11216

Formy eolicznej akumulacji piasków

Wiatr sortuje materiał podczas transportu. Jest pewna graniczna średnica ziarna, które wiatr o danej prędkości może unieść. To, co jest w stanie unieść to wywiewa. Gdzie indziej powstaję nagromadzenia piasku, a gdzie indziej pyłu. Piasek wydmowy jest idealnie wysortowany. Są dwa główne rodzaje akumulacji eolicznej różniące się przede wszystkim skalą (wielkością).

•    Riplemarki - zmarszczki eoliczne. Piaskowe grzbieciki, w przekroju mają charakterystyczny kształt (są asymetryczne, łagodne wzniesienia od strony dowietrznej, ostrzejsze od zawietrznej). Są to formy bardzo nietrwałe, usypywane bardzo szybko, mogą się zmieniać z godziny na godzinę. Mają wysokość rzędu kilkunastu milimetrów.

•    Wydmy - pagórki usypane przez wiatr z piasku, mające wysokości rzędu dziesiątek metrów (nawet do 300m) Ich tworzenie zaczyna się od istnienia przeszkody. Zachodzi zjawisko cienia aerodynamicznego. Za przeszkodą tworzą się wiry, a na przeszkodzie zatrzymują się kolejne ziarna piasku. Wydmy są formami ruchomymi. Ruch następuje przez przesypywanie się ziarn na szczycie. Przez ten ruch piasku wydma nabiera warstwowanie przekątne.

•    Zaspy piaszczyste - formy pośrednie między riplemarkami i wydmamy.

Morfologiczne rodzaje wydm.

•    Poprzeczne - grzbiet wydmy jest prostopadły do kierunku wiatru.

barchany poprzeczne proste paraboliczne

•    Podłużne (seify) - grzbiet równoległy do kierunku wiatru. Wały wciągnięte w kierunku wiejącego wiatru, mogą się ciągnąć na wiele setek kilometrów.

•    Złożone - stożkowe, piramidalne, gwiaździste (schodzą się grzbiety wydm powstających, gdy kierunek wiatru jest zmienny.

Wydmy zazwyczaj występują gromadnie (pola wydmowe).

Barchan - rodzaj wydmy poprzecznej z ramionami wygiętymi w stronę wiania wiatru. Bruk deflacyjny - nagromadzenie większych okruchów skalnych powstałe przez wywianie materiału drobniejszego.

Bruzdy korazyjne - wyżłobienia sięgające kilku metrów, powstałe w wyniku korazji (ścierania za pomocą wiatru) (bo abrazja to ścieranie ogólnie].

Cień aerodynamiczny - strefa za jakąś przeszkodą od strony zawietrznej, gdzie nie ma działalności wiatru.

Deflacja - wywiewanie materiału drobnego spośród grubszego.

Hamada - kamienista pustynia (bruk deflacyjny).

Jardangi - grzbieciki dochodzące do 7m utworzone w skoradowanej powierzchni.

Korazja - erozyjna działalność wiatru polegająca na ścieraniu (szlifowanie, żłobienie). Less - drobnoziarniste, doskonale wysortowane osady eoliczne. Przepojone wodą tworzą piękne ściany i wąwozy.

Nisza deflacyjna - zagłębienie terenu powstałe przez wywianie materiału.

Pełznięcie powierzchniowe - sposób transportu najgrubszego materiału przez wiatr. Polega na popychaniu lub toczeniu ziarna.

Przesłona trakcyjna - warstwa grubości 20-50cm unosząca się ponad ziemią, w której niesiony jest materiał piaszczysty w procesie saltacji i trakcji.

Riplemarki - zmarszczki eoliczne - małe formy akumulacji eolicznej.

Saltacja - transport skokowy materiału przez wiart.

Seif - wydma podłużna, grzbiet równoległy do kierunku wiatru, może ciągnąć się na setki kilometrów długości.

Suspensja - rodzaj transportu eolicznego materiału najdrobniejszego w zawiesinie. Trakcja = pełznięcie powierzchniowe

Wielograniec - duży okruch skalny z wypolerowaną jedną stroną (w szczególności więcej niż jedną) przez działalność korazji.

Wydma - duża (nawet do 300m wysokości) forma akumulacji eolicznej piasku.