plik


ÿþJAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE? Ania Czekalska-NikoBajew D|emila Sulkiewicz-Nowicka PomysB pozyskiwania darów rzeczowych przez organizacje pozarzdowe nie jest ani nowy, ani odkrywczy. Wiele stowarzyszeD i fundacji tylko dzi- ki ofiarno[ci darczyDców mo|e skutecznie realizowa swoje cele statuto- we. UpBynBo ju| ponad 10 lat pracy organizacji pozarzdowych w warun- kach wolnego rynku. Zd|yli[my wszyscy zebra wiele do[wiadczeD  prze- trze szlaki i wydosta si z ró|nych puBapek. Warto pokusi si o zebra- nie tej wiedzy, jednocze[nie opisujc istniejc na rynku darów rzeczo- wych sytuacj. Mamy nadziej, |e tym, którzy dopiero zaczynaj dziaBal- no[ w tej dziedzinie, bdzie dziki temu Batwiej  wywa|anie otwartych drzwi jest nie tylko niepotrzebne, ale i czsto bolesne. Tym za[, którzy na darach rzeczowych zby zjedli, nie zaszkodzi spojrze na problem synte- tycznie  by mo|e taki ogld sprawy posBu|y zracjonalizowaniu dziaBaD albo zrewolucjonizowaniu dziedziny, kto wie... Zapraszamy do lektury! Spis tre[ci: I. Co to s dary rzeczowe i kto mo|e zosta darczyDc 2 II. Dlaczego warto zabiega o dary rzeczowe, czyli korzy[ci dla darczyDców i odbiorców darów 3 III. Jak okre[li, jakie dary bd nam potrzebne 4 IV. Gdzie szuka darów rzeczowych, czyli rozpoznanie rynku darczyDców 6 V. Jak zdoby dary rzeczowe 7 VI. Aspekty prawne i formalne przekazywania darów rzeczowych 8 VII. Co mo|na zrobi, czyli jak nie da si zwariowa 18 VIII. Zarzdzanie darami  jak dystrybuowa i rozlicza pozyskane dary 21 IX. Podtrzymywanie kontaktu z darczyDcami 23 X. Bank Drugiej Rki, czyli pomysB na zracjonalizowanie rynku darów rzeczowych 24 XI. Wzory druków 25 2. DLACZEGO WARTO 1. CO TO S DARY ZABIEGA RZECZOWE O DARY RZECZOWE, I KTO MO{E ZOSTA CZYLI KORZYZCI DARCZYCC DLA DARCZYCCÓW I ODBIORCÓW DARÓW * * Cho odpowiedz na to pytanie wydaje si oczywista, zastanówmy si jednak nad ró|nymi aspektami tego zagadnienia. Dary rzeczowe to wszystkie rzeczy, jakie organizacja mo|e otrzy- Ze strony obdarowanego wyglda to tak: ma w prezencie od darczyDcy. W prezencie, a wic bez koniecz- > mamy zazwyczaj bardzo ograniczone [rodki finansowe, wic zamiast wydawa no[ci wnoszenia opBat za otrzymane dobra. Darami rzeczowymi pienidze na zakupy, dostajemy za darmo co[, co pomo|e nam w wypeBnianiu * nie s natomiast [rodki finansowe i usBugi [wiadczone na rzecz celów statutowych lub uBatwi sprawy organizacyjne (np. prowadzenie biura); tej organizacji. > zamiast zwikszania kosztów dziaBania naszej organizacji (kupowanie)  obni|amy je; > dostaniemy co[, co pomo|e nam w dziaBaniu, nawet je[li nie mamy w ogóle [rodków na finansowanie tego dziaBania; DarczyDc mo|e by zarówno osoba prywatna, jak i instytucja. > bogate firmy na pewno maj du|o niepotrzebnych im rzeczy, które mogByby Zdarza si, |e dary przekazuje wBa[ciciel jednoosobowej firmy. nam odda; > jest tyle rzeczy, które inni wyrzucaj na [mietnik, a nam (naszym Nale|y wtedy dokBadnie ustali, czy jest to darowizna od tej * podopiecznym) mogByby bardzo pomóc... firmy (co wi|e si z wdro|eniem okre[lonej procedury prawnej przy przejmowaniu daru), czy te| jest to dar prywatny, a wic podlegajcy nieco innej procedurze. Chodzi o ustalenie, kto jest Ze strony darczyDcy za[ tak: prawnym wBa[cicielem przekazywanych darów  dary od osób > mam czego[ za du|o, mog to wyrzuci albo komu[ odda  wybior to, co mi si bardziej opBaca1; prywatnych nie podlegaj procedurze VAT  innymi sBowy oso- > |al wyrzuca te rzeczy, które s mi niepotrzebne, mo|e komu[ innemu si to ba prywatna nie musi nalicza i opBaca VAT-u od darowizny. przyda, a moja firma jeszcze co[ na tym zyska; > mog zrobi co[ dobrego dla innych, ponoszc niewielkie koszty; > mog skorzysta na odpisach podatkowych dla firm, które czyni darowizny lub przynajmniej odzyska  uwiziony w niesprzedanym towarze podatek VAT; W poni|szym opracowaniu zajmowa si bdziemy zatem gBównie darami uzyski- > je[li mój gest zostanie doceniony, moja firma zyska rozgBos  a im bardziej wanymi od osób prawnych, bowiem to one wymagaj dopeBnienia szczególnych pro- znana firma, tym Batwiej osignie lepsze wyniki finansowe; cedur prawnych. Oczywi[cie, du|a cz[ informacji dotyczcych kontaktów z dar- > mog budowa mark swojej firmy dziki dziaBalno[ci charytatywnej. czyDc instytucjonalnym odnosi si równie| do darczyDców prywatnych. 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 3 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 2 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 2 . DL ACZEGO WART O ZABI EGAC O DARY RZECZOWE, CZYL I 3 . J AK OKREZLI , J AKI E DARY BD NAM POT RZEBNE KORZYZCI DL A DARCZYCCÓW I ODBI ORCÓW DARÓW WSPÓLNY INTERES DARCZYCCY I OBDAROWANEGO Z drugiej strony organizacja obdarowana czym[, co nie jest jej potrzebne, ma na- Je[li popatrzymy na argumenty obu stron, znajdziemy wspólne elementy. Co wicej prawd powa|ny problem, co z tym darem zrobi: gdzie to przechowa i za ile,  z tej perspektywy sytuacja, jak jest przekazanie i przyjcie daru rzeczowego, komu rozda, kto wezmie odpowiedzialno[ prawn za rzeczy, które  si rozejd staje si sytuacj partnersk. Nie ma tutaj wic mowy o roli  |ebraka i  Baskawe- nie wiadomo gdzie i jak (co gorsza, np. ukradzione ze zle zabezpieczonego magazy- go pana , jest obopólny interes i obopólna korzy[. Pamitajmy o tym! Poszukiwa- nu trafi do sprzeda|y). A je[li darczyDca znajdzie swój dar gdzie[ sprzedawany  to nie chtnego do przekazania darów rzeczowych, to poszukiwanie partnera do zro- jak oceni organizacj, któr obdarowaB! bienia interesu, lepszego zagospodarowania dóbr bdcych w obiegu towarowym i efektywniejsze zarzdzanie [rodkami finansowymi obu stron transakcji. Nie na- rzucajmy sami sobie roli  ubogich krewnych , nie potrzebujemy jej gra  organi- ZupeBnie inaczej wyglda sprawa, je[li organizacja gBboko przemy[li, a potem zacje pozarzdowe nie musz by przedmiotami, lecz mog sta si podmiotami dokBadnie okre[li najistotniejsze i mniej istotne potrzeby mo|liwe do zaspokojenia w obrocie towarami. poprzez dary rzeczowe. Zwietlica dla dzieci na pewno bdzie zainteresowana papie- rem, kredkami, klejem i innymi materiaBami pi[miennymi, przydadz si jej te| stoliki i krzesBa, wykBadzina, zabawki i gry, [rodki czysto[ci. Je[li dokarmia dzieci, na pewno chtnie przyjmie kubki, sztuce, talerze i sprzt gospodarstwa domowego. Natomiast pasta do protez lepiej niech trafi do organizacji zajmujcych si opiek nad osobami starszymi. Przyjmowanie wszystkiego, a nie tego, co rzeczywi[cie jest nam 3. JAK OKREZLI, potrzebne, to puBapka!!! Trzeba pamita (o czym szczegóBowiej JAKIE DARY bdzie mowa dalej), |e obdarowany po[wiadcza darczyDcy przyj- BD NAM POTRZEBNE * cie daru oraz zobowizuje si wykorzysta ten dar z po|ytkiem dla swoich podopiecznych. Kiedy zmarnujemy dar i dobr wol dar- czyDcy, tBumaczenie  |e co[ nam si wydawaBo, |e próbowali[my, |e chcieli[my dobrze, a wyszBo inaczej  nie ma sensu. Nie mo|na * Kiedy zadaje si to pytanie przedstawicielom ró|nych organizacji pozarzdowych, zapomina te| o kosztach magazynowania i o dystrybucji tych  nie- bardzo czsto mo|na usBysze odpowiedz:  bierzemy wszystko! . Jest to reakcja trafionych darów  je[li to wszystko policzy, koszty okazuj si zrozumiaBa, je[li wezmie si pod uwag trudne warunki finansowe i organizacyjne, ogromne. Lepiej dobrze zastanowi si przed podjciem decyzji w których przychodzi im dziaBa. Zastanówmy si jednak, czy jest to odpowiedz, o przyjciu jakiego[ daru. która rzeczywi[cie usatysfakcjonuje potencjalnego darczyDc i czy faktycznie sBu- |y interesom organizacji. Sprawa ta ma znów kilka aspektów. DarczyDca lub dziaBa- jce w jego imieniu organizacje pozyskujce dary na rzecz innych organizacji poza- rzdowych staje w takiej sytuacji przed zagadnieniem: czy ten, co tak twierdzi, rzeczywi[cie potrzebuje wszystkiego? Bo po co na przykBad w noclegowni rzutnik komputerowy, a w [wietlicy dla dzieci pasta do czyszczenia protez zbowych (zwBasz- cza w ilo[ci 8 tysicy tubek...). Co oni z tym zrobi? Przecie| to si na pewno zmarnuje! Pewnie zaczn to sprzedawa, a je[li nie oni, to ci ludzie, którym to dadz... Czy mo|na mie zaufanie do kogo[, kto po[wiadcza, |e przyjmuje dar, który bdzie mu zupeBnie nieprzydatny?! Ochota na wspóBprac z tak organizacj od- chodzi bardzo szybko! 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 4 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 5 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 4. GDZIE SZUKA DARÓW RZECZOWYCH, 5. JAK ZDOBY CZYLI ROZPOZNANIE DARY RZECZOWE RYNKU DARCZYCCÓW * * Gdy ju| dokBadnie wiemy, czego bdziemy poszukiwa i ustalimy, kto bdzie tymi NAWIZANIE KONTAKTU Z POTENCJALNYMI DARCZYCCAMI poszukiwaniami kierowaB, nale|y zastanowi si, do kogo mo|na i warto skierowa Najbardziej efektywn form kontaktu jest kontakt osobisty. Mo|na oczywi[cie pró- swoje kroki. Zawsze istnieje co najmniej kilka mo|liwo[ci znalezienia partnera do bowa zaBatwia spraw telefonicznie, pisa listy, e-maile czy drukowa ogBoszenia takiej transakcji. i czasami takie metody s skuteczne. Czasami. Mówic w skrócie: znacznie trudniej jest odmówi |ywej osobie, która przychodzi o co[ prosi, ni| wyrzuci list do kosza lub odpisa, |e niestety, |e nie w tym roku. SZUKAMY PRODUCENTA LUB POZREDNIKA HANDLOWEGO To jest na ogóB pierwsza my[l, która przychodzi nam do gBowy, gdy czego[ potrze- bujemy. Producent jest zawsze tym, który mo|e mie hurtowe ilo[ci, mo|e obdaro- wa nas produktami niepeBnowarto[ciowymi, mo|e akurat opró|nia magazyny itp. Szykujc si do wizyty u potencjalnego darczyDcy, nale|y pamita o podstawowych To wszystko prawda, tylko |e najcz[ciej tam jest te| najwicej chtnych do odbioru zasadach grzeczno[ci. Nie powinno si i[ na rozmow bez wcze[niejszego ustale- darów (takich, jak my...). Poza tym producenci s najcz[ciej zainteresowani zby- nia terminu, nie powinno si te| spóznia ani przedBu|a wizyty ponad miar. Nale|y ciem artykuBów w ilo[ciach hurtowych. Zale|y im na szybkim zbycie i niechtnie szanowa czas swój i rozmówców, zwBaszcza, |e zale|y nam na ich |yczliwo[ci. patrz na detalistów. Czsto wrcz unikaj kontaktu z takimi odbiorcami. Nato- Próbujc umówi si na spotkanie, nale|y liczy si z mo|liwo[ci odmowy, dlatego miast branie czego[ w ilo[ci przekraczajcej nasze potrzeby mo|e okaza si na pocztek Batwiej spróbowa rozmawia z kim[, kto zostaB ju| do tego wcze[niej puBapk. Dlatego, po wstpnym rozpoznaniu tego zródBa darów, nale|y rozwa|y, nieco przygotowany. Warto rozejrze si w[ród znajomych, przyjacióB, kolegów czy nie warto szuka gdzie indziej, na przykBad w[ród po[redników handlowych: z innych organizacji, czy przypadkiem nie ma w[ród nich kogo[, kto mógBby nas sprzedawców, wBa[cicieli hurtowni, magazynów i skBadów. poleci potencjalnemu darczyDcy. Nie znaczy to, |e próbujc zaBatwi spraw bez znajomo[ci, skazani jeste[my na niepowodzenie. Absolutnie nie mo|na tym si zra- |a. Czasami to wBa[nie brak znajomo[ci mo|e nam spraw uBatwi. INNE MO{LIWOZCI SZUKANIA DARCZYCCÓW Spotykajc si z przedstawicielami interesujcej nas instytucji, nale|y przedstawia Warto zbada te| inne mo|liwo[ci, darczyDców mo|emy szuka spraw, jasno okre[lajc, czego od nich oczekujemy i co sami mo|emy im zaofero- tak|e w[ród: wa (a mo|emy wspomina o naszym darczyDcy przy ró|nych okazjach, umiesz- * > firm i instytucji u|ytkujcych poszukiwane przez nas rzeczy cza jego logo w naszej siedzibie, na naszej stronie internetowej czy papierze firmo- (np. po[ciel mo|na dosta od hotelu); wym, zgBosi do nagrody itd.). Ponadto dobrze jest mie ze sob jakie[ materiaBy > innych organizacji, które mog mie za du|o czego[, czego informacyjne o naszej organizacji  np. ulotki lub informatory. akurat nam potrzeba; > innych organizacji o profilu dziaBania podobnym do naszego, które mog pomóc nam znalez informacje na interesujcy Inna mo|liwo[ nawizania kontaktu z darczyDcami to reklamowanie naszej organi- nas temat; zacji w mediach  lokalnych lub ogólnopolskich albo poprzez rozdawnictwo materia- > organizacji, które zajmuj si redystrybucj rzeczy u|ywanych; Bów informacyjnych (np. ulotek). Potencjalni darczyDcy mog si wtedy zgBosi do > u|ytkowników indywidualnych. nas sami. Nie warto jednak si Budzi, |e jest to sposób, dziki któremu znajdziemy wielu chtnych do wspóBpracy. Najcz[ciej zgBaszaj si wówczas osoby prywatne, mogce nam ofiarowa pojedyncze przedmioty. Czsto koDczy si to jedynie na dobrych chciach ( telefonuj, bo usByszaBam informacj o PaDstwa dziaBaniach i chciaBam si dowiedzie... ), a do transakcji nie dochodzi. Lepsze efekty zyskujemy, prowadzc akcj informacyjn, zachcajc do przeka- zywania darów rzeczowych, poprzez rozdawanie ulotek na forach biznesowych, 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 6 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 7 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 5 . J AK ZDOBY DARY RZECZOWE 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH spotkaniach bran|owych itp. Do takiej akcji powinni[my by profesjonalnie przygo- > darczyDca  bo otrzymuje od nas dokumenty, dziki którymmo|e wykorzysta towani  ulotki powinny by starannie napisane i wydrukowane, a my umówieni fakt uczynienia darowizny do celów odliczeD podatkowych, otrzymuje te| w sprawie ich rozdawania (zawsze nale|y uzyska przychylno[ i zgod ze strony oficjalne podzikowanie i robi mu si miBo, a dokument niczym dyplom mo|e organizatorów spotkania). powiesi sobie na [cianie; > obdarowany  bo jeste[my w stanie formalnie i legalnie rozliczy si z otrzymanych darów oraz wykaza, jak wiele zrobili[my dla swoich podopiecznych. Stajemy si wiarygodni i rzetelni w oczach darczyDcy. Dziki TRANSAKCJA  KORZYZ ZA KORZYZ temu by mo|e podtrzymamy t wspóBprac albo nasz darczyDca poleci nas Pamitajmy zawsze, |e poszukujc darów rzeczowych, jeste[my part- innym potencjalnym darczyDcom. Poza tym, je[li rzetelnie prowadzimy nerami w rozmowie i |e musimy przedstawi rozmówcy nie tylko te ewidencj i rozliczenie ksigowe rozdanych darów, nikt nie bdzie nam mógB korzy[ci, jakie my odniesiemy ze wspóBpracy z nim (krótko), ale tak|e * zarzuci |adnych nadu|y w tej dziedzinie  zawsze bdziemy mogli te, jakie on odniesie ze wspóBpracy z nami (nieco dBu|ej). Udajc si na potwierdzi prawdziwo[ naszych sBów dokumentami. spotkanie, nie tylko musimy by punktualni i przygotowani meryto- rycznie, ale równie| zawsze gotowi na obja[nienia ewentualnych za- wiBo[ci prawnych i organizacyjnych. (Czytaj: sami musimy dobrze si Szczerze mówic, zBa opinia o jakiej[ organizacji ( rozdaj sobie zamiast pod- z t kwesti zapozna). Polecamy rozdziaB  Aspekty prawne i for- opiecznym ,  sprzedaj to, co dostali, a z pienidzmi nie wiadomo co si dzieje malne przekazywania darów rzeczowych . itd.) rozchodzi si szybko, cho nie zawsze zasBu|enie i pózniej maBo kto chce z tak organizacj wspóBpracowa. Nale|y te| bezwzgldnie przestrzega zasady dotrzymywania sBo- wa darczyDcy. Je[li obiecali[my mu dokumenty  musi je otrzyma w umówionym czasie. Ci, którzy koDcz znajomo[ na etapie przy- * jcia daru, pal mosty nie tylko sobie, ale i wszystkim innym organi- zacjom, które mogByby skorzysta z przychylno[ci ofiarodawcy. Kto[, 6. ASPEKTY PRAWNE kto sparzyB si na kontaktach z organizacjami pozarzdowymi, staje I FORMALNE si nieczuBy na pro[by z ich strony. Trudno si zreszt dziwi... PRZEKAZYWANIA DARÓW RZECZOWYCH DLACZEGO I JAK DZIKOWA DARCZYCCY Sprawa wydaje si oczywista  kto[ nam pomógB, my mu dzikujemy. Pamitajmy * jednak, |e ze strony biznesu darowizna jest dziaBaniem, które mo|e by wykorzy- DLACZEGO WARTO BY W PORZDKU stane na rzecz rozwoju firmy, wzmacniania jej wizerunku w spoBeczeDstwie, presti- Sprawy zwizane z pozyskiwaniem darów rzeczowych nie koDcz si, niestety, na |u, czy wrcz jako element walki z konkurencj. Dlatego nie jest obojtne czy i jak przyjciu i spo|ytkowaniu ofiarowanych przedmiotów. Czeka nas jeszcze papierko- bd wygldaBy nasze podzikowania. wa robota, zwizana z rozliczeniem ksigowym oraz wystawieniem dokumentów dla ofiarodawcy oraz, co przyjemniejsze, oficjalnym podzikowaniem (bdzie o tym mowa za chwil), a tak|e wpisaniem darów do wBasnej ewidencji i przygotowanie dokumentów wydania, je[li dary maj by rozdawane. MaBo kto lubi si tym zajmo- wa, to prawda. Jednak trzeba by w porzdku do koDca  gdy| wszyscy na tym tylko zyskuj: 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 9 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 8 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH Forma podzikowania DOKUMENTY, KTÓRE POWINNIZMY WYSTAWI LUB Form nale|y dostosowa do: ODEBRA > naszych mo|liwo[ci (np. je[li mamy tylko maszyn do pisania, nie silmy si na Dokumenty dla darczyDcy na potwierdzenie uczynienia darowizny: stworzenie profesjonalnej gazetki okoliczno[ciowej, wydawanej > podpisana umowa darowizny lub na profesjonalnym sprzcie drukarskim, chyba |e darowizna jest tego warta...); > potwierdzenie przyjcia darowizny  je[li nie chce spisywa > obietnic uczynionych darczyDcy (nie nale|y wic obiecywa Niderlandów, je[li umowy (wzory dokumentów znajduj si na koDcu broszury). * posiadamy jedynie kolonie w Indiach) i jego oczekiwaD; Dokumenty dla organizacji przyjmujcej dary rzeczowe: > wielko[ci daru; > podpisana umowa darowizny lub > naszych mo|liwo[ci finansowych (np. zakup ramki, w któr oprawimy pismo > potwierdzenie przyjcia darowizny (kopia) lub z podzikowaniem), dostpu do mediów (np. podzikowania w prasie lokalnej lub > protokóB przyjcia darowizny. ogólnopolskiej). Dokumenty przy przekazywaniu darowizny dalej, np. osobom podopiecznym, Adresat podzikowania innym organizacjom lub podmiotom: Powinni[my przede wszystkim dokBadnie okre[li, kto bdzie figurowaB jako pod- > protokóB spo|ytkowania lub rozdziaBu darowizny. miot podzikowania, np.: > lista osób, które otrzymuj dary. Na li[cie okre[lamy ilo[ sztuk lub wikszych > firma (dokBadna nazwa, adres  uwaga na nazwy obcojzyczne!); opakowaD, która bdzie przysBugiwaBa poszczególnym osobom oraz ich warto[ > osoba z firmy (dane powinny by dokBadne i bezbBdne: imi, (np. 6 szt. mydBa po 1 zB = 6 zB) i przy wydawaniu darów prosimy odbiorców nazwisko i stanowisko  uwaga na nazwiska podawane przez telefon, lepiej o podpis. Lista ta bdzie zaBcznikiem do protokoBu spo|ytkowania darowizny. poprosi o przeliterowanie!). Czsto podzikowanie adresowane jest do szefa > dokument finansowy (je[li dar przekazujemy innej organizacji), wystawiony firmy, cho spraw zaBatwiaB kto[ inny lub odwrotnie  to trzeba koniecznie np. na druku  dowód dostawy i wypeBniony co najmniej w dwóch ustali. Mo|na te| w podzikowaniu dla szefa firmy - darczyDcy wspomnie egzemplarzach (oryginaB otrzymuje obdarowana organizacja, u nas zostaje o pomocy jakiej[ konkretnej osoby z tej firmy, z któr zaBatwiali[my kopia lub kopie). Obdarowana organizacja potwierdza otrzymanie darowizny formalno[ci, oczywi[cie je[li na takie wspomnienie zasBuguje; piecztk i podpisem. Je[li nie jest to mo|liwe (np. gdy dary trzeba rozda > osoba prywatna. szybko, bo si popsuj) wystarczy lista odbiorców, na której bdzie opisana ilo[ i warto[ darów przekazywana poszczególnym organizacjom oraz jaka[ forma Sposoby podzikowania: potwierdzenia otrzymania daru (podpis, piecztka) i na tej podstawie > napisanie pisma i wysBanie go poczt; sporzdzimy pózniej dowody dostawy. > napisanie pisma, oprawienie go w ramki i osobiste wrczenie; > zestawienie ile komu przekazali[my rzeczy, doBczane do protokoBu rozdziaBu > zamówienie ogBoszenia (najlepiej bezpBatnego) z podzikowaniami w gazecie; darowizny w przypadku rozdawania du|ej ilo[ci drobnych przedmiotów > doBczenie rysunku którego[ z naszych podopiecznych do pisemnego podzikowania; ProtokóB z zaBcznikiem to dokument ksigowy  nale|y go wic > dodatkowo zgBoszenie darczyDcy do jakiego[ konkursu dla dobroczyDców, np. wykorzysta zgodnie z przeznaczeniem i starannie przechowy- DobroczyDca Roku (konkurs mo|e by ogólnopolski, ale mo|na te| dogada si wa. Poza tym jest to gotowy zaBcznik do sprawozdania z dziaBal- z innymi organizacjami z naszego terenu i zorganizowa konkurs lokalny); * no[ci merytorycznej. Posiadanie dokumentacji rozdysponowania > wszystko inne, co przyjdzie nam do gBowy i nie odbiega od norm wspóB|ycia darów jest te| potwierdzeniem, |e dary zostaBy wykorzystane zgod- spoBecznego. nie z intencjami darczyDcy oraz mo|e posBu|y odpieraniu ewen- tualnych zarzutów o nierzetelno[ czy brak jawno[ci. Je[li nasza organizacja nie jest zwolniona z podatku VAT od daro- wizn (patrz dalej) na drukach dowodów dostawy trzeba ten VAT wpisa (a potem go zapBaci). 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 10 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 11 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH CO MÓWI PRZEPISY FINANSOWO-SKARBOWE W KWESTII DARÓW fizycznej i sportu, ochrony [rodowiska, wspierania inicjatyw spoBecznych na rzecz RZECZOWYCH budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wod, dobro- Przede wszystkim trzeba pamita, |e przepisy finansowe, mówice zarówno czynno[ci, ochrony zdrowia i pomocy spoBecznej, rehabilitacji zawodowej i spoBecznej o podatku dochodowym, jak i o podatku od towarów i usBug (VAT) dotycz obu stron inwalidów oraz kultu religijnego  w cz[ci przeznaczonej na te cele. transakcji  darczyDcy i odbiorcy daru! Niestety ani stowarzyszenia, ani fundacje, Mówic inaczej  organizacje statutowo zajmujce si wy|ej wymienion dziaBalno- ani |adna inna forma organizacji pozarzdowych nie zostaBa ujta w katalogu pod- [ci nie pBac podatku dochodowego od pozyskiwanych darów rzeczowych, o ile miotów zwolnionych z podatku dochodowego. przeznaczane s one na realizacj tych celów. Nie ma przeszkód, aby uzna za darowizny zwolnione od podatku dochodowego, rzeczy przekazywane dla organiza- cji (np. meble, wyposa|enie lub komputery), je|eli przedmioty te bd sBu|yBy do PODATEK DOCHODOWY realizacji celów statutowych organizacji, odpowiadajcych celom wskazanym przez Korzy[ci dla darczyDcy ustawodawc. Wa|ne jest, aby móc wykaza, |e otrzymane przedmioty sBu| bez- Na mocy Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. (z pózniejszymi zmianami) o podatku po[rednio do realizacji celów preferowanych przez paDstwo. Trudno byBoby wyka- dochodowym od osób prawnych: za taki zwizek na przykBad w wypadku otrzymania przez organizacj obrazów, DarczyDca - mo|e od dochodu stanowicego podstaw opodatkowania odliczy war- które posBu|yByby do dekoracji siedziby organizacji. to[ darowizny do wysoko[ci 10 % lub 15% dochodu do opodatkowania, o ile byBa uczyniona ona na rzecz osoby prawnej, która realizuje cele okre[lone w art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy i posiada na t okoliczno[ odpowiedni dokument (np. umow darowi- Uwaga! zny podpisan z organizacj pozarzdow, posiadajc w swoim statucie zapis Nie wystarczy, |e stowarzyszenie lub inna organizacja prowa- o prowadzeniu dziaBalno[ci zgodnej z zapisami ustawy, umo|liwiajcymi czynienie dzi dziaBalno[ podlegajc zwolnieniu z podatku dochodowe- odpisów). Obowizuje tu art. 18 ust. 1 pkt 1. ** go  taki rodzaj dziaBalno[ci musi by wpisany do jej statutu! Podstaw opodatkowania [...] stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 7a ustp 1, po Inaczej mo|e si okaza, |e nie ma podstaw do zwolnienia. odliczeniu darowizn: - na cele naukowe, naukowo-techniczne, o[wiatowe, o[wiatowo-wychowawcze, kul- turalne, kultury fizycznej i sportu, ochrony zdrowia i pomocy spoBecznej, rehabilita- cji zawodowej i spoBecznej inwalidów, a tak|e wspierania inicjatyw spoBecznych w zakresie budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi PODATEK OD TOWARÓW I USAUG (VAT) w wod - Bcznie do wysoko[ci nieprzekraczajcej 15 % dochodu, o którym mowa W [wietle obowizujcych przepisów finansowych przekazanie darowizny niestety w art. 7 ust.3 albo w art. 7a ust. 1 jest traktowane tak samo jak sprzeda|, czyli podlega opodatkowaniu podatkiem VAT - na cele kultu religijnego i na dziaBalno[ charytatywno-opiekuDcz, bezpieczeD- jak ka|da transakcja tego typu. Jest tak bez wzgldu na to, co o tym my[limy i |e stwa publicznego, obrony narodowej, ochrony [rodowiska, cele dobroczynne, a tak- do[ powszechne jest przekonanie, |e tak by nie powinno. Nale|y pamita, |e |e na cele zwizane z budownictwem mieszkaniowym dla samorzdu terytorialnego zapBata tego podatku obowizuje zarówno darczyDc, jak i obdarowanego  je[li i na budow stra|nic jednostek ochrony przeciwpo|arowej oraz ich wyposa|enie przekazywaBby darowizn dalej (np. rozdajc j swoim podopiecznym i tym samym i utrzymywanie  Bcznie do wysoko[ci nie przekraczajcej 10% dochodu, o którym stawaB si darczyDc). Podobnie z punktu widzenia przepisów o podatku od towarów mowa w art. 7 ust. 3 albo w art. 7a ust.1. i usBug nieistotne jest, kto i na jaki cel otrzymuje darowizn. Przez przepisy prawa podatkowego organizacje non-profit nie s traktowane w |aden szczególny sposób Korzy[ci dla obdarowanego: i to niezale|nie od tego czy s darczyDcami, czy obdarowanymi. Organizacje, których celem statutowym jest m.in. wspieranie dobroczynno[ci, ochro- ny zdrowia i pomocy spoBecznej, rehabilitacji zawodowej i spoBecznej inwalidów s zwolnione z podatku dochodowego w cz[ci przeznaczonej na te cele. Obowizuje tu DarczyDca art.17 ust. 1. pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: Ka|da darowizna musi by przez darczyDc opatrzona faktur VAT (nie myli Wolne od podatku s [...] dochody podatników, z zastrze|eniem ust. 1 c, których z innymi dokumentami), a nale|ny podatek powinien by odprowadzony do wBa[ci- celem statutowym jest dziaBalno[ naukowa, naukowo-techniczna, o[wiatowa, wego dla darczyDcy urzdu skarbowego. Wysoko[ podatku naliczana jest od warto- w tym równie| polegajca na ksztaBceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury [ci rynkowej towaru na podstawie informacji o cenach produktów, bdcych 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 12 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 13 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH w powszechnym obiegu, np. katalogów i cenników bran|owych, ofert handlowych Naszym zdaniem, w [wietle obowizujcego prawa nie istnieje wydawanych przez du|e hurtownie (np. Makro) lub supermarkety. Nawet je[li daro- inny sposób uwolnienia si od zapBaty VAT-u. Mo|na jednak le- wizna skBada si z rzeczy u|ywanych, niestety, nie mo|na warto[ci towaru okre[la galn drog doprowadzi do sytuacji, w której warto[ darowizny * na podstawie tzw. warto[ci ksigowej2 przedmiotu darowizny, tylko jego warto[ci bdzie minimalna, a std i minimalny bdzie podatek VAT, nalicza- rynkowej3. Przedmioty nowe i u|ywane, o ile nie nosz cech trwaBych uszkodzeD4 , ny od jej warto[ci. Aby sposób ten pozna, przeczytaj rozdziaB VII posiadaj warto[ rynkow, któr nale|y okre[li celem zapBacenia VAT-u. Przed-  Co mo|na zrobi, czyli jak nie da si zwariowa . miotów trwale uszkodzonych lub zniszczonych nie mo|na przekazywa, bowiem one wBa[ciwie (prawnie) nie istniej (s to np. stoBy z powyBamywanymi i jednocze- [nie poBamanymi nogami oraz rozrbanymi blatami, czyli przedmioty, których uszko- Obdarowany dzenia uniemo|liwiaj napraw i ponowne u|ytkowanie). Przypomnijmy: Je[li organizacja, która otrzymaBa darowizn, chce przekaza j dalej (rozda), musi zapBaci VAT od warto[ci przedmiotu tej transakcji, chyba |e jest z tego Uwaga! podatku zwolniona (np. na podstawie obrotu osignitego w roku poprzednim  art. Zani|anie warto[ci towaru poni|ej warto[ci rynkowej, o ile 14 ust. 1 pkt 1). Taka jest litera prawa. Równie| zgodnie z prawem ka|da organiza- jest to towar peBnowarto[ciowy (zdatny do u|ytkowania), nowy cja przekazujca cokolwiek w darze (bezpBatnie) swoim podopiecznym lub innym ** lub u|ywany, jest przestpstwem skarbowym. organizacjom, mimo tego, |e jest to jej dziaBalno[ statutowa i dziaBa na zasadzie non-profit, powinna wystpi do wBa[ciwego sobie urzdu skarbowego z pro[b o wydanie wi|cej interpretacji, czy organizacja ta ma zosta pBatnikiem VAT, czy te| mo|e by z niego zwolniona. Zdaniem naszych prawników poprzez zastosowa- Jedynym przypadkiem kiedy darczyDca nie jest zobowizany do nie wykBadni funkcjonalnej (celowo[ciowej) art. 7 ust. 3 ustawy o podatku od towa- zapBacenia VAT-u od darowizny jest sytuacja, w której nie odliczyB rów i usBug nale|aBoby przyj, |e w wypadku, gdy obdarowana organizacja nie sobie tego VAT-u, stajc si wBa[cicielem rzeczy, które przekazuje pomniejszyBa podatku nale|nego o kwot podatku naliczonego przy otrzymaniu da- * w darowiznie. Na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy o podatku od towa- rowizny (a nie ma prawa do takiego odliczenia), to jest zwolniona z podatku VAT5. rów i usBug darowizna towarów jest z niego zwolniona w wypadku, Z powodu niejasnej konstrukcji ustaw i braku czytelnych przepisów wykonawczych gdy podatnik bdcy pBatnikiem VAT-u nie pomniejszyB podatku umo|liwiajcych ich jednoznaczn interpretacj, czsto wykBadni obowizujcego nale|nego o kwot podatku naliczonego przy zakupie lub imporcie prawa jest decyzja urzdu skarbowego. Z do[wiadczeD wielu organizacji z caBej tych towarów. Polski wynika, |e bywa z tym bardzo ró|nie. Na koniec warto przypomnie, |e od niekorzystnej dla nas decyzji urzdu mo|na si Podobne zwolnienie dotyczy tak|e rzeczy u|ywanych przez darczyDc, który nie odwoBywa do wBa[ciwej Izby Skarbowej. Droga odwoBawcza jest opisana w Ordyna- jest podatnikiem VAT i u|ywaB je co najmniej przez póB roku (np. darczyDca, które- cji Podatkowej. ZBo|enie odwoBania nie wstrzymuje wykonania decyzji, czyli trzeba mu nie przysBugiwaBo prawo do odliczenia VAT-u przy zakupie stoBu, a który u|ytko- pBaka i pBaci VAT. Istnieje oczywi[cie jeszcze mo|liwo[ skierowania sprawy do waB go przez póB roku i obecnie go darowuje). DarczyDca musi mie potwierdzenie NSA, lecz jest to bardzo dBuga i pracochBonna procedura. Tylko najwiksze organi- w stosownych dokumentach. Obowizuje tu art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od zacje sta na taki wysiBek finansowy i organizacyjny. towarów i usBug oraz o podatku akcyzowym. Zwalnia si od podatku od towarów i usBug oraz podatku akcyzowego: [...] 5 sprzeda| towarów u|ywanych, je[li jest dokonywana przez u|ytkownika, a tak|e darowizn tych towarów, pod warunkiem, |e w stosunku do tych towarów nie przysBugiwaBo sprzedajcemu prawo do obni|enia podatku nale|nego o podatek naliczony. 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 14 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 15 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH 6 . ASPEKT Y PRAWNE I F ORMAL NE PRZEKAZYWANI A DARÓW RZECZOWYCH W kwestii zwolnienia organizacji pozarzdowych z VAT-u od daro- wizn przeznaczanych na m.in. dziaBalno[ charytatywn i pomoc nej lub dziaBalno[ charytatywn spowodowaBaby dodatkowe nakBady na magazyno- spoBeczn mo|na powoBywa si na pismo wystosowane przez Pod- wanie, utylizacj, zBomowanie, transport bdz powodowaBoby wzrost kosztów z ty- * sekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów Jana Rudowskiego, tuBu uiszczania opBat za zanieczyszczanie [rodowiska. z 1999 roku, do wszystkich Izb i Urzdów Skarbowych. Zdaniem Ministerstwa Finansów w tym drugim przypadku równie| istniej prawne mo|liwo[ci stosowania w/w zwolnieD podatkowych, w szczególno[ci w zakresie to- warów |ywno[ciowych zagro|onych upBywem terminów przydatno[ci do spo|ycia W nawizaniu do wystpienia Federacji Polskich Banków {ywno[ci oraz lub nie nadajcych si do sprzeda|y z innych wzgldów. wystpieD ró|nych organizacji i osób (w tym posBów) wyja[niam, co nastpuje: Nie zaleca si stosowania tych zwolnieD do towarów akcyzowych. W Kancelarii Prezesa Rady ministrów przygotowuje si dopiero stosowny projekt ustawy regulujcej zasady funkcjonowania jednostek  non profit prowadzcych Reasumujc, Ministerstwo Finansów potwierdza, |e w indywidualnych przy- równie| dziaBalno[ charytatywn oraz pomoc spoBeczn. padkach, po przeprowadzeniu stosownej procedury sprawdzajcej, organy podatko- Brak prawnych regulacji z tego zakresu uniemo|liwia wdro|enie bardziej we mog przy uwzgldnieniu powy|szych kryteriów podejmowa decyzje wprowa- kompleksowych rozwizaD (przepisów) zwalniajcych z podatku od towarów i usBug dzajce zaniechanie ustalania i poboru, na kwot która odpowiadaBaby zastosowaniu dziaBalno[ takich jednostek prowadzon w formie nieodpBatnej. zwolnienia z VAT opisanej dziaBalno[ci. W warunkach funkcjonowania uchylonej ju| ustawy o zobowizaniach podatkowych, /-/ Jan Rudowski sprawy te byBy rozstrzygane poprzez wydawanie indywidualnych decyzji przez or- gany podatkowe o zaniechaniu ustalania i poboru podatku od towarów i usBug. W [wietle natomiast nowych regulacji Art. 22 par. 2 pkt 1 Ustawy z dnia Jest to pismo wskazujce podstawy do zwolnienia z VAT-u zarówno 29 sierpnia 1997r. Ordynacja Podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 925 ze zmianami) darczyDc jak i organizacj, która przekazuje t darowizn na rzecz stanowicych, i| organ podatkowy na wniosek podatnika mo|e zaniecha w caBo[ci swoich podopiecznych. Nie jest to jednak, niestety, przepis wyko- lub w cz[ci ustalenia zobowizania podatkowego lub poboru podatku, gdy pobranie * nawczy, a jedynie stanowisko Ministerstwa Finansów. Dokument podatku zagra|a wa|nym interesom podatnika, a w szczególno[ci jego egzystencji  ten nie stanowi tak|e urzdowej interpretacji przepisów prawa po- pojawiBy si wtpliwo[ci co do mo|liwo[ci i zakresu stosowania tego przepisu datkowego, o której wspominamy poni|ej. Urzdy skarbowe mog, w opisanych sytuacjach. ale wcale nie musz bra go pod uwag... W tym kontek[cie Ministerstwo Finansów potwierdza mo|liwo[ i celo- wo[ wykorzystywania w/w uprawnieD organów podatkowych, wynikajcych z usta- wy z dnia 29 sierpnia 1997 r. do stosowania zaniechania ustalania i poboru podatku od towarów i usBug z tym, |e przy wydawaniu takich decyzji nale|y rozdzieli przy- Zgodnie z art. 14 ustawy o Ordynacji Podatkowej minister finansów sprawuje ogólny padki zwizane z decyzjami dotyczcymi jednostek prowadzcych bezpBatnie dzia- nadzór w sprawach podatkowych oraz ma prawo dokonywania urzdowej interpre- Balno[ charytatywn na rzecz okre[lonych beneficjentów bezpo[rednio korzystaj- tacji przepisów prawa podatkowego. Urzdowe interpretacje przepisów prawa do- cych z pomocy i przypadki dotyczce przekazywania przez podatników VAT. daro- konywane przez ministra zamieszczane s w Biuletynie Skarbowym Ministerstwa wizn rzeczowych lub [wiadczenia usBug bez pobierania nale|no[ci na rzecz wy|ej Finansów. Dla podatników bardzo istotne jest to, |e zastosowanie si do takiej inter- wymienionych organizacji. pretacji nie mo|e podatnikowi szkodzi! W sprawach wtpliwych warto wic wyst- W przypadku organizacji wyspecjalizowanych w niesieniu pomocy spo- powa do ministra z pro[b o dokonanie urzdowej interpretacji przepisów. Ponadto Becznej i dziaBalno[ci charytatywnej, zdaniem Ministerstwa Finansów nie ma wtpli- urzdy skarbowe zobowizane s na |danie podatnika do udzielania pisemnej infor- wo[ci, |e zastosowanie w/w zwolnieD podatkowych dla ró|nego typu [wiadczeD tych macji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w indywidualnych spra- organizacji na rzecz beneficjentów jest lub mo|e by zgodne z ich podstawowym wach, pod warunkiem jednak, |e nie wszczto jeszcze przeciwko podatnikowi post- celem (interesem)  por. art. 22 par. 2 ustawy. powania podatkowego lub kontroli podatkowej. W przypadku natomiast innych podatników dokonujcych darowizn rze- Poniewa| caBa sytuacja z VAT-em od dziaBalno[ci prospoBecznej organizacji non- czowych lub [wiadczenia usBug bez pobrania nale|no[ci na rzecz w/w organizacji profit opiera si na  eufemistycznie nazywajc  baBaganie w przepisach, czasem spoBecznych wymienione w art. 22 par. 2 zagro|enia wa|nego interesu podatnika mo|e by kojarzone z przypadkami, w których towary nie nadaj si do sprzeda|y mo|e wic warto zachowywa si jak  ten, co nie bardzo si orientuje i... ale o tym w powszechnym obrocie towarowym (uszkodzone opakowania, upBywajce terminy w rozdziale VII  Co mo|na zrobi, czyli jak nie da si zwariowa . przydatno[ci do spo|ycia) i których niezagospodarowanie na cele pomocy spoBecz- 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 16 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 17 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 7 . CO MO{NA ZROBI , CZYLI J AK NI E DA SI  ZWARI OWA 7. CO MO{NA ZROBI, CZYLI JAK NIE DA SI ZWARIOWA renie innych organizacji, jak one sobie radz i jak si urzd skarbo- wy do nich odnosi. Naprawd do[ czsto zdarzaj si |yczliwi naszym dziaBaniom urzdnicy. Je[li wic z danych wywiadowczych * * wynika, |e jest du|e prawdopodobieDstwo uzyskania przychylno[ci urzdu skarbowego nie warto konspirowa  lepiej uzyska ko- PBacenie VAT-u jest trudne zarówno dla darczyDcy (nie do[, |e co[ darowuje, to rzystn decyzj i spa spokojnie! Na wszelki wypadek pamitajmy jeszcze musi do tego dopBaci), jak i dla organizacji pozarzdowych, które czsto te|, |e od decyzji urzdu  skazujcej nas na naliczanie i odpro- dziaBaj na granicy stabilno[ci finansowej (nie do[, |e co[ zdobyBy dla swoich pod- wadzanie VAT-u zawsze mo|na si odwoBywa. Droga odwoBawcza opiecznych, to jeszcze musz szuka [rodków na zapBacenie VAT-u od darowizn, opisana jest w ordynacji podatkowej. które rozdaj w ramach dziaBalno[ci statutowej) oraz [wieci oczami przed darczyD- c, którego musz prosi nie tylko o dar, ale i o to, |eby zapBaciB za to podatek. Na terenie caBej Polski dziaBaj jednak organizacje pozarzdowe zajmujce si dziaBal- WARIANT III no[ci charytatywn oraz szeroko pojmowan pomoc spoBeczn i jest ich du|o! Zawsze zarówno darczyDca, jak i obdarowany, który staje si kolej- Musz wic jako[ sobie dawa rad. Przede wszystkim chcemy podkre[li, |e nikogo nym darczyDc (wobec swoich podopiecznych) mo|e wystpi do nie namawiamy do Bamania obowizujcego prawa. Informacje, które zamieszcza- * urzdu skarbowego o zwolnienie z VAT-u konkretnej darowizny, my, mog pomóc w wyborze najwBa[ciwszej drogi przy przedzieraniu si przez gszcz powoBujc si na podstawy zwolnienia wymienione w cytowanym co najmniej niejasnych przepisów. Opisane sytuacje, cho czasami balansuj na grani- wcze[niej pi[mie z Ministerstwa Finansów. cy prawa, nie s z nim sprzeczne. Informacja jest informacj  interpretacja nale|y do odbiorcy. ZakBadamy równie|, |e informacje te przekazujemy osobom i organiza- WARIANT IV cjom uczciwie i rzetelnie pracujcym na rzecz osób potrzebujcych pomocy. Je[li ju| nic si nie da zrobi i VAT musi zosta naliczony i zapBaco- ny, mo|emy mie wpByw na jego wysoko[  im towar taDszy (mniej * warty), tym VAT ni|szy! Pisali[my ju|, |e zani|anie warto[ci jest WARIANT I przestpstwem6. Istniej jednak legalne sposoby obni|enia warto- Majc w porzdku papiery (statut z odpowiednimi zapisami) oraz [ci towaru. Oto niektóre z nich: prowadzc zgodn z nimi dziaBalno[, mo|na zaBo|y dobr wol > Je[li towar jest nowy (nie byB u|ywany), a darczyDca jest jego * ustawodawcy i urzdu skarbowego i nie wystpowa z pro[b producentem albo jego sprzedawc, ruch nale|y do niego  o wydawanie decyzji o podleganiu lub zwolnieniu z podlegania po- legalnie mo|e przeceni towar  uzna, |e z ró|nych powodów datkowi VAT. Wiele urzdów rzeczywi[cie tak te przepisy interpre- (trudno[ci w zbycie, koDczcy si termin przydatno[ci, tuje i  si nie czepia . Trzeba pamita, |e wBadze ka|dej organi- uszkodzenia opakowania, uszkodzenia samego towaru itp.) jest zacji przyjmuj za tak decyzj peBn odpowiedzialno[ cywiln, on wart mniej ni| normalnie. Wtedy VAT jest ni|szy, czasami karn i karno-skarbow. Zanim si na to zdecydujemy, warto do- zdecydowanie, wszystko zale|y od wielko[ci przeceny. kBadnie wywiedzie si w[ród dziaBajcych na naszym terenie in- > Je[li towar byB u|ywany, warto dokBadne przyjrze si nych organizacji, jak sobie radz i jak si urzd skarbowy do nich przedmiotowi darowizny. Nawet je[li cena rynkowa tego si odnosi. Kontrola finansowa z urzdu mo|e bowiem zdarzy si rodzaju rzeczy u|ywanej jest wysoka, mo|e okaza si, zawsze i to nawet je[li dla urzdu jakby nie istniejemy (bo si nie |e stopieD zu|ycia oraz rodzaje uszkodzeD stanowi podstaw zgBaszali[my do niego z pro[b o wydanie decyzji w sprawie VAT)! do obni|enia warto[ci. Trzeba tylko dobrze patrze... Wady towaru mog zosta opisane w umowie darowizny. WARIANT II Pamitajmy, |e nie mog by to cechy, które [wiadcz Majc w porzdku  papiery (statut z odpowiednimi zapisami), o trwaBym zniszczeniu przedmiotów, bo to kwalifikuje je do mo|emy zgBosi swoje istnienie do urzdu skarbowego i liczy na kasacji, a nie do przekazania (towar po kasacji nie istnieje). * korzystn interpretacj prawa, tj. zwolnienie naszej dziaBalno[ci z konieczno[ci naliczania podatku VAT. W tym wypadku równie| warto dokBadnie wywiedzie si w[ród dziaBajcych na naszym te- 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 18 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 19 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 7 . CO MO{NA ZROBI , CZYL I J AK NI E DA SI  ZWARI OWA 7 . CO MO{NA ZROBI , CZYLI J AK NI E DA SI  ZWARI OWA WARIANT V Na koniec nie tyle rada, co powa|na przestroga. Bardzo bolesn Ostatnim, stosowanym (cho dwuznacznym) sposobem ominicia puBapk jest wchodzenie z darczyDc w szczególnego rodzaju ukBa- VAT-u przez firm - darczyDc jest przekazanie darowizny finan- dy, takie jak kwitowanie wikszej ilo[ci towaru (lub pienidzy), ni| * * sowej, za któr obdarowany  kupuje od niej towar bdcy de facto si faktycznie dostaBo. Nie róbmy tego w |adnej sytuacji !!! Ro- przedmiotem darowizny. Jest to jednak puBapka zastawiona na stan dzi to konsekwencje zarówno natury moralnej (udziaB w oszustwie), finansów organizacji  je[li co[ kupuje, zwiksza to koszty jej dzia- jak i prawnej oraz karno-skarbowej, gdy| jest to po prostu po[wiad- Balno[ci, a zwikszania kosztów czsto trzeba unika. czanie nieprawdy i branie udziaBu w nadu|yciach. Poza tym spra- wy tego typu wypBywaj w najmniej spodziewanych momentach i zawsze istnieje mo|liwo[, |e obróc si przeciwko organizacji i osobie, która zdecydowaBa si na takie dziaBanie. PUAAPKI Pamitajmy, |e bardzo wiele organizacji korzysta z darów rzeczowych. Jedne maj swoich regularnych darczyDców, inne pozyskuj ich sporadycznie. Jedne miewaj nadmiar, inne z trudno[ci znajduj jednego, dwóch darczyDców w roku. Jedni przyj- muj i rozliczaj dary zgodnie z liter prawa, inni  kombinuj jak mog , byle tylko otrzyma cokolwiek. Nie nam to ocenia. Warto jednak wiedzie, |e niektóre dzia- Bania mog przyczyni si do powstania powa|nych problemów nie tylko natury etyczno-moralnej, ale równie| finansowo-ksigowo-skarbowej, wywoBujcych na- wet sankcje karne. Zgodnie z obowizujcym prawem darczyDca powinien zapBaci 8. ZARZDZANIE DARAMI podatek VAT od warto[ci przekazywanych darów rzeczowych. {eby tego unikn,  JAK DYSTRYBUOWA najcz[ciej przekazuje co[ bez |adnych dokumentów i, w pewnym sensie, ma spra- w z gBowy. W dodatku ma poczucie, |e zrobiB cos dobrego dla innych. To rozwiza- I ROZLICZA nie mo|e wydawa si korzystne równie| dla obdarowanych  nie musimy zajmowa POZYSKANE DARY si |adnymi dokumentami, z nikim nie musimy si rozlicza itd. Mo|e sta si jednak puBapk. Gdyby okazaBo si, |e przekazany towar nie byB wBasno[ci dar- czyDcy (prawo wBasno[ci potwierdza on w tre[ci spisywanej umowy darowizny)  * mo|emy odpowiada wtedy za kradzie|, paserstwo i inne powa|ne artykuBy wymie- DOKUMENTY nione w Kodeksie Karnym. Formalnie nie mo|emy te| wydatkowa (a wic i rozli- Jakimi dokumentami powinni[my dysponowa, zanim zaczniemy dary rozdawa cza) [rodków, np. na transport darów lub inne koszty zwizane z ich obsBug (ma- dalej? S one wymienione w rozdziale VI. Dla przypomnienia s to: umowa darowi- gazynowanie, uzdatnianie, dystrybucja), bo przecie| ich nie mamy. Nie mo|emy zny lub potwierdzenie przyjcia darowizny lub protokóB przyjcia darowizny (wzory chwali si otrzyman darowizn, bo formalnie jej nie byBo. Je[li nie mamy doku- na koDcu broszury). Najlepiej byBoby mie który[ z tych dokumentów, jeszcze zanim mentacji (przychodowej i rozchodowej) trudno bdzie si obroni przed ewentualny- cokolwiek dostaniemy i zanim zaczniemy to rozdawa. Praktyka  cho nie jest to mi zarzutami o defraudacj darów (i inne nieuczciwo[ci). Nieudokumentowane dary wzór do na[ladowania  wskazuje, |e bywa ró|nie. Je[li dostali[my ju| dar, a  papie- mog niejako zachca do mniej formalnego podej[cia do ich ewentualnej dystrybu- ry si spózniaj nie z naszej winy (ugrzzBy u darczyDcy), nale|y ustali z darczyD- cji, co mo|e prowadzi do braku rzetelno[ci. c, jaka jest warto[ otrzymanego daru i upewni si, |e ta sama warto[ bdzie figurowaBa na dokumentach. Je[li jasnym si staje, |e |adnych dokumentów od darczyDcy nie uzyskamy, spisujemy protokóB przyjcia darowizny. Mo|emy wtedy okre[li cen jednostkow rzeczy wchodzcych w skBad darowizny. Na tej podsta- wie sporzdzamy nasze dokumenty, potrzebne przy rozdawaniu darowizny dalej. SELEKCJA ODBIORCÓW Je[li dar ma by przekazany podopiecznym, którymi s osoby fizyczne, to przy ustalaniu ilo[ci darów dla poszczególnych osób warto wzi pod uwag ich mo|liwo- 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 20 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 21 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 8. ZARZDZANI E DARAMI  JAK DYSTRYBUOWA I ROZLI CZA POZYSKANE DARY 9. PODTRZYMYWANIE KONTAKTU Z DARCZYCCAMI [ci  konsumpcji darowizny. Je[li mamy do czynienia z osob samotn czy bez- domn, nie warto dawa jej np. 20 sztuk mydBa, gdy| mo|e je wyrzuci lub, co gorsza, sprzeda. W tej sytuacji lepiej dawa dwie sztuki raz na dwa tygodnie czy miesic. Nie warto rozdawa takiej ilo[ci darów, która rodziBaby pokus sprzeda|y. * O tym dlaczego i jak dzikowa darczyDcom byBa ju| mowa. Warto jednak zwróci Lepiej rozdzieli dary na mniejsze  porcje i przekaza je kilka razy. uwag na jeszcze jeden aspekt tej sprawy  podtrzymanie kontaktu z darczyDc. Przy podejmowaniu decyzji, jak rozdzieli dary trzeba mie na wzgldzie i wBasne Zagadnienie to le|y nie tylko w naszym interesie, ale jest te| spraw dobrego wycho- mo|liwo[ci magazynowe. Niekiedy szczury, mróz, zBodzieje i inne okoliczno[ci mog wania. Prawdopodobne jest, |e kto[, kto raz ju| nas obdarowaB, bdzie skBonny to okaza si bardziej zagra|ajce ni| rozdanie czego[ w wikszej ilo[ci. Mo|na te| zrobi kolejny raz. Ponadto utrzymywanie kontaktów z kim[, kto okazaB nam swoj rozwa|y podzielenie si nasz  zdobycz z inn organizacj. Na pewno znajdzie |yczliwo[ i zrozumienie, jest po prostu miBym i grzecznym gestem. si wicej chtnych na mydBo, a my nie bdziemy musieli rozstrzyga dylematu: Co to znaczy  podtrzymywa kontakt z darczyDc? To zaprasza go na organizo-  bazar czy szczury . wane przez nas imprezy, spotkania z podopiecznymi, wysyBa do niego kartki [wi- Je[li darowizna przeznaczona jest dla innych organizacji, dobrze jest te organizacje teczne, czasem |yczenia imieninowe (w zale|no[ci od stopnia naszej za|yBo[ci), wyselekcjonowa  dowiedzie si, czym si zajmuj, co jest im potrzebne itd. Od wysyBa sprawozdania roczne, nowe ulotki i informatory o naszej organizacji. organizacji - odbiorcy mo|emy wymaga wypeBnienia czego[, co mo|na nazwa  kart organizacji , która bdzie zawieraBa dane na jej temat, uBatwiajce na przy- szBo[ odnajdywanie najwBa[ciwszych odbiorców dla darów przez nas pozyskanych. Dane na temat organizacji podopiecznych warto uaktualnia tak czsto, jak to jest mo|liwe. Istniej sposoby przeciwdziaBania zjawisku sprzeda|y produktów otrzymanych w darze. Wymaga to jednak troch wysiBku od nas, jako od po[rednika pomidzy darczyDc a ostatecznym odbiorc. Metod skuteczn, cho pracochBonn, a czasem kosztown, jest oznaczanie produktów jako DARY NIEPRZEZNACZO- 10. BANK DRUGIEJ RKI, NE DO SPRZEDA{Y. Sensowne wydaje si wprowadzenie tego zwyczaju jako nor- CZYLI POMYSA my postpowania. Mo|liwo[ci oznaczania jest zapewne wiele i nale|y je ró|nicowa NA ZRACJONALIZOWANIE w zale|no[ci od tego, jaka konkretnie rzecz ma by znakowana. Jedne mo|na pie- cztowa, inne obkleja, jeszcze inne celowo postarza (wtedy przedmioty nie wy- RYNKU DARÓW gldaj na caBkiem nowe, cho s w peBni sprawne). Wa|ne, |eby cena znakowania RZECZOWYCH nie przekraczaBa warto[ci towaru, a towar nie traciB swoich zasadniczych cech u|ytkowych. Czy widzieli[cie kiedy[ odzie| z paczek od  cioci z Berlina ? Na ogóB * Stowarzyszenie Bank Drugiej Rki (BDR) to istniejca od niedawna organizacja wszystkie ubrania maj przecite (obcite, przycite) metki-wszywki. Nie te, gdzie pozarzdowa, zajmujca si po[rednictwem w przekazywaniu darów rzeczowych. zaznaczono sposób konserwacji, ale te, które s wizytówk firmy je produkujcej. PomysB istnienia BDR jest wBa[ciwie rozszerzeniem idei dziaBania Banków {ywno- Ubranie daje si nosi, ale znacznie trudniej jest je sprzeda. Skuteczne, prawda?! [ci, na dziedzin darów innych ni| |ywno[. Celem statutowym BDR jest gromadzenie darów rzeczowych i rozdawanie ich in- nym organizacjom (czasem równie| osobom prywatnym). BDR jako wyspecjalizo- MONITOROWANIE WYKORZYSTANIA DARÓW wana organizacja ma stanowi dla darczyDców gwarancj wspóBpracy z pewnym Z ró|nych wzgldów warto monitorowa sposób wykorzystania darów przez organi- (albo przynajmniej pewniejszym) partnerem, zorientowanym w gszczu przepisów zacje, które co[ od nas dostaBy. Na przykBad zobowiza je do przygotowania proto- prawnych, posiadajcym baz magazynow i mogcym równie| zaj si hurtowy- koBu rozdziaBu darowizny wraz z zaBcznikami i dostarczenia go nam w ustalonym mi ilo[ciami darów. BDR gromadzi obecnie dane do baz danych o darczyDcach terminie. Nale|y zaprzesta wspóBpracy z organizacjami, co do których pojawiBy i odbiorcach darów. Poszukuje tak|e najlepszych rozwizaD dotyczcych oprogra- si wtpliwo[ci, czy rzetelnie rozdzieliBy dary. W koDcu to my odpowiadamy przed mowania magazynowego, odpowiedniego do redystrybucji darów, pracuje nad uru- darczyDc i wBasnym sumieniem za prawidBowe wykorzystanie darowizny! chomieniem procedur kontroli dystrybucji darów. Stowarzyszenie to chciaBoby si równie| zaj Bczeniem  tych, którzy chc wzi z tymi, którzy chc da i uspraw- 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 22 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 23 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 10. BANK DRUGIEJ RKI, CZYLI POMYSA NA ZRACJONALIZOWANIE RYNKU DARÓW RZECZOWYCH 11. WZORY DRUKÓW nieniem tego procesu. Planuje uruchomi ogólnodostpn gieBd darów. BDR nie tylko przyjmuje na siebie niezbyt wdziczn rol tego, który szuka i prze- konuje potencjalnych darczyDców, |eby dawali (najlepiej du|o i dobrze), ale równo- cze[nie: * UMOWA DAROWIZNY > rozpoznaje sytuacj organizacji  potencjalnych biorców; > pomaga organizacjom okre[li, co jest im najbardziej potrzebne; Zawarta w dniu ............................ roku w ........................................ pomidzy: > pomaga organizacjom uzyska informacje na temat prawnych aspektów (firm).....................................................................(peBna nazwa i adres siedziby)  obróbki darów rzeczowych, aby te nie wpadaBy na rafy koralowe polskiego reprezentowan(-ym) przez: ..................................(imi, nazwisko, funkcja) prawa;  zwan (-ym) w dalszej cz[ci umowy DarczyDc a > optymalizuje proces wykorzystywania darów  daje takie rzeczy, które Fundacj/Stowarzyszeniem/organizacj:. organizacja na pewno jest w stanie spo|ytkowa; ...............................................(peBna nazwa i adres naszej organizacji) > jest w stanie przyj odpowiedzialno[ za rozdawane dary, poniewa| reprezentowanym przez: wspóBpracuje ze swoimi odbiorcami i zna ich aktualne potrzeby i sytuacj, ................................................................ (imi, nazwisko, funkcja) w jakiej si znajduj;  zwan w dalszej cz[ci umowy Obdarowanym. > mo|e poszukiwa darów na zamówienie; O nastpujcej tre[ci > próbuje znalez pienidze na koszty po[rednie, takie jak magazyn i jego obsBuga, dokumentacja procesu przekazania daru oraz wszelkie koszty zwizane §1 z pozyskiwaniem daru. Przedmiotem darowizny jest .................................................................. Organizacja tego typu jest rozwizaniem ekonomicznym i ekologicznym. Oszcz- §2 dza czas, nakBad pracy i minimalizuje koszty pozyskiwania darów. Poza tym odzy- DarczyDca o[wiadcza, |e jest wBa[cicielem rzeczy stanowicych przedmiot darowi- skuje dla [wiata towary, które w innym przypadku trafiByby na [mietnik lub zostaBy- zny opisany w §1 oraz, |e przedmiot ten nie jest obci|ony |adnymi zobowizania- by poddane innego rodzaju utylizacji. O tym, |e darczyDcy wol kontakt z przygoto- mi ani prawami na rzecz osób trzecich. wanym odbiorc przekonywa nikogo nie trzeba. BDR jest, czy ma by wBa[nie §3 takim  przygotowanym odbiorc . Niniejszym darczyDca o[wiadcza, i| darowuje Obdarowanemu przedmiot opisany Poza tym BDR mo|e, wspierajc darami rzeczowymi organizacje charytatywne, w §1 niniejszej umowy. wspiera prowadzenie polityki spoBecznej na szczeblu lokalnym, przez co wspiera §4 dziaBania samorzdu i innych wBadz. Obdarowany o[wiadcza, i| powy|sz darowizn przyjmuje i zobowizuje si prze- znaczy j wyBcznie ..........................................................(np. w celu realizacji zadaD statutowych) Jednocze[nie obdarowany potwierdza otrzymanie przedmiotu darowizny. §5 W sprawach nieuregulowanych niniejsz umow maj zastosowanie przepisy Ko- deksu Cywilnego. §6 Ewentualne spory mogce wynikn w zwizku z realizacj niniejszej Umowy bd rozstrzygane w drodze wzajemnego porozumienia stron. W przeciwnym razie wBa- [ciwym do ich rozpoznania bdzie sd okre[lony wedBug wBa[ciwo[ci miejscowej darczyDcy. §7 Umow sporzdzono w dwóch jednobrzmicych egzemplarzach, po jednym dla ka|dej ze stron. DarczyDca: Obdarowany: ............................ ............................ 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 24 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 25 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 11. WZORY DRUKÓW PRZYPISY POTWIERDZENIE OTRZYMANIA DAROWIZNY POTWIERDZENIE OTRZYMANIA DAROWIZNY 1 Trzeba pamita, |e: .................................. (miejsce, data) - nie wszystko mo|na wyrzuci na [mietnik tak po prostu  czsto wymagana jest specjalistyczna i ............................................................................................... (nazwa darczyDcy, adres) do[ kosztowna utylizacja. SzczegóBy znalez mo|na w ustawie z dn. 27 kwietnia 2001 roku Fundacja/Stowarzyszenie/organizacja ............................. (nazwa, adres) potwierdza Dz.U.01.62. Najlepiej zorientowane s te firmy, które same musz sobie radzi z problemem pozbywania si zbdnych towarów. Problem nie dotyczy tylko tak oczywistych substancji jak azbest niniejszym, |e otrzymaBa w dniu........................... od ..........................................(na- i inne trucizny, ale równie| np. komputerów czy mebli (malowanych lakierami, które zamieniaj zwa, adres) darowizn .....................................(je[li rzeczy jest du|o, mo|na wymie- si w trucizny np. podczas utylizacji przez spalenie). Szans na uporzdkowanie sprawy bdzie na ni np. w tabelce albo opisa je w zaBczniku) o warto[ci ......................... zB (sBownie pewno przystpienie Polski do Unii Europejskiej, gdzie przepisy dotyczce utylizacji odpadów s zB: ........................) na cele ....................................(statutowe lub wpisa takie, które precyzyjne i jednolite; podlegaj odliczeniu, o ile to jest prawda) - wielu rzeczy lepiej si pozby nie tylko dlatego, |e koDczy si im termin przydatno[ci, ale równie| dlatego, |eby nie ponosi ogromnych kosztów magazynowania ich przez jaki[ czas. (piecztka, podpis) Powierzchnia magazynowa i magazynowanie to czsto wysokie pozycje w kosztach dziaBalno[ci firmy. 2 Warto[ ksigowa to warto[ danego przedmiotu, jaka figuruje w ksigach inwentarzowych i handlowych darczyDcy. W stosunku do rzeczy u|ywanych warto[ mo|e by zmniejszona nawet do zera ze wzgldu na amortyzacj (zu|ycie) danej rzeczy. 3 Warto[ rynkowa to warto[, za któr mo|na by t rzecz potencjalnie sprzeda, ustala si j zgodnie z tym, co zostaBo ju| napisane w tek[cie tego rozdziaBu. 4 Uszkodzenie trwaBe przedmiotu to inaczej zniszczenie uniemo|liwiajce dalsze jego u|ytkowanie lub napraw  porbanie, spalenie, pocicie na drobne kawaBki, przerobienie na wióry itp. Aby przedmiot nabyB takie cechy wBa[ciciel prawny musi powoBa komisj, która spisze protokóB zniszczenia (nadania przedmiotom cech trwaBego uszkodzenia lub zniszczenia) 5 Tak interpretacj potwierdza pismo z Urzdu Skarbowego Warszawa Targówek, skierowane do Banku {ywno[ci SOS w Warszawie, w sprawie zwolnienia z naliczania podatku VAT:  Na podstawie art. 14 ustp 4 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (Dz. U. z 1997 r. Nr 137 poz. 926 z pózniejszymi zmianami) w odpowiedzi na pismo z dnia 28 stycznia 2002 r. Urzd Skarbowy Warszawa  Targówek informuje, |e zgodnie z art. 7 ustp 3 ustawy o podatku od towarów i usBug zwalnia si z tego podatku czynno[ci, o których mowa w art. 2 ustp 3 pkt. 1, 2, 4, w przypadku gdy podatnik nie pomniejszyB podatku nale|nego o kwot podatku naliczonego przy zakupie bdz imporcie towarów przekazywanych lub zu|ytych w ramach tych czynno[ci. Urzd nadmienia, |e w oparciu o art. 2 ustp 3, pkt. 1, 2, 4, czynno[ci, które w zwizku z powy|szym bd podlega zwolnieniu to: [wiadczenie usBug oraz przekazywanie lub zu|ycie na cele reprezentacji albo reklamy przekazanie przez podatników towarów oraz [wiadczenie usBug na potrzeby osobiste podatnika, wspólników, udziaBowców, akcjonariuszy, czBonków organów stanowicych osób prawnych, czBon- ków stowarzyszenia, a tak|e zatrudnionych przez niego pracowników oraz byBych pracowników oraz wszystkie inne darowizny nie wymienione w pkt. 2. Przedmiotowa dziaBalno[ Fundacji speBnia zatem wymóg uprawniajcy do skorzystania ze zwolnienia. NACZELNIK Urzdu Skarbowego Warszawa Targówek  6 Chodzi o sytuacj, w której rzecz warta np. 100 zBotych jest opisana jako warta 10 zBotych albo 1 zBoty bez |adnych podstaw  wyglda to tak, jakby w fakturze wpisano zani|on warto[. 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 26 3W* > JAK POZYSKIWA DARY RZECZOWE > 27 3w* 001, stan prawny 1.01.2002 3w* 001, stan prawny 1.01.2002

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Jak pozyskać fundusze unijne na infrastrukturę IT
Praktyka przekonywania, czyli jak pozyskiwać zwolenników dla swoich racji i propozycji
raport jak skutecznie pozyskiwac nowych klientow
Od pomyslu do zysku Jak spieniezyc innowacyjnosc pozysk
jak sie zaprezentowac
0 jak l
Jak zrobic sciage w Wordzie(1)
Jak stworzyć tekst
Uncle Uwo Jak Zapobiec Odrzuceniu

więcej podobnych podstron