��Tractatus Logico-Philosophicus (Logisch-Philosophische
Abhandlung) jest to jedyna ksi\ka Ludwika Wittgensteina,
wydana za jego \ycia (poza artykuBem po[wiconym logice, "Some
Remarks on Logical Form", Proceedings of the Aristotelian
Society, Suppl. vol. 9 (1929) 162-171.) Jego tytuB zasugerowany
zostaB przez George Edward Moore'a, kt�ry powoBywaB si na
dzieBo Spinozy, Tractatus Theologico-Politicus.
Wg przedmowy do wydania anglojzycznego napisanej przez
Bertranda Russella, dzieBo to jest ambitnym projektem
ostatecznego ustalenia niepodwa\alnych relacji midzy jzykiem i
rzeczywisto[ci ([wiatem w terminologii wBasnej Wittgensteina)
a tak\e ustaleniem granic mo\liwo[ci poznawczych filozofii
wyra\anej w perfekcyjnie logicznym jzyku. Ponownie, wg sB�w
Russella, kt�rego Wittgenstein byB uczniem, dzieBo to powstawaBo
w zamy[le jako precyzyjny opis systemu filozoficznego zwanego
atomizmem logicznym ostatecznie za[, dowiodBo, \e system ten
jest niemo\liwy do skonstruowania, przy konsekwentnym
zachowaniu jego pierwotnych zaBo\eD.
Znaczenie tego dzieBa wykracza jednak znacznie poza jego
pierwotne zamierzenia. Jego tezy, zawarte w punktach od 1 do 6.4
oraz jego zdanie koDcowe, stanowiBy rodzaj programu badawczego
dla pozytywizmu logicznego. Wiele z tez tego dzieBa stanowiBo te\ w
p�zniejszym okresie zr�dBo inspiracji lub punkt odniesienia dla
wielu innych system�w filozoficznych, a tak\e miaBo silny wpByw
na rozw�j wsp�Bczesnej semantyki.
Traktat ukazaB si najpierw po niemiecku, w roku 1921, jako
ostatni numer Annalen der Naturphilosophie. Wittgenstein byB
jednak bardzo niezadowolony z tej wersji, bowiem zawieraBa ona
m.in. wiele bBd�w typograficznych. W roku 1922 wydano
angielskie tBumaczenie tekstu, wykonane przez wybitnego
lingwist C. K. Ogdena przy pomocy Franka Ramseya (Routledge
& Kegan Paul). To wydanie, zawierajce zar�wno wersj angielsk
jak i niemieck, uznawane jest za wydanie pierwsze.
Wiele usprawiedliwionych krytyk doprowadziBo do ponownego
przetBumaczenia Traktatu na angielski. DoszBo ono do skutku
dziki wysiBkom Davida Pearsa i Briana McGuinnessa w 1961
roku.
1
Opis Traktatu
Niewielk objto[ tego dzieBa (ok. 80 stron maszynopisu) tworzy
system kr�tkich zdaD, zwanych przez samego Wittgensteina
tezami. Tezy te s konsekwentnie ponumerowane, tworzc system
zagnie\d\onych list. Numeracja sugeruje cig rozumowania idcy
od zdaD najprostszych znaczeniowo po najbardziej zBo\one. Np.:
numeracja 1. - 1.1 1.1.1 sugeruje, \e z podstawowego zdania
wynika zdanie 1.1, a ze zdania 1.1 wynika zdanie 1.1.1. Ze
wzgldu na to, \e podobnie jak w Traktacie Spinozy, do kt�rego
Traktat Wittgensteina jest strukturalnie podobny, tezy nie s
opatrzone \adnym komentarzem, pozostawiaj one wolne pole do
wszelkich interpretacji, z kt�rych ka\da mo\e by uznana za
bBdn.
Najwa\niejsze tezy traktatu:
Traktat zwiera 7 gB�wnych tez, stanowicych korzenie dla listy
pozostaBych zdaD:
1. Zwiat jest wszystkim, co si zdarza (W oryginale: ''Die Welt
ist alles, was der Fall ist.)
2. To, co si zdarza - fakt - jest zachodzeniem stan�w rzeczy
(Was der Fall ist, die Tatsache, ist das Bestehen von
Sachverhalten.)
3. Logicznym obrazem fakt�w jest my[l. (Das logische Bild der
Tatsache ist der Gedanke.)
4. My[l jest to zdanie sensowne. (Der Gedanke ist der sinnvolle
Satz.)
5. Ka\de zdanie jest funkcj prawdziwo[ciow zdaD
elementarnych. ((Der Satz ist eine Wahrheitsfunktion der
Elementars�tze.)
6. Og�lna forma funkcji prawdziwo[ciowej ma posta:
. Jest to og�lna forma zdania.: To jest generalna
forma zdania. (Die allgemeine Form der Wahrheitsfunktion
ist: Dies ist die allgemeine Form des Satzes.)
7. O czym nie mo\na m�wi, o tym trzeba milcze. (Wovon man
nicht sprechen kann, dar�ber mu� man schweigen.)
2
Tezy od 1 do 3
Tezy od 1 do 3 tworz to, co p�zniej nazwano obrazow teori
jzyka. O ile to w og�le mo\liwe, mo\na te tezy podsumowa w
nastpujcy spos�b:
" Zwiat skBada si z sumy powizanych ze sob fakt�w
atomowych, a tezy (zdania) tworz obraz tego [wiata
" Po to aby obraz przedstawiaB okre[lony fakt, musi on w
jakim[ stopniu mie podobn struktur logiczn jak sam
fakt. W tym sensie, jzykow wypowiedz mo\na sobie
wyobrazi jako geometryczn projekcj, w kt�rej brzmienie
samego jzyka mo\e si zmienia, ale logiczna struktura tej
projekcji pozostaje niezmieniona.
" Nie da si w samym jzyku wyrazi wcze[niej wspomnianego
podobieDstwa struktury wypowiedzi z rzeczywisto[ci.
Mo\na tylko bezpo[rednio wskaza na fakt i jednocze[nie
wypowiedzie zdanie, kt�re ten fakt opisuje. Pr�ba opisania
samego podobieDstwa struktury zdania i opisywanego przez
niego faktu wymagaBaby u\ycia tego samego jzyka, w
kt�rym zdanie zostaBo wypowiedziane. Nie mo\na zatem
przekroczy wBasnego jzyka.
Tezy od 4 do 5
W tezach tych Wittgenstein opisaB formalny mechanizm niezbdny
do stworzenia hipotetycznego jzyka doskonaBego logicznie .
ZastosowaB on tabele rachunku prawdziwo[ciowego, kt�re obecnie
s standardow technik wyja[niania semantycznej logiki form
zdaniowych, co stworzyBo pierwociny wsp�Bczesnej logiki
formalnej. W sBynnej tezie 5.101 Wittgenstein wykazaB mo\liwo[
bezpo[redniego przeksztaBcania zdaD warunkowych w rodzaju
Je[li C to A na zapis bitowy w rodzaju TFTT , co p�zniej staBo
si podstaw wsp�Bczesnej informatyki. W kolejnych, kr�tkich
tezach tego dziaBu, zawarB on w skoncentrowanej formie
p�zniejsze zapisy paradoksu Russella, definicj tautologii,
sprzeczno[ci i wszystkich mo\liwych funkcji logicznych. W dziale
tym zawarte s te\ podstawowe pytania na temat powizaD
midzy jzykiem, nauk, wiar i indukcj.
3
Tezy 6*
Teza 6. definiuje podstawow form wszelkich zdaD. Forma ta nie
jest a\ tak tajemnicza, jakby si to na pierwszy rzut oka
wydawaBo. Trudno[ z jej zrozumieniem wynika gB�wnie z
nietypowego zapisu zastosowanego przez Wittgensteina
( ), kt�re znacz:
" - oznacza wszystkie zdania atomowe
" - oznacza wszelkie dowolne podzbiory zdaD
" oznacza negacj zdaD tworzcych podzbiory
WBa[ciwe znaczenie tezy 6. jest matematycznie r�wnowa\ne
twierdzeniu gBoszcemu, \e wszelkie zdania logiczne mog by
sprowadzone do cigu operacji na odpowiedniej liczbie zdaD
atomowych. W gruncie rzeczy jest to doskonale znane twierdzenie
dowiedzione wcze[niej przez Henry M. Sheffera.
Na bazie tego twierdzenia Wittgenstein kontynuuje w dalszych
tezach o numerach 6* filozoficzne rozwa\ania na temat logicznego
sensu wiedzy, my[li, twierdzeD a priori i twierdzeD
transcendentalnych. Najwa\niejsze tezy z tego dziaBu stwierdzaj,
\e logika i matematyka to tylko zbiory tautologii, kt�re s
transcendentalne, tzn. nie zawieraj w sobie \adnej tre[ci
metafizycznej odnoszcej si do rzeczywistego [wiata. W zwizku z
tym, hipotetyczny, "idealnie logiczny" jzyk nie mo\e posiada
\adnego dodatkowego znaczenia, opr�cz bezpo[redniego
odzwierciedlania fakt�w, albo inaczej, je[li jzyk nie oddaje
bezpo[rednio struktury rzeczywistych fakt�w, staje si
automatycznie pozbawiony logiki i sensu.
Na ostatnich stronach Traktatu Wittgenstein zagBbia si w co[,
co mo\na by okre[li jako dywagacje religijne. Wszystkie tezy do
6.4 wBcznie stoj w peBnej zgodzie z p�zniejszym programem
pozytywist�w logicznych, ale poczynajc od tezy 6.41 zaczynaj
si rozwa\ania, kt�re stoj w ostrej sprzeczno[ci z ideami KoBa
WiedeDskiego. Wittgenstein w tezach tych postuluje m.in., \e
etyka jest tak\e transcendentalna i dlatego nie mo\e by badana
za pomoc samego jzyka, stanowic rodzaj estetyki, kt�ra nie
mo\e by wypowiedziana w formie logicznego jzyka.
4
Dalej, gBosi on pogldy dotyczce wolnej woli, \ycia po [mierci i
Boga. Stwierdza, \e pr�by jzykowego ujcia tych zagadnieD s
nadu\yciem logiki, jako \e jzyk mo\e odzwierciedla tylko fakty
realnego, dostpnego bezpo[redniemu poznaniu [wiata. Ka\da
wypowiedz jzykowa, mo\e by zatem tylko odzwierciedleniem
bezpo[rednio dostpnej rzeczywisto[ci. Oznacza to, \e jakakolwiek
wypowiedz na tematy etyczne, religijne i estetyczne jest
pozbawiona realnego znaczenia albo inaczej, \e ka\da dyskusja
nad tymi zagadnieniami staje si automatycznie bezsensowna i
prowadzi do logicznych sprzeczno[ci.
Oznacza to r�wnie\, \e pr�ba stworzenia og�lnej teorii znaczenia
jzyka jest tak\e skazana na pora\k, gdy\ musiaBaby ona by
wyra\ona w jakim[ innym jzyku, kt�ry z kolei wymagaBby swojej
teorii, wyra\onej w kolejnym, nadrzdnym jzyku. Wg
Wittgensteina, oznacza to, \e projekty filozoficzne majce na celu
wyja[nienie dziaBaD, kt�re tworz jzyk odzwierciedlajcy
rzeczywisto[, powinny by ostatecznie porzucone, gdy\ za
pomoc jzyka nie mo\na wydosta si poza jzykow
rzeczywisto[. Inaczej - logicznie sensowne s tylko te projekty,
kt�re d\ do stworzenia jzyka odzwierciedlajcego bezpo[rednio
rzeczywisto[. Projekty takie Wittgenstein nazwaB "naukami
naturalnymi".
Ostatnia teza rozdziaBu 6 odnosi si do samego Traktatu.
Stwierdza ona, \e Traktat ten jest rodzajem drabiny, kt�ra musi
by odrzucona, po tym jak zostanie u\yta do wspicia si ku
g�rze. Wittgenstein stwierdza, \e filozofia zawarta w tej ksi\ce
odrzuca sama siebie, gdy\ prowadzi ona do wniosku, \e wszelka
filozofia jest pozbawiona znaczenia, Bcznie z t zawart w niej
samej.
Teza 7
NajsBynniejsz tez Traktatu, jest jego koDcowe zdanie opatrzone
numerem 7., kt�re w pierwszym wydaniu z 1921 r. zostaBo
omyBkowo powt�rzone jako punkt 7.1. GBosi ono:
"7. O czym nie mo\na m�wi, o tym trzeba milcze.
7.1. O czym nie mo\na m�wi, o tym trzeba milcze."
5
(w oryginale: Wovon man nicht sprechen kann, dar�ber mu� man
schweigen.)
W p�zniejszych wydaniach punkt 7.1 zostaB na pro[b autora
wykre[lony i pozostaB tylko punkt 7 - jego powt�rzenie nie byBo
zatem zamierzone przez samego autora, lecz byBo wynikiem bBdu
drukarza.
Zdanie to zostaBo odebrane przez wielu wsp�Bczesnych jako akt
rozpaczy, wyra\ajcy niemo\no[ stworzenia jakiejkolwiek
sensownej teorii bytu i jako wezwanie do zerwania z wszelk
metafizyk w filozofii. Inni z kolei interpretowali to zdanie jako
negacj wszelkich form filozofii.
6
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wittgenstein Tractatus logico philosophicusEd Frawleys Philosophy on Dog TrainingphilosophyphilosophyChomsky, Noam Philosophy Of Cognitive SciencephilosophyNewton, Isaac Mathematic Principals Of Natural PhilosophyNames of the Philosophers Stonephilosophyphilosophy[David Gordon] The Philosophical origins of Austrian Economics1philosophyBoethius; The Theological Tractateswięcej podobnych podstron