20855

Notatka z artykułu Bożeny Czernek Czytanie „panoramiczne”

(„Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza - tekst i konteksty. Pomysły lekcji)

„Ojczyzna-Polszczyzna” 1995, nr 1

B. Czernek na swoich lekcjach często odnosi się do kontekstów nie tylko literackich,

ale i historycznych, socjologicznych i psychologicznych. Niechęć do lektury (np. Krzyżaków

w dwóch grubych tomach) można pokonać, znajdując wspólną płaszczyznę doświadczeń

uczniowskich i doświadczeń bohaterów literackich, które są przeniknięte specyfiką danej

epoki.

Przystanek I - Jak snują się wątki w powieści historycznej Krzyżacy?

Pierwsza część lekcji obejmuje wyjaśnienie związku między znaczeniem przenośnym i dosłownym sformułowań; wątek, osnowa, kanwa oraz praktyczne odniesienie tej wiedzy do omawianej powieści (załącznik). Następnie uczniowie w parach graficznie przedstawiają wybrany wątek Krzyżaków tak, by forma współgrała z treścią.

Przystanek II - Człowiek średniowiecza - perspektywa i zbliżenie (Krzyżacy i nie tylko)

Porównanie charakterystyki ludzi średniowiecza do fotografowania. Wyróżnienie dwóch jego rodzajów; zbliżenia (skupienie się na szczegółach związanych z ich życiem, np.: ubiorze, rozrywce itd.) oraz perspektywy (skupienie się na ich otoczeniu, np.: hierarchii społecznej, języku, przyrodzie). Opisywanie w grupach wybranych aspektów takich „fotografii” z wykorzystaniem danych z powieści oraz źródeł z biblioteki szkolnej. Prezentowanie wyników pracy od zagadnień ogólnych do szczegółowych. Przedstawienie liierarcliii społecznej w formie piramidy i omówienie różnego obrazu zjawisk (czyli np. języka, systemu wartości, pożywienia, rozrywki) na różnych jej poziomach

Przystanek III - Zawisza Czarny i inni... Rycerze polscy przedstawieni na kartach powieści Krzyżacy

Uczniowie samodzielnie objaśniają pojęcie „rycerstwo”, a następnie wspólnie wyróżniają elementy, które różniły tę warstwę społeczną od innych i podają ich przykłady z powieści, np. prawo do herbu - Tępa Podkowa Zbyszka i Maćka; posiadanie ziemi - Jurand ze Spychowa. Rozważenie, jak bohaterowie Krzyżaków wypełniali kodeks rycerski. Analiza rycerskich obyczajów i tworzenie na ich podstawie dramy. Wyznaczenie Zawiszy czarnego jako wzoru dla innych średniowiecznych rycerzy, jako „idola” Zbyszka. Objaśnienie wyrazu „idol”. Ocena Zbyszka ze względu na kryteria rycerskości (czy był waleczny, obyty w świecie, miły dla dam itd.) Przedstawienie ideału średniowiecznego rycerza w formie rysunku).

Przystanek IV - Jacy jesteśmy? Jacy są bohaterowie powieści Krzyżacy?

Wyjście do charakterystyki bohaterów od charakterystyki samych siebie. Wykorzystanie ćwiczenia ze Sztuki pisania - analizowanie horoskopów i odnajdywanie podanych w nich cech u siebie oraz popieranie ich przykładami sytuacji, w których się one ujawniły. Prezentowanie autoanalizy, uzupełnianej przez spostrzeżenia innych uczniów. Wyjaśnianie trudnych słów za pomocą słowników. Tworzenie horoskopów dla wybranych bohaterów z omawianej powieści i przyporządkowywanie im zwierzęcia jako symbolu ich osobowości.