6625

poglądach dydaktycznych, a zwłaszcza Inteligencję , wolę i zdolność do pracy. Wprawdzie jest to dzieło psychologiczne , lecz w niezwykłym stopniu przepojone problematyką pedagogiczną, dotyczącą zarówno dydaktyki ogólnej, jak i teorii wykowania. Trzecim źródłem są rozprawy i artykuły Dawida , drukowane w „Przeglądzie Pedagogicznym” , „Prawdzie”, „Ateneum”, „Społeczeństwie” , „Ruchu Pedagogicznym” i w innych czasopismach Wymienić tu należy zwłaszcza tej wagi artykuły, co tworzenie się pojęć, Wychowawcy powinni znać prawa rządzące ciałem i duszą, O klasycyzm , Pensja żeńska jako zakład ogólnokształcący, O duszy nauczycielstwa. Swoją działalność naukową rozpoczynał Dawid w okresie gdy w Polsce panowała pedagogika pozytywistyczna. Dawid przezwyciężył w swoich poglądach na rolę wychowania i szkoły zarówno naturalizm, doszukujący się praw wychowania w biologistycznej psychologii, jak i utyli taiyzm , zalecający oparcie nauczania na wiadomościach o charakterze praktycznym , pozwalających korzystać z dobrodziejstw życia. Poglądy te jednakże nie były mu obce , doceniał bowiem znaczenie psychologii dla pedagogiki, był też w pełni świadom roli praktycznego przygotowania do życia. W okresie pisania Nauki o rzeczach Dawid w artykule O klasycyzm występuje przeciwko utylitarnemu i przyrodniczemu encyklopedyzmowi, „który w pogoni za doraźnymi rezultatami w gruncie rzeczy napełnia pamięć tylko martwym i bezpłodnym materiałem, organiczne zaś siły umysłu pozostawia bez należytej uprawy”. Przeciwstawiając się Prusowi, który w swoich poglądach pedagogicznych trzymał się spenceryzmu , Dawid nie bez wpływu szkoły herbartowskiej bronił idei, którą reprezentuje klasycyzm. Jest idea nauczania humanitarnego, to jest urabiania charakterów, zaszczepiania „ludzkiego” poglądu na świat w przeciwstawieniu do poglądu „mechanicznego”. Przez ogólne doświadczenie Dawid rozumiał nabycie wiadomości naukowych i rozwinięcie uzdolnień , przy czym miał na uwadze wiadomości i uzdolnienia potrzebne do wykonywania różnych zawodów, albo wspólne różnych gałęzi wiedzy specjalnej. Za zadanie wychowawcze, które ściśle wiąże się z ogólnym wykształceniem , przyjmował za Herbartem ukształtowanie moralnego charakteru. Przez charakter rozumiał zaś Dawid : „pewien stały w tycz samych okolicznościach sposób sądzenia i postępowania , wypływający z utrwalonych nawyknień , uczyć i pojęć”. Dawid nie przeceniał roli szkoły jako instytucji. Uważał, że poziom kulturalny społeczeństwa zależy przede wszystkim od warunków życia społeczno - ekonomicznego. Dopiero nacisk tych warunków, zmuszający ludzi do zastosowania wyższych form techniki, produkcji i organizacji pracy, staje się decydującym czynnikiem postępu intelektualnego społeczelistwa. Natomiast przy braku tych warunków ani nauka , ani oświata nie mogą się należycie rozwijać. Tak więc funkcja , jaką Dawid przyznawał szkole i oświacie, była funkcją drugoplanową , uzupełniającą. Wychodząc z socjologicznego stanowiska , trafnie rozumował, że szkoła jako instytucja pojawia się dopiero wówczas, gdy przygotowanie, jakie może dać rodzina , przestaje wystarczać. Wówczas zadanie skróconego i intensywnego przygotowania dożycia przyjmuje szkoła. W tych swoich poglądach na rolą szkoły Dawid był konsekwentnym zwolennikiem poglądów socjaldemokracji polskiej, według których celem zasadniczym było zburzenie ustroju społecznego hamującego wolność i postęp. Poglądy Dawida na treść nauczania szkolnego są do dziś równie aktualnie , jak dalekie od pełnej realizacji. Stroniąc od wszelkiego ekstrenizmu , usiłuje w nich Dawid zespolić to, co było słuszne w różnych kierunkach wykształcenia ogólnego, jak encyklopedyzm , utylitaiyzm lub formalizm dydaktyczny, oraz przeciwstawić się temu , co było w nich przesadne i niebezpieczne. Jeśli chodzi o problem dobom wiedzy dla potrzeb nauczania szkolnego, Dawid katygorycznie przeciwstawił się przeciążeniu uczniów wiedzą o charakterze encyklopedycznym , lecz jednocześnie tak samo zdecydowanie bronił zasady systematyczności w doborze wiedzy. Uznając za podstawę wykształcenia opanowanie wiadomości i technicznych środków, wspólnych największej liczbie praktycznych i teoretycznych zadań życiowych , do głównych przedmiotów zapewniających opanowanie tych środków zaliczał język ojczysty języki obce i