16742

Wydatki państwa na zakup dóbr i usług maja charakter autonomiczny. Ich wysokość nie zależy od poziomu aktualnie wytwarzanego PKB, zależy natomiast od potrzeb gospodarki. Z tego powodu rząd podejmuje decyzję o wysokości tych wydatków, może ustalić je na takim poziomie, że całość wydatków będzie większa od dochodów budżetowych, a zatem wystąpi deficyt budżetowy. Rząd musi tylko wskazać w ustawie budżetowej źródła pokrycia tego deficytu. Autonomiczność wydatków państwa powoduje, że funkcja tych wydatków jest linią prostą równoległą do osi odciętych na której mierzymy PKB. Wzrost lub spadek wydatków rządowych ilustruje się równoległym przesunięciem tej funkcji w górę lub w dół.

Wykres

Wielkość wpływów podatkowych do budżetu państwa jest ściśle uzależniona od aktualnie wytwarzanego PKB. Im jest on wyższy tym dochody budżetu państwa są większe, dlatego funkcja podatków jest linią prostą nachyloną względem osi odciętych pod określonym kątem, którego wielkość zależy od wielkości stóp podatkowych. Wydatki państwa na zakup dóbr i usług są częścią popytu globalnego. Państwo jest obok gospodarki domowej i przedsiębiorstwa kolejnym dużym nabywcom dóbr i usług, które przekazuje do nie odpłatnego wykorzystania przez społeczeństwo lub określone jego grupy.

Omawiane wydatki funkcjonują obecnie we wszystkich krajach na świecie, kiedyś jednak musiały pojawić się po raz pierwszy. Teoretycznie wpływ pojawienia się wydatków państwa możemy zilustrować następująco:

Wykres

We współczesnych czasach wydatki państwa funkcjonują we wszystkich krajach, możemy więc jedynie analizować wpływa zmian na poziom PKB.

Wykres

Wzrost wydatków państwa na zakres dóbr i usług prowadzi do powstania nadwyżki popytu nad podażą. Procesy dostosowawcze wywołują w tych warunkach decyzję producentów zmierzające do zwiększenia produkcji, w ślad za tym rośnie PKB. Zmniejszenie wydatków rządowych prowadzi do powstania nadwyżki podaży nad popytem. Wzrost zapasów magazynowych producentów skłania ich do ograniczania rozmiarów produkcji w ślad za tym spada PKB. Z powyższego wynika więc, że zmiany poziomu wydatków rządowych na zakup dóbr i usług są czynnikiem kształtującym PKB. Wzrost wydatków prowadzi do wzrostu PKB a spadek wydatków powoduje zmniejszenie. Sformułowanie tych zależności wskazuje na możliwość celowego ich wykorzystania przez rząd dla kształtowania koniunktury gospodarczej. W okresie załamania gospodarczego rząd powinien zwiększyć wydatki, aby zahamować spadek produkcji wywołanym mechanizmem rynkowym. Natomiast w okresie ożywienia gospodarczego zwłaszcza dynamicznego rząd powinien zmniejszać swoje wydatki w celu zahamowania zbyt szybkiego wzrostu produkcji.

W przypadku wpływów wydatków rządowych na PKB występuje efekt mnożnikowy. Oznacza to, że zmiana wydatków rządowych wywołuje bardziej niż proporcjonalną zmianę PKB. Określa to mnożnik wydatków rządowych: