16694

*    Sprzeczności interesów przy rozdzieleniu funkcji imperium od dominium (1)

1.    W wykonywaniu funkcji dominium z reguły pojawiają się naciski ze strony „liniowych" ministerstw (rolnictwa, infrastruktury, gospodarki itd.) na tworzenie takich regulacji w ramach funkcji imperium, które zapewniałyby korzystniejsze warunki zarządzanym przez nie przedsiębiorstwom państwowym niż innym.

2.    W takim stopniu, w jakim istotą przedsiębiorczości jest innowacyjność i związane z nią ryzyko finansowe, kierownictwo przedsiębiorstwa państwowego na ogół zachowuje się w sposób ostrożniejszy niż przedsiębiorca prywatny i woli nie przyjmować ryzyka, a ponadto - wobec braku twardego ograniczenia budżetowego - mniej zważa na koszty.

Tu leżą źródła paradoksu charakterystycznego dla postępowania kadry kierowniczej przedsiębiorstw państwowych. Ponieważ inwestują nie swoje pieniądze i ponoszą niewielkie ryzyko w przypadku niepowodzenia, ich skłonność do inwestowania jest stosunkowo wysoka. Ale z tego samego powodu efektywność inwestycji w przedsiębiorstwach państwowych jest niższa niż w prywatnych.

*    Sprzeczności interesów przy rozdzieleniu funkcji imperium od dominium (2)

3. Znaczny sektor przedsiębiorstw państwowych rodzi naturalną pokusę doboru kadry kierowniczej w oparciu o kryteria polityczne lub inne niż merytoryczne kwalifikacje kandydatów.

4.    W logice firmy państwowej tkwi walka o środki z budżetu, ulgi, zwolnienia i inne formy preferencyjnego traktowania oraz związane z tym „układy" z administracją państwową lub samorządową, na co odpowiedzią jest kontrola.

5.    Ponadto w przypadku trwałej utraty zdolności do pokrywania co najmniej swoich kosztów bieżących przedsiębiorstwa państwowe trudniej stawia się w stan likwidacji i zamyka niż firmy prywatne, a przeznaczana na nie pomoc jest często marnowana.

Wszystko to prowadzi do niższej efektywności własności państwowej i do dążenia do redukcji sektora publicznego poprzez jego prywatyzację. Jednak prywatyzacja oznacza dla państwa, zmniejszenie zakresu jego dominium, a więc zakresu jego władzy. Dlatego struktura instytucjonalna i kompetencje organów zarządzania sektorem publicznym i własnością państwową nie powinny przekreślać prywatyzacji ani jej hamować.

*    Sprzeczności interesów przy rozdzieleniu funkcji imperium od dominium (3)

6.    Ponadto istnieje duży obszar konfliktowych interesów Skarbu Państwa jako właściciela z jednej strony i Skarbu Państwa w dawnym rozumieniu jako skarbca, otrzymującego dochody budżetowe i finansującego wydatki państwa. Chociaż prywatyzacja jest ważnym warunkiem poprawy efektywności gospodarowania (ale daleko nie jedynym), to bez względu na stale niezaspokojone potrzeby wydatkowe państwa dynamika prywatyzacji nie powinna być podporządkowana bieżącym potrzebom sfinansowania deficytu budżetowego, bez względu na jakość i finansowe efekty prywatyzacji.

*    Sprzeczności interesów przy rozdzieleniu funkcji imperium od dominium (4)

7.    W sytuacji, gdy możliwości budżetowe (lub przepisy prawa) uniemożliwiają udzielenie państwowemu przedsiębiorstwu bezpośredniej pomocy finansowej, Skarb Państwa stosuje szczególnie niebezpieczną metodę dysponowania swoim majątkiem. Mianowicie część lub całość wydzielonych części swojego majątku, w postaci akcji lub udziałów, przekazuje innemu państwowemu podmiotowi gospodarczemu w celu podniesienia wartości kapitałowej tego ostatniego albo celem umożliwienia mu następnie sprzedaży tak przekazanego majątku i zaspokojenia bieżących roszczeń.

Ta forma ukrytego subsydiowania firm państwowych nie „znad" ale „spod kreski", to znaczy nie z bieżących dochodów budżetowych lub z deficytu budżetowego, ale przez operacje na majątku państwa, godzi w zasadę przejrzystości i jawności finansów publicznych, narusza zasadę równego traktowania podmiotów gospodarczych oraz co najmniej ducha, jeśli nie literę ustawy regulującej dopuszczalne formy i zakres pomocy dla sektora przedsiębiorstw. Może być także wykorzystywana do wyprowadzania majątku i pieniędzy poza firmę, w ręce powiązanych politycznie, personalnie lub inaczej, firm prywatnych.

2