die allgemeine Form der Wahrheitsfunktion ist: Dies ist die allgemeine Form des Satzes.) 7. O czym nie mo\na mówi, o tym trzeba milcze. (Wovon man nicht sprechen kann, darëber muë man schweigen.) 2 Tezy od 1 do 3 Tezy od 1 do 3 tworz to, co pózniej nazwano obrazow teori jzyka. O ile to w ogóle mo\liwe, mo\na te tezy podsumowa w nastpujcy sposób: " Zwiat skBada si z sumy powizanych ze sob faktów atomowych, a tezy (zdania) tworz obraz tego [wiata " Po to aby obraz przedstawiaB okre[lony fakt, musi on w jakim[ stopniu mie podobn struktur logiczn jak sam fakt. W tym sensie, jzykow wypowiedz mo\na sobie wyobrazi jako geometryczn projekcj, w której brzmienie samego jzyka mo\e si zmienia, ale logiczna struktura tej projekcji pozostaje niezmieniona. " Nie da si w samym jzyku wyrazi wcze[niej wspomnianego podobieDstwa struktury wypowiedzi z rzeczywisto[ci. Mo\na tylko bezpo[rednio wskaza na fakt i jednocze[nie wypowiedzie zdanie, które ten fakt opisuje. Próba opisania samego podobieDstwa struktury zdania i opisywanego przez niego faktu wymagaBaby u\ycia tego samego jzyka, w którym zdanie zostaBo wypowiedziane. Nie mo\na zatem  przekroczy wBasnego jzyka. Tezy od 4 do 5 W tezach tych Wittgenstein opisaB formalny mechanizm niezbdny do stworzenia hipotetycznego jzyka  doskonaBego logicznie . ZastosowaB on tabele rachunku prawdziwo[ciowego, które obecnie s standardow technik wyja[niania semantycznej logiki form zdaniowych, co stworzyBo pierwociny wspóBczesnej logiki formalnej. W sBynnej tezie 5.101 Wittgenstein wykazaB mo\liwo[ bezpo[redniego przeksztaBcania zdaD warunkowych w rodzaju  Je[li C to A na zapis bitowy w rodzaju  TFTT , co pózniej staBo si podstaw wspóBczesnej informatyki. W kolejnych, krótkich tezach tego dziaBu, zawarB on w skoncentrowanej formie pózniejsze zapisy paradoksu Russella, definicj tautologii, sprzeczno[ci i wszystkich mo\liwych funkcji logicznych. W dziale tym zawarte s te\ podstawowe pytania na temat powizaD midzy jzykiem, nauk, wiar i indukcj. 3 Tezy 6* Teza 6. definiuje podstawow form wszelkich zdaD. Forma ta nie jest a\ tak tajemnicza, jakby si to na pierwszy rzut oka wydawaBo. Trudno[ z jej zrozumieniem wynika gBównie z nietypowego zapisu zastosowanego przez Wittgensteina ( ), które znacz: " - oznacza wszystkie zdania atomowe " - oznacza wszelkie dowolne podzbiory zdaD " oznacza negacj zdaD tworzcych podzbiory WBa[ciwe znaczenie tezy 6. jest matematycznie równowa\ne twierdzeniu gBoszcemu, \e wszelkie zdania logiczne mog by sprowadzone do cigu operacji na odpowiedniej liczbie zdaD atomowych. W gruncie rzeczy jest to doskonale znane twierdzenie dowiedzione wcze[niej przez Henry M. Sheffera. Na bazie tego twierdzenia Wittgenstein kontynuuje w dalszych tezach o numerach 6* filozoficzne rozwa\ania na temat logicznego sensu wiedzy, my[li, twierdzeD a priori i twierdzeD transcendentalnych. Najwa\niejsze tezy z tego dziaBu stwierdzaj, \e logika i matematyka to tylko zbiory tautologii, które s transcendentalne, tzn. nie zawieraj w sobie \adnej tre[ci metafizycznej odnoszcej si do rzeczywistego [wiata. W zwizku z tym, hipotetyczny, "idealnie logiczny" jzyk nie mo\e posiada \adnego dodatkowego znaczenia, oprócz bezpo[redniego odzwierciedlania faktów, albo inaczej, je[li jzyk nie oddaje bezpo[rednio struktury rzeczywistych faktów, staje si automatycznie pozbawiony logiki i sensu. Na ostatnich stronach Traktatu Wittgenstein zagBbia si w co[, co mo\na by okre[li jako dywagacje religijne. Wszystkie tezy do 6.4 wBcznie stoj w peBnej zgodzie z pózniejszym programem pozytywistów logicznych, ale poczynajc od tezy 6.41 zaczynaj si rozwa\ania, które stoj w ostrej sprzeczno[ci z ideami KoBa WiedeDskiego. Wittgenstein w tezach tych postuluje m.in., \e etyka jest tak\e transcendentalna i dlatego nie mo\e by badana za pomoc samego jzyka, stanowic rodzaj estetyki, która nie mo\e by wypowiedziana w formie logicznego jzyka. 