100337

1. Zmiana podmiotu zobowiązania.

Cesja (cessio). przelew - przfliiggmiig wiffzytelnośći na inna ógóto prz« czynność prawną. Dotychczasowy wierzyciel to ccdcnt. a nowy - ccsionariusz. Namiastkami cesji były na pewno nowacja i zastępstwo procesowe, natomiast trzeci etap rozwojowy, zaznaczony przez wprowadzenie actio uiilis. może być uważany za oryginalne ukształtowanie cesji rzymskiej.

Nowacja polegała na tym. że nowy wierzyciel przyjmował od dłużnika stypulacyjne przyrzeczenie spełnienia tego samego świadczenia, które należało się dawnemu wierzycielowi. W wyniku nowacji dotychczasowe zobowiązanie gasło, a na jego miejsce powstawało nowe, o tej samej treści, ale wobec innego wierzyciela.

Zastępstwo procesowe in rem suam polegało na tym. że dotychczasowy wierzyciel (cedent) udzielał nowanu (cesidiariuszowi) zlecana do ściągnięcia należności od dłużnika i w tym celu ustanawiał go swx>im zastępca procesowym, kognitorem czy prokuratorem. Upoważnienie opiewało przy tym na zatrzymanie świadczenia dla siebie (in rem suam). Tutaj węzeł obligacyjny i jego zabezpieczenia nie zmieniały się, nie potrzeba też było zgody i współudziału dłużnika (tak jak miało to miejsce przy nowacji). Cesjonariusz wykonywał tylko cudze prawo. Cedent dalej pozostawał wierzycielem i mógł sam przyjąć świadczenie, mógł też cofnąć udzielone zlecenie.

Actio utilis. Sytuacja zmienia się radykalnie w momencie przyznania ccsjdiariuszowi actio uiilis suo nomine. Służyła ona do realizacji wierzytelności, które ccsionariusz nabył przez kupno spadku, w którym one sic znajdowały. Wnosząc przeciw dhiźnikdn spadkowym powództwo suo nomine nic był di już realizatorem cudzej wierzytelności, ale zmierzał do zaspokojenia własnego prawa podmiotowego. W okresie poklasycznym przyznano actio utilis suo nomine cesj diariuszów i nabywającemu wierzytelności z inny cli tytułów prawnych.

Zmiana dłużnika w prawie rzymskim dokonywać się mogła tylko przez nowacie. Nowy dłużnik przyrzekał w drodze stypulacji wierzycielowi świadczyć to. co winien był dłużnik dotychczasowy. W ten sposób gasło dawne zobowiązanie, a zamiast niego powitało nowe. Była to zatem zmiana dłużnika. Odbywała się dia oczywiście za zgodą wierzyciela. Mogła nastąpić bez zgody starego dłużnika, w takim wypadku nosiła miano expromissio.