15928

Trójczłonowy podział prawa zastosowany przez Gaiusa w słowach „Wszelkie prawo, jakim się posługujemy dotyczy albo osób albo rzeczy albo powództw" * Mamy. więc do czynienia z prawem osobowym, rzeczowym i procesowym. Systematyka ta została skopiowana przez Justyniana w jego Instytucjach a następnie wywierała głęboki wpływ na szereg kodeksów do XIX w. Systematyka ta utraciła swoje dominujące znaczenie dopiero po stworzeniu przez pandektystów niemieckich systemu pandektowego - będącego rozwinięciem i udoskonaleniem dawnego systemu rzymskiego.

7.    SYSTEMATYKA JLNST YTUCJl I SI STEMATYKA PANDEKTQWA.

Patrz punkt 5

8.    ll'S - II STITIA - U RISPRi nF.NTIA.

Trzy określenia związane z prawem i wzajemnie się uzupełniające.

Iiis oznacza szeroko pojęte prawo ludzie (świeckie) lub bardziej szczegółowo prawo przedmiotowe ( np. jako Ius publicum -prawo publiczne) tzn. ogół norm. przepisów porządkujących jakąś dziedzinę życia lub tez z innej strony słowo to oznacza uprawnienia - czynności wynikające z prawa podmiotowego ( prawo sprzedaży)

IUSTIT1A - jest to sprawiedliwość - bardzo ogólnikowo pojęte ius - a więc wg Cycerona oddanie każdemu prawa, które mu się należy

IURISPRUDENTIA - wiedza prawnicza jako mądrość zarówno w stosowaniu jak i interpretowaniu prawa oraz łączenie norm prawnych z normami moralnymi.

9.    IUS ClVII F-IUS GENTIUM - IUS HONORARIUM.

IUS CIVIł.F. - był to podstawowy zespół norm prawnych obowiązujących w państwie rzymskim a dotyczący niemal wyłącznie obywateli ( civis - obywatel) rzymskich w czasach wcześniejszych z jednej strony - a następnie jako sam termin w czasach późniejszych oznaczenie prawa prywatnego. Ius civile stanowiło początkowo prawa zwyczajowe następnie począwszy od ustawy XII tablic rozwijało się poprzez formy ustawodawcze. Oznaczało ono głównie całe prawo ( publiczne i prywatne) obywateli rzymskich i było najdawniejszą warstwą prawa rzymskiego.

IUS GENTIUM - prawo wspóbie stosowane w stosunku do wszystkich ludzi - mieszkańców państwa Charakteryzowało się ano w odróżnieniu od ius civile tym, że było świeckie, swobodniejsze, co do formy, dostępne dla wszystkich mieszkańców państwa, ograniczone do sfery stosunków majątkowych i przeznaczone do regulowania obrotu gospodarczego. Było to prawo mniej formalistyczne niż ius civile, nie przywiązywało wagi do fot my dokonywania aktów prawnych. Na jego podstawie wykształcił się proces formułkowy znacznie doskonalszy od procesu legislacyjnego.

IUS HONORARIUM - było to prawo stosowane i tworzone przez działalność magistra mry. Miało ono wiele wspólnego z ius civile a poprzez fakt. że co roku było ono odnawiane o doświadczenia w stosowaniu ius civile stanowiło prawo bardziej zbliżone do potrzeb życiowych. Ius honorarium było prawem stosowanym obok ius civile jako jego wspomagaiue. poprawianie i uzupełnianie. Z biegiem lat różnice pomiędzy tymi prawami zatarły się w prawie poklasycznym.

10.    IUSNATURALE.

Prawo nanirabie przyszło do Rzymu najprawdopodobniej z filozofii greckiej jako prawu uniwersalne, niezmienne i zgodne z naturą. Prawo to oznaczało wspólne prawa istot żyjących nie tylko ludzi, ale i zwierząt

Początkowo było ono porównywane z ius gentium, lecz różnice wynikające z międzyludzkiego porządku społecznego, jakim pozostaje zawsze ius gentium.

11.    OKRESY ROZWOJU PAŃSTWA 1 TRAWA RZYMSKIEGO.

Historia państwa rzymskiego zamyka się 13 wieczną klamrą od założenia Rzymu 753r. p.n.e. Do śmierci cesarza Justyniana 565r. ae. Przez ten okres państwo rzymskie przechodziło głębokie przemiany zarówno terytorialne jak i społeczne oraz ekonomiczne. Z małego organizmu państwowego na początku powstało cesarstwo tak gigantyczne, że nie miało sobie równych w ówczesnym świecie. Formacja społeczno - ekonomiczna była zawsze jednakowa - był to typ państwa niewolniczego, zmieniały się tylko formy państwa z okresu królewskiego (753 - 509 pne) poprzez okres republikański (509-27 pne) i pryncypatu (27-284) a zakończywszy na okresie dominatu (284-476 w zachodniej części i 565 we wscliodniej).

Podobnie jak państwo rozwijało się prawo rzymskie. Pierwszy okres nazywany przez historyków okresem prawa starorzymskiego (archaicznego) obowiązywał od powstania Rzymu(753) do wojen punickich (264-146)

Drugim okresem był okres rozwoju i prawa klasycznego. Obowiązywał on od połowy III w. p.n.e. do 235r. n.e. i dzieli się on na podokres prawa przedklasycznego i prawa klasycznego.

Ostatnim okresem jest okres schyłkowy (poklasyczny), który obowiązywał od końca panowania dynastii Sewerów do śmierci cesarza Justyniana I za życia, którego obowiązywał podokres prawa justyniańskiego.

IZ ŹRÓDŁA TWORZENIA PRAWA RZYMSKIEGO.

Omawiając źródła tworzenia prawa rzymskiego musimy mówić o fontes iuris oriundi tj. źródłach powstania prawa[czynniki prawotwórcze tj. decyzje klas panujących ustanawiające, uznające lub ustalające normy prawne i fontes iuris cognoscendi tj. źródłach poznania prawa 5 tzn. efektów działania czynników prawotwórczych.

Pierwszym źródłem w okresie archaicznym był zwyczaj zakorzeniony w tradycji. W okresie przedklasycmym źródłami prawa pozostawały zwyczaje oraz opierano się na uchwałach zgromadzeń ludowych oraz decyzji jurystów tzw. Magistratu. Z biegiem lat uchwały zgromadzeń ludowych były wypierane i w okresie klasycznym I w. n.e. Zostały całkowicie zniesione a ich rolę przejmuje Senat i Cesarz, którego uchwały były jednogłośnie akceptowane. Charakterystycznym dla okresu klasycznego była też prawotwórcza działabiość jurystów. W okresie poklasycznym nastąpiło skumulowanie całości władzy w rękach cesarza 13. U STAWA Ali .TABLIC,

LEX DUADECIM TABULARUM - powstała w latach 451/450pne i zawierała szeroki wachlarz praw głównie skupiając się na prawie prywatnym, procesowym i postępowaniu egzekucyjnym w sprawach prywatnych. Ustawa ta powstała na skutek żądali plebejuszy, co do spisania prawa zwyczajowego, które w owych czasach było przez patrycjal dowolnie interpretowane. Głównym celem Ustawy XII tablic było uregulowanie konfliktu socjalnego wśród ludzi wolnych, lecz różniących się pozycją majątkową a co za tym idzie społeczną