100747

* Machiavelli zastanawiał się, co człowiek może zrobić, co od niego zależy, a co jest poza nim. Wprowadzając pojęcia Fortuny (l°^su) i mirtu (cnoty) stwierdzał, że człowiek cnotliwy to człowiek odważny, dzielny, skłonny do działania, przedsiębiorczy. Tylko taki człowiek jest w stanie panować nad lustorią i takim człowiekiem powinien być władca.

S Zadania władcy według Macliiavellego.

1)    Władca musi być skuteczny w dążeniu do dobra interesu państwa (racji stanu) a także musi umieć uchronić je przed upadkiem, a żeby to osiągnąć:

2)    musi na wstępie rozprawić się z wrogami,

3)    musi być lisem i lwem,

4)    musi być realistą: mieć wyczucie tego, co wykonalne, a co nie; umieć odróżnić to, co przypadkowe od tego, co konieczne, umieć wykorzystać okazję,

5)    musi być nieomylny,

6)    musi dbać o opinię człowieka cnotliwego, bogobojnego, bo nie można dobrze rządzić wbrew opinii poddanych,

7)    musi być bezwzględny, ale tępić tylko tych, którzy spiskują przeciwko niemu,

8)    musi dotrzymywać danego słowa, dopóki istnieją przyczyny, dla których coś obiecał,

9)    musi budzić lęk, choć dobrze by było, gdyby poddani go kochali,

10)    musi być okrutny, a dobrodziejstwa dawkować systematycznie,

11)    musi wykonywanie najgorszych zadań powierzać ministrom,

12)    nie powinien walczyć z Kościołem i religią - powinien umieć je sobie podporządkować tak, aby mu służyły,

13)    musi być protektorem ludu,

14)    powinien zachowywać co najmniej pozory łaskawości, prawości, ludzkości i pobożności, łamiąc je w razie potrzeby.

S Kryteria oceny władcy według Machiavellego.

1)    Władca jest oceniany przez pryzmat swojej skuteczności w rządzeniu państwem. Jeśli jest skuteczny, to wolno mu czynić wszystko, co mieści się w pojęciu dobra państwa, które winno być dla niego wartością nadrzędną, w myśl zasady „cel uświęca środki”. Przestrzeganie reguł moralnych nie może tu stanowić przeszkody.

2)    Polityka nie ma nic wspólnego z moralnością - nie jest ani moralna ani niemoralna. Oczywiście dobrze by było, gdyby władca mógł osiągnąć dobro państwa za pomocą dobroci i łagodności, jednak w zepsutym społeczeństwie nie jest to możliwe. Nie powinien się więc bać przygany za niekiedy amoralne postępowanie, bo jeśli tylko będzie skuteczny w tym co robi i zwycięży, to historia nigdy go źle nie oceni.

3)    Jeżeli państwo posiada silną narodową (nie najemną!) armię i dobre ustawy, świadczy to o tym, że władca wywiązuje się ze swoich obowiązków, gdyż to one stanowią fundament wszelkich państw.

* * *

Jak inni wielcy humaniści, opierał swe wnioski na obserwacji życia i ustalaniu prawidłowości społecznych procesów. Dal świetną lekcję związania teoretycznych konstrukcji z regułami autentycznej politycznej gry.

Odsłania! tajniki rządzenia, pokazywał faktyczne motywy działania władców i faktyczne cele tych działań; pozbawiał je metafizycznych i irracjonalnych osłon Laicyzm prowadził go do rezygnacji z wierności religijnym autorytetom i dziedzictwu religijnej tradycji (Macliiavelli nie wierzył w Boga, doceniał jednak społeczną funkcję religii).