28557

34. Własność podzielona - konstrukcja, prawa właścicieli zwierzchniego I podległego.

Własność oznacza prawne władztwo osoby nad rzeczą. Początkowo nie uznawano jej za osobną konstrukcję prawną, uważąjąc jedynie za najwyższy stopień posiadania. W prawie feudalnym krajów Europy najważniejsze prawe własności jakim była własność ziemi, przybrało wszędzie formę własności podzielonej. Polegała ona na tym ze na jednej nieruchomości ziemskiej istniały dwa rodzaje własności: bezpośrednia, zwana tez użytkową. Podział ten stanowił podstawę ustroju feudalnego, zaczął się rozwijać w Polsce od XIIw. razem z osadnictwem chłopów. Właścicieli zależnych określano jako posesorów lub dziedziców wynikało ono z tąd, ze każdy z właścicieli miał innego rodzaju tytuł i uprawnienia. Własność zwierzchnia należała do pana w Xllw. określano ją jako posiadanie lub dziedzictwo. W Xlllw. razem z osadnictwem na prawie niemieckim, zaczęto przyjmować zasadę, że może być ona nabyta od pana za pieniądze, określano to jako prawo zakupane. Wynikało z niego, ze nadział nie mógł być chłopu odebrany bez stosownego odszkodowania, mógł być przekazywany w drodze dziedziczenia i alienacji za zgodą pana lub sołtysa. Własność użytkowa chłopa straciła na znaczeniu w XVIw. wraz z rozwDjem folwarku utrzymując się w królewszczyznach i w większych dobrach królewskich. Z tytułu własności zwierzchniej pan miał prawo żądać od właścicieli podległych czynszu i innych świadczeń ustalonych w dokumencie lokacyjnym lub zwyczajowo. Zakres własności podległej i wynikających z niej praw widoczny jest z przepisu statutu warckiego, wg którego zbiegłego chłopa pan musiał 4x wezwać do powrotu a potem osadzić na nim innego. Równolegle prawo umacniało ochronę własności dobytku chłopskiego.