26825

Aby zapewnić właściwe użytkowanie maszyn konieczne jest tworzenie zapasów części zamiennych i materiałów' eksploatacyjnych. Najogólniej rzecz ujmując, rozróżnia się zapasy:

ZAPASY

RZECZOWE

<

ekonomicznie uzasadnione

(prawidłowe)

bieżące

•sezonowe

ekonomicznie nieuzasadnione

(nieprawidłowe)

Rys.6.1. Podział zapasów

nadmierne

zbędne

Normę zapasu - czyli ekonomicznie uzasadnioną wielkość zapasu ustalają na ogół firmy we własnym zakresie. Podstawą do w'yznaczenia tych norm są:

-    program produkcyjny przedsiębiorstwa ze szczegółowym rozbiciem na pozycje asortymentowe potrzebnych materiałów eksploatacyjnych,

-    dokładna znajomość awaryjności eksploatowanego parku maszynowego i planu remontów,

-    techniczne możliwości regeneracji zużytych części, bezpośrednio w zakładzie użytkownika lub drogą kooperacji,

-    sezonowość dostaw.

6.2. Metody planowania zapasów

Mimo licznych i obszernych opracowań na ten temat, brak jak dotąd jednolitej, uniwersalnej metody rozwiązującej ten problem. Z tego względu w praktyce ograniczamy się zwykle do ustalenia indywidualnych i grupowych norm zapasu, korzystając z metod statystycznych, technicznych. i techniczno-ekonomicznych.

Metody statystyczne bazują na założeniu, że procesy eksploatacyjne powtarzają się cyklicznie. Obliczanie zapasów' prowadzi się na podstawie danych z ubiegłych okresów. Wadą tych metod jest duża pracochłonność i małą dokładność - zaletą natomiast jest prostota metody.

Metody techniczne bazują na obliczaniu wskaźników zapasów na podstawie technicznych charakterystyk użytkowanych maszyn (np. normatywne zużycie paliwa, trwałość łożyska) i założonej intensywności eksploatacji w' planowanym okresie. Metody tej grupy uwzględniają ponadto warunki i cykliczność dostaw, cechy materiału, przy założeniu prawidłowej i niezakłóconej ich dystrybucji. Zasadniczą wadą metod tej grupy jest duża pracochłonność obliczeń, oraz założenie, że strumienie dostaw i popytu są w pełni zdeterminowane, jak również to, że nie uwzględniają one czynników losowych, zakłócających działanie systemu zaopatrzenia.

Metody techniczno-ekonomiczne są połączeniem metod statystycznych, technicznych i ekonomicznych. Metodami tymi ustala się ekonomiczną wielkość partii dostaw, która powinna być taka, aby dla rzeczywistych wielkości zużycia, możliwości transportowych i magazynowych oraz określonych właściwości materiału, zapewnić minimalny koszt związany z zaopatrzeniem. Sto-sowanie tych metod wymaga wstępnego podziału całości zapasów na grupy asortymentowe obejmujące materiały o zużyciu ciągłym, zmiennym, okresowym (sezonowym) oraz materiały typowe (masowo zużywane) i nietypowe. Metody te wymagają szczegółowej znajomości warunków eksploatacji maszyn i urządzeń, a przy tradycyjnej technice obliczeń są bardzo pracochłonne. Spośród wielu metod tej grupy, które z niew ielkimi modyfikacjami, wynikającymi ze specyfiki firmy, stosowane są w obecnej praktyce przemysłowej, wyróżnić można:

2