100727

ponieważ jego cele wykraczają poza cele ziemskie Treści tego prawa zawarte są w Piśmie Świętym i nauce Kościoła. Boskie prawa pozytywne św. Tomasz podzielił na prawa niedoskonale (czyli prawa zawarte w Starym Testamencie) i prawa doskonale (w Nowym Testamencie).

Wszystkie te prawa układają się w liierarchiczną całość. Wg Tomasza dobro należy czynić, a zła unikać.

* * *

Wzrastająca popularność awerroizmu i filozofii nominalistycznej stawiała kościół w trudnej sytuacji, gdyż oparta dotąd na augustynizmie filozofia chrześcijańska średniowiecza nie była już skuteczną przeciwwagą nowych prądów. Kościół został więc zmuszony do rewizji elementów tradycyjnej doktryny, które pozostawały w rażącej sprzeczności z postępem wiedzy teoretycznej i empirycznej. Potrzebna była now^ra synteza, taka, która by m in. przez adaptację arystotelizmu dla potrzeb chrześcijaństwa mogła być skutecznym antidotum na ideową penetrację "heretyckiego" awerroizmu łacińskiego. Syntezę tę stworzył Tomasz z Akwinu (1225-1274). dominikanin z profesji, arystokrata z pochodzenia.

Tomasz nie podzielał pesymistycznych ocen Augustyna na temat upadłej i dogłębnie zepsutej natury człowieka; odrzucał papainą tezę, jakoby instytucje i konwencje społeczne były z gnmtu złe i ex definitione zasługiwały na potępienie.

Twierdził, iż między prawdami nauki a wiary nie powinno być sprzeczności. Istnieją pewne nauki, które z piuiktu widzenia religii są obojętne; te należy rozwijać. Zasadą jednak powinno być, że nauka interesuje się wyłącznie tym, co służy umaciuaniu religii. Jedynie bowiem teologia jest nauką o dogmatach objawionych przez Boga stąd jej aspiracje do roli nauki nauk są w pełni uzasadnione. Kiedy więc rezultaty badań empirycznych okazują się sprzeczne z praw^rdami objawionymi, wyższość praw'd objawionych nie może podlegać dyskusji. W ten sposób, przy pozorach pewmego liberalizmu, Tomasz utrzymywał dawną granicę, poza którą nauki (w tym także filozofia) nie mogą się rozwijać. Tą granicą było -po staremu -Objawienie.

W sprawach państwa i społeczeństwa uważał Tomasz, że tak jak źródłem powstawania społeczności ludzkiej jest ludzka natura, tak i władza państwowa pochodzi tylko pośrednio od Stwórcy. Boska jest tylko sama zasada władzy (Principium praelationis), natomiast każdy konkretny ustrój twoizą ludzie. Ale to nie znaczy, że zadania państwa są tylko doczesne, przeciwnie -państwo ma również prowadzić ludzi ku wiecznej szczęśliwości, ma im tworzyć warunki potrzebne do zbawienia. Tymi warunkami są przede wszystkim: pokój - Pax oraz porządek - ordo, czyli liierarcliiczna struktura społeczeństwa.

Tomistyczny obraz społeczeństwa to optinuites(połączeni w jedną grupę najwięksi feudalowie duchowni, i świeccy), populushonorabilis(ci, którzy nie są magnatami, ale posiadają majątek, pozwalający żyć z cudzej pracy) oraz \>ilispopulus(ci, którzy majątku nie posiadają). Kryterium stanowe zostało tu zastąpione zróżnicowaniem w^edle majątku.

Człowiek hołubi w sobie dw^ra cele, dwie różne natury - stwierdzał Tomasz, jako istota ziemska, jako cząstka społeczeństwa zorganizowanego w państwie podlega on władzy świeckiej. Lojalność i posłuszeństwo w'obec tej władzy są zasadą. Ale człowiek to również istota obdarzona nie śmiertelną duszą. Podlega więc Bogu, a bezpośrednio władzy duchownej. Oczywiście, cele niebieskie są wyższe od doczesnych; są one ostateczne, podczas gdy tamte tylko cząstkowe, ograniczone. Jest zatem konieczne -konkludował Tomasz -aby ten, kto prow^radzi do celu dalszego (czyli kościół), czuw^ral również nad tą drogą, która zmierza do celu bliższego.