4 Dalej, gBosi on pogldy dotyczce wolnej woli, \ycia po [mierci i Boga. Stwierdza, \e próby jzykowego ujcia tych zagadnieD s nadu\yciem logiki, jako \e jzyk mo\e odzwierciedla tylko fakty realnego, dostpnego bezpo[redniemu poznaniu [wiata. Ka\da wypowiedz jzykowa, mo\e by zatem tylko odzwierciedleniem bezpo[rednio dostpnej rzeczywisto[ci. Oznacza to, \e jakakolwiek wypowiedz na tematy etyczne, religijne i estetyczne jest pozbawiona realnego znaczenia  albo inaczej, \e ka\da dyskusja nad tymi zagadnieniami staje si automatycznie bezsensowna i prowadzi do logicznych sprzeczno[ci. Oznacza to równie\, \e próba stworzenia ogólnej teorii znaczenia jzyka jest tak\e skazana na pora\k, gdy\ musiaBaby ona by wyra\ona w jakim[ innym jzyku, który z kolei wymagaBby swojej teorii, wyra\onej w kolejnym, nadrzdnym jzyku. Wg Wittgensteina, oznacza to, \e projekty filozoficzne majce na celu  wyja[nienie dziaBaD, które tworz jzyk odzwierciedlajcy rzeczywisto[, powinny by ostatecznie porzucone, gdy\ za pomoc jzyka nie mo\na  wydosta si poza jzykow rzeczywisto[. Inaczej - logicznie sensowne s tylko te projekty, które d\ do stworzenia jzyka odzwierciedlajcego bezpo[rednio rzeczywisto[. Projekty takie Wittgenstein nazwaB "naukami naturalnymi". Ostatnia teza rozdziaBu 6 odnosi si do samego Traktatu. Stwierdza ona, \e Traktat ten jest rodzajem drabiny, która musi by odrzucona, po tym jak zostanie u\yta do wspicia si ku górze. Wittgenstein stwierdza, \e filozofia zawarta w tej ksi\ce odrzuca sama siebie, gdy\ prowadzi ona do wniosku, \e wszelka filozofia jest pozbawiona znaczenia, Bcznie z t zawart w niej samej. Teza 7 NajsBynniejsz tez Traktatu, jest jego koDcowe zdanie opatrzone numerem 7., które w pierwszym wydaniu z 1921 r. zostaBo omyBkowo powtórzone jako punkt 7.1. GBosi ono: "7. O czym nie mo\na mówi, o tym trzeba milcze. 7.1. O czym nie mo\na mówi, o tym trzeba milcze." 5 (w oryginale: Wovon man nicht sprechen kann, darëber muë man schweigen.) W pózniejszych wydaniach punkt 7.1 zostaB na pro[b autora wykre[lony i pozostaB tylko punkt 7 - jego powtórzenie nie byBo zatem zamierzone przez samego autora, lecz byBo wynikiem bBdu drukarza. Zdanie to zostaBo odebrane przez wielu wspóBczesnych jako akt rozpaczy, wyra\ajcy niemo\no[ stworzenia jakiejkolwiek sensownej teorii bytu i jako wezwanie do zerwania z wszelk metafizyk w filozofii. Inni z kolei interpretowali to zdanie jako negacj wszelkich form filozofii. 6

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wittgenstein Tractatus logico philosophicus
Ed Frawleys Philosophy on Dog Training
philosophy
philosophy
Chomsky, Noam Philosophy Of Cognitive Science
philosophy
Newton, Isaac Mathematic Principals Of Natural Philosophy
Names of the Philosophers Stone
philosophy
philosophy
[David Gordon] The Philosophical origins of Austrian Economics1
philosophy
Boethius; The Theological Tractates

więcej podobnych podstron