Kontrakt wychowawczy zawiera najczęściej następujące części składowe:
- preambułę- wstęp wyjaśniający intencje opiekunów;
- zadania- zawierające to, czego się od dziecka oczekuje oraz zasady
realizacji tych powinności i ich uzasadnienie;
- konsekwencje- za naruszenie norm postępowania, niewykonanie
ustalonych zadań;
- podpisy stron zawierających umowę.
Metoda kontraktu wychowawczego jest umową proponowaną przez wychowawcę, by ograniczyć manipulacyjne zachowania wychowanków oraz by ograniczać w procesie wychowawczym sytuacje tzw. sprzeczności interesów. Na ogół jest to metoda długofalowej współpracy i współdziałania opiekuna i dzieci, określająca zasady współżycia w społeczności, np. w klasie. W razie konfliktu można do umowy sięgnąć, gdyż zazwyczaj wykonuje się ją odręcznie w dwóch egzemplarzach.
Preambuła uzasadnia wdrożenie kontraktu i ujawnia intencje wychowawcy w stosunku do ucznia. Powinna brzmieć ciepło i osobiście, by uczeń wiedział, że chodzi o jego dobro. Czasem może on przyjąć formę apelu lub listu do własnego dziecka. Warto preambułę poprzedzić mottem, np. „Osiąganie dobrych wyników leży zarówno w interesie ucznia, jak i nauczyciela”.
Zasadniczą część kontraktu stanowią powinności ucznia- wychowanka. Muszą one dotyczyć pożądanych zmian zachowania, aktualnych trudności, niepowodzeń, zaburzeń postępowania i postaw ucznia, uwzględniać powinny wiek dziecka, dojrzałość społeczną i poziom rozwoju.
Dobór zadań dla ucznia może wynikać z oceny zachowania np.:
- kultury osobistej,
- pilności, aktywności w nauce,
- zaangażowania społecznego.
Obowiązki ucznia w zakresie zdobywania wiedzy muszą uwzględniać jego usytuowanie w procesie edukacji jako podmiotu, efektywnie opanowującego umiejętności kluczowe ( twórcze rozwiązywanie problemów, komunikowanie się, współpraca zespołowa, skuteczne działanie- planowanie, organizowanie i samoocena własnego uczenia się, korzystanie z różnych źródeł informacji).
Kultura osobista obnosi się do uczciwości wobec nauczycieli i kolegów, zachowania ładu w miejscu pracy, dbałości o higienę i zdrowie.
Zaangażowanie społeczne wyraża się uczestnictwem w konkursach, zawodach, w pracy pozalekcyjnej i pozaszkolnej, w pracy społecznej na rzecz szkoły oraz w pomocy słabszym w nauce.
Powinności należy uzasadnić, wyrażając odczucia ucznia.