33824

Od wielu lat Polska uczestniczyła w wielonarodowych i horyzontalnych programach UEN, PARTNERSHIP oraz Phare-DEMOKRACJA, dotyczących rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, demokracji i praw człowieka. Programy LIEN i PARTNERSHIP wygasły w roku 1999. Phare-DEMOKRACJA wspiera działania na rzecz praw człowieka, mniejszości narodowych i tzw. grup nieuprzywilejowanych. Kontynuując pomoc dla sektora pozarządowego w dziedzinie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w krajach ubiegających się o członkostwo, Rada UE wprowadziła od roku 2000 program ACCESS. Wspiera on organizacje pozarządowe, apolityczne i non-profit, działające na rzecz rozwoju społeczno-ekonomicznego, ochrony środowiska, pomocy społecznej, promocji zdrowia i społecznej reintegracji. W roku 2000 w ramach tego programu przeznaczono dla Polski 5,3 min euro.

Od 1990 roku Polska uczestniczyła w ramach Phare w programie edukacyjnym Tempus, który wspierał szkolnictwo wyższe, a w szczególności projekty wymiany uczelnianej. Inne programy związane z edukacją i młodzieżą to Sokrates, Leonardo da Vinci, Młodzież dla Europy, a obecnie Młodzież. Są to podobnie jak V Program Ramowy finansujący badania naukowe, PROGRAMY WSPÓLNOTOWE, realizowane na zasadach współpracy. Oznacza to, że Polska aby wziąć udział w takim programie musi zapłacić składkę członkowską, ale składka ta może być w części finansowana ze środków Phare.

Program Współpracy Przygranicznej /Cross Border Cooperation/, realizowany od roku 1994, wspiera rozwój i współpracę pomiędzy regionami przygranicznymi Unii Europejskiej i przylegającymi do nich regionami krajów Europy Środkowej i Wschodniej objętymi pomocą Phare. Od roku 1999 poszerzono zakres terytorialny programu, włączając także regiony zlokalizowane na granicach pomiędzy krajami kandydującymi do Unii Europejskiej, będącymi jednocześnie beneficjentami programu Phare. Do priorytetów programu należą działania związane z poprawą infrastruktury transportowej i na przejściach granicznych, ograniczenie zanieczyszczenia środowiska i wspieranie związanych z tym inwestycji infrastrukturalnych oraz wspólne inicjatywy w dziedzinie turystyki, rozwoju regionalnego, rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, zasobów ludzkich a także pomoc w nawiązywaniu współpracy przygranicznej.

Program Phare CBC w swojej strukturze i sposobie działania nawiązuje do programu INTERREG realizowanego w krajach Unii Europejskiej w ramach Funduszy Strukturalnych. Zarządzanie programem jest w dużym stopniu zdecentralizowane. Kluczowym elementem jego funkcjonowania jest zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych. W Polsce program obejmuje tereny przygraniczne w rejonie granicy polsko - niemieckiej i polsko -czeskiej, a od roku 2000 również przy granicy polsko - słowackiej. W latach ubiegłych realizowano także projekty we współpracy z Danią (1994) oraz w trójkącie: Polska -Czechy - Niemcy (1995 - 96). Ponadto, od 1995 roku Polska uczestniczy w Programie Współpracy Przygranicznej Morza Bałtyckiego. Program ten koncentruje się głównie na działaniach związanych z gospodarką morską i ochroną środowiska. Na rozwijanie współpracy przygranicznej w latach 1994-2000 Polska otrzymała z UE pomoc w wysokości 367,15 min euro , z czego na współpracę przygraniczną z Niemcami przeznaczono 327 min euro. W roku 2000 program Phare - CBC w Polsce dysponuje budżetem w wysokości 56 min euro. Z tego 44 min. przeznaczono na rejon granicy polsko - niemieckiej, 5 min na granicę polsko - czeską, 4 min na granicę ze Słowacją oraz 3 min na współpracę w regionie Morza Bałtyckiego. Dominującą część programu Phare CBC 2000 stanowią projekty inwestycyjne w dziedzinie infrastruktury transportowej i ochrony środowiska.

Budżet Phare dla Polski

Podstawę prawną dla bezzwrotnej pomocy finansowej, jaką Polska otrzymuje z Unii Europejskiej w ramach programu Phare, stanowi Umowa Ramowa podpisana 31.5.1990 r. przez Rząd Polski i Komisję Europejską.

W Układzie Stowarzyszeniowym między Polską a Wspólnotą Europejską z 16.12.1991r., kwestie dotyczące środków pomocowych są regulowane w artykułach 96-101, w rozdziale dotyczącym współpracy finansowej.