6776

1

RZYM REPUBLIKAŃSKI

W miarę wpływów na życie i obyczaje rzymskie cywilizacji greckiej, Rzym coraz bardziej zaczął przejmować hellenistyczny program kształcenia i nauczania oraz hellenistyczną organizację szkolną, jeszcze w wyższym stopniu wysuwając na czoło elementy erudycyjne i retoryczne. Wychowanie greckie nie zostało przejęte przez Rzymian mechanicznie i bezkrytycznie. Poizucenie tradycyjnego zwyczaju wychowania w rodzinie rzymskiej, prowadziło w oczach konserwatystów do zepsucia moralnego, dlatego też zabiegano o to, aby wychowanie moralno-obywatelskie zatrzymywała w swym ręku rodzina, występowano też przeciwko przesadzie w wychowaniu muzycznym. Stąd grecka pajdeja została rozdzielona w Rzymie na wychowanie i nauczanie. ‘Wychowanie’ pozostało w rękach rodziny, domu rzymskiego, natomiast w zakresie ‘nauczania’ Rzymianie poddali się całkowicie kulmrze greckiej, zwłaszcza po opanowaniu Grecji (146r.p.n.e.). Rzym z miasta zamkniętego stał się imperium śródziemnomorskim. Zetknięcie z kulturą grecką zbudziło ferment w umysłach rzymskich, poznano wykwint życia greckiego, zachwycano się teatrem, rozkochano się w sztuce. Kontakt z tymi skarbami ostudził przywiązanie do prymitywnego życia przodków. Szlachetne idee greckiej literatury i filozofii łagodziły rzymską twardość serca, szorstkość i okrucieństwo, bezwzględność i chciwość pieniądza, kultowi siły przeciwstawiały szlachetność ducha, uczucia humanitarne i ogładę. Zyskujące coraz większą popularność kształcenie gramatykalne i retotyczne szerzyło kult języka greckiego, greckiej literatury i krasomówstwa; dopiero później wykształcenie obejmowało język łaciński i literaturę rzymską. Rzym stawał się i w niemałym stopniu był dwujęzyczny, grecko-rzymski. W II w.pae. ostatecznie dokonał się po raz pierwszy w historii niezwykły proces kulturalny: wielki, potężny naród rozkrzewił u siebie oświatę, nie z źródeł własnej kultury narodowej, ale ptzez wchłonięcie obcego, gotowego systemu. Wykształcenie gramatykalne i retoryczne cieszyło się coraz większą opieką państwa. Cesarze popierali kształcenie publiczne, gramatyków i retorów zwalniali od uciążliwych świadczeń na rzecz państwa, od służby wojskowej, sądowej, od kwaterunku, od wszelkich danin, a z czasem wyznaczając nawet pensje dla retorów, fundowali gmachy na publiczne wykłady, nakazywali miastom roztaczać opiekę nad szkołami, wreszcie pod koniec cesarstwa zaczynali nawet twoizyć szkolnictwo państwowe w dzisiejszym znaczeniu. Najpoważniejsi mężowie byli durniu ze swej znajomości greczyzny. Chociaż korzystano z tego co greckie, nie zapomniano o własnej wyższości.

Szkoły gramatykalne

Początkowo kształcenie gramatykalne i retoryczne odbywało się przeważnie w jednej szkole. Zwolna, w miarę wzrostu znaczenia retoryki, poczęła się ona odosabniać.

Szkoła gramatykalna nabrała charakteru szkoły średniej, drugiego stopnia, pomiędzy szkołą elementarną, a retoryczną. Nauczyciele z chęci zarobku woleli skupiać większe ilości uczniów, otwierali więc szkoły. Obejmowały one cliłopców między 12, a 15 rokiem życia, a na jej program składał się przede wszystkim język grecki i łaciński, gramatyka i literatura. Nauczyciel uczył poprawnego języka oraz objaśniał poetów klasycznych. Gramatyk nie nauczał żywego języka użytkowego. Gramatyka była raczej nauką teoretyczną i analityczną. Przede wszystkim chodziło oto, by zrozumieć temat utwom , utożsamić główne jego osoby lub wydarzenia. Komentarz ten rozrósł się na wszystkie strony, gromadził uwagi i najrozmaitsze uzupełnienia. Około 15-16 roku życia kończyło się wykształcenie ogólne, młodzież uboższa szła do pracy zawodowej swych ojców, zamożna do retorów.

2