„Bajki” Ignacy Krasicki Pojêcia i zagadnienia Bajka - gatunek literatury dydaktycznej. Jej zadaniem jest wskazywanie uniwersalnych prawd moralnych, st¹d historyjka opowiedziana w utworze jest tylko ilustracj¹ prawdy - najczêœciej zawartej w koñcowym morale. Bohaterami tekstu s¹ zwierzêta, roœliny, przedmioty, rzadziej ludzie. Wywodzi siê z tradycji staro¿ytnej i czêsto przybiera charakter alegoryczny. „Bajki i przypowieœci na cztery czêœci podzielone” powsta³y w latach 1776-78, a wydane zosta³y w roku 1779 r., natomiast „Bajki nowe” - to efekt pracy Ignacego Krasickiego z lat 1779-1800. Obie serie ukaza³y siê w roku 1804 r. w wydaniu zbiorowym „Dzie³ poetyckich”, w t. 2. Wœród utworów Krasickiego mo¿na wskazaæ bajki: Ezopowe (od imienia twórcy, Ezopa - pisarza greckiego z VI w. p.n.e.). Jej bohaterami s¹ zwierzêta prezentuj¹ce okreœlone typy ludzkich osobowoœci: np. lew: odwaga, si³a, lis: spryt, baran: g³upota. („Kruk i lis”) Narracyjne (epickie). Utwór przyjmuje postaæ wierszowanej nowelki o nieskomplikowanej fabule. Bohaterowie i zdarzenia pe³ni¹ funkcjê przypowieœci stosuj¹cej siê do œwiata ludzkiego. Sens utworu najczêœciej pojawia siê w postaci wniosku wypowiadanego przez narratora lub bohatera, w zakoñczeniu bajki. (z tomu „Bajki nowe”, np. „Przyjaciele”) Jednak prawdziwe mistrzostwo osi¹gn¹³ jako twórca: Epigramatyczne (liryczne; wiêkszoœæ z tomu „Bajki i przypowieœci”) — najkrótsze bajki (typow¹ miar¹ jest cztero- i szeœciowiersz); — ujête w regularne 13-zg³oskowce parzyœcie rymowane; — o zwiêz³ej konstrukcji opartej na paraleliŸmie (równoleg³e, odmierzone równymi odcinkami tekstu, opisy dwóch istot, zwi¹zanych kontrastem lub wspó³dzia³aniem); — pozbawione elementów fabularnych; — z niekiedy wystêpuj¹cymi cechami dramatycznoœci (klêski najczêœciej zawinionej, wynikaj¹cej z g³upoty lub zarozumia³oœci Streszczenie „Wstêp do bajek”: utwór rozpoczyna wyliczenie ludzi, którzy, wbrew swej naturze i pozycji, nie ulegali pokusom, np. m³ody, „który ¿ycie wstrzemiêŸliwue pêdzi³ czy „minister rzetelny”, który „o sobie nie myœla³”. Utwór koñczy ¿artobliwa pointa utwierdzaj¹ca czytelnika w przekonaniu, ¿e sytuacje takie nie s¹ mo¿liwe w realnym ¿yciu. Arcydzie³o lapidarnoœci i jasnoœci. Powtarzanie czasownika „By³...” wi¹¿e zdania w konstrukcjê wyliczania, wytwarza melodyjnoœæ i nastrój baœniowy. „Drzewo”: najkrótsza bajka epigramatyczna. „Wielbi³ drzewo grzej¹c siê cz³owiek przy kominie./ Rzek³o drzewo: „Có¿ po tym! - grzeje, ale ginie”. „Szczur i kot”: zarozumia³y szczur siedz¹c podczas nabo¿eñstwa na o³tarzu szczyci siê ze swej pozycji. Wkrótce jednak okazuje siê, ¿e opary kadzide³ nie uchroni³y go przed niebezpieczeñstwem - schwyta³ go kot. Utwór cechuje szczególnie kunsztowna sk³adnia operuj¹ca szykiem przestawnym (inwersj¹). Filozof: Pewny siebie filozof póki dopisywa³o mu zdrowie - g³osi³ ateizm, kiedy jednak przysz³a choroba, szybko zwróci³ siê nie tylko ku Bogu, ale i ku magii (upiorom). Groch przy drodze: Przypowieœæ o gospodarzu, który, utrudzony nieskuteczn¹ walk¹ ze z³odziejami, postanowi³ posiaæ groch z dala od drogi, za zbo¿em. Szybko jednak okaza³o siê, ¿e straci³ podwójnie: groch i tak ukradziono a przy tym stratowano ¿yto. Ca³oœæ koñczy nauka: „I ostro¿noœæ zbyteczna czêstokroæ zaszkodzi”. „Jagniê i wilcy”: czterowersowa scenka, w której wilki, na pytanie jagniêcia jakim prawem chc¹ je zjeœæ, szczerze odpowiadaj¹: „Smacznyœ, s³aby i w lesie”. „Dewotka”: opowieœæ o w¹tpliwej pobo¿noœci pani, która wbrew s³owom modlitwy: „...i odpuœæ nam winy” dotkliwie ka¿e s³u¿¹c¹ za drobne przewinienie. „Kruk i lis” (z Ezopa): popularna opowieœæ o kruku trzymaj¹cym ser w pysku i przebieg³ym lisie, który sprytnie namawiaj¹c ptaka do œpiewu prowokuje go do otwarcia dzioba a tym samym upuszczenia sera. „Przyjaciele”: historia zaj¹czka, który dziêki zaletom charakteru zjedna³ sobie mi³oœæ zwierz¹t. Jednak, gdy myœliwi urz¹dzili polowanie, wœród „przyjació³” nie znalaz³ siê nikt, kto zechcia³by mu pomóc. Utwór ilustruje popularne przys³owie, ¿e prawdziwych przyjació³ poznajemy w biedzie, które w czasach Krasickiego by³o równie¿ interpretowane politycznie. „Ptaszki w klatce”: najpopularniejsza bajka „polityczna” o dwu czy¿ykach, z których jeden rozpacza nad sw¹ niewol¹, drugi zaœ, który wolnoœci nigdy nie zazna³, dziwi siê smutkowi towarzysza. Jest w niej ostrze¿enie i apel do ambicji m³odego pokolenia, któremu „wygody” nie powinny zast¹piæ wolnoœci. „Kulawy i œlepy”: tytu³owi bohaterowie podró¿uj¹. Wszystko by³o dobrze dopóki œlepy niós³ kulawego, kiedy jednak role odwrócili (œlepy postanowi³ zawierzyæ kijowi) - „zginêli pospo³u”. Oryginalnoœæ bajek Krasickiego Tematyka utworów Krasickiego jest bardzo ró¿norodna. Bajki Krasickiego to arcydzie³a obserwatorstwa moralnego i upoetycznionej psychologii i charakterologii; prezentuj¹ równie¿ pewn¹ koncepcjê ¿ycia i pogl¹d na œwiat. Ogólny sens bajek ma charakter tradycyjnie chrzeœcijañski, uwydatnia nieskutecznoœæ wiedzy i filozofii wobec trudnoœci praktycznych i przeciwnoœci losu. Utwory te nie daj¹ wzorów cnót ani idea³ów ofiarnoœci czy wyrzeczeñ, ukazuj¹ œwiat taki jaki byæ nie powinien, ale czêsto jest (egoizm, nie¿yczliwoœæ, snobizm, g³upota, niewdziêcznoœæ, pycha). Jest to œwiat bez z³udzeñ, nie znaj¹cy mi³osierdzia, w którym trudno liczyæ na kogokolwiek i cokolwiek poza w³asn¹ energi¹, rozwag¹ i pomys³owoœci¹. Gdyby nie humor i dowcip ton wiêkszoœci utworów przedstawia³by smêtny dramat natury ludzkiej Poeta chêtnie korzysta³ z tematów powtarzaj¹cych siê w fabulistyce œwiatowej (w bajkopisarstwie chodzi nie tyle o nowoœæ tematów, ile o nowoœæ pomys³ów kompozycyjnych, tonu, refleksji, ekspresji), niekiedy w jednej bajce ³¹czy³ motywy z paru dawniejszych utworów. Oryginalnoœæ Krasickiego polega na sposobie wykorzystania motywów: — unika³ rozwlek³oœci, — wyostrza³ i wysubtelnia³ puentê, — wprowadza³ indywidualn¹ barwê uczuciow¹, — precyzowa³ rytm, — dynamizowa³ akcjê, — mistrzowsko operowa³ paralelizmem i kontrastem.