109098

2

wyznaczają zakres kompetencji ustawodawcy (mówią co wolno zrobić)

wskazują kierunek dopuszczalnej interpretacji norm prawa kaniego zgodnie z dyrektywą interpretacyjną nakazującą wykładać prawo zgodnie z zasadami konstytucyjnymi

Podstawową regulację w tym zakresie zawiera art. 42 ust. 1 Konstymcji - „odpowiedzialności kaniej podlega ten tylko kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźba kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia'. Ust. 3 art. 42 stanowi - „każdego uważa się za uiewuinego. dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu".

Zasady konstytucyjne to jakaś aksjologia systemu prawa, którą uznajemy za obowiązującą i której szczegóbiie nie staramy się uzasadniać Dyrektywy (zasady szczegółowe) z art 42:

nullum crimen une achane - nie ma przