17182

wapienie krynoidowe budują szczyty, ściany, urwiska, strzeliste turnie. Przełęcze, doliny, obniżenia powstały z mniej odpornych skał - głównie flisz, margłe, łupki i niektóre radiolaryty (paleogeńskie i górnokredowe). W czwartorzędzie Pieniny nie uległy zlodowaceniu, choć wystawione były na procesy peryglacjalne i napływ mas materiału żwirowo-gruzowego z Tatr.

Szczególnie charakterystycznym elementem rzeźby i krajobrazu Pienin jest przełom Dunajca. Dunajec dwukrotnie rozcina skalne masywy Pienin, a w jego przebiegu wyróżnia się trzy odcinki: najkrótszy pomiędzy Czorsztynem a Niedzicą, zalany obecnie wodami zbiornika zaporowego; drugi od Niedzicy do Czerwonego Klasztoru i trzeci, właściwy przełom pieniński wyżłobiony przez Dunajec między Czerwonym Klasztorem a Szczawnicą. Na odcinku zaledwie 2,5 km w linii prostej rzeka tworzy 7 ostrych zakrętów o łącznej długości 9 km. Dno doliny jest bardzo wąskie, otoczone stromymi ścianami wznoszącymi się przeciętnie 300-500 m ponad poziom rzeki.

Geneza pienińskiego przełomu nie została jeszcze całkowicie wyjaśniona, prawdopodobnie jest to przełom antecedentno-strukturalny. Przyjmuje się, że system głównych rzek i potoków pienińskiego pasa skałkowego istniały w formie zbliżonej do obecnej już w młodszym trzeciorzędzie. W pliocenie rzeki płynęły na wysokości dzisiejszych szczytów Pienin. Wypiętrzające się stopniowo Pieniny nie spowodowały zmiany koryta rzeki, która wcinała się coraz głębiej wznoszącego obszaru, a równocześnie wykorzystywała pęknięcia i przesunięcia tektoniczne.

Obecna bardzo zróżnicowana budowa geologiczna pasa skałkowego jest wynikiem dużej intensywności alpejskich ruchów tektonicznych. Mała szerokość pasa skałkowego przy znacznej długości, wskazuje, że jest on genetycznie związany z dyslokacją (lub zespołem dyslokacji) ciągnącą się wzdłuż Karpat Zachodnich. Za tą hipotezą przemawia obecność andezytów i głęboki uskok tektoniczny. Potwierdzony przy pomocy badań geofizycznych uskok perypieniński oddziela dwa bloki skorupy o różnych własnościach fizycznych i różnej głębokości występowania nieciągłości Mohorovicića. Według R. Neya pieniński pas skałkowy leży nad strefą subdukcji powstałą na granicy dwóch płyt: stabilnej - Europy Środkowej, która obejmuje masywy czeski, górnośląski i małopolski oraz ruchomej - śródziemnomorskiej obejmującej Karpaty wewnętrzne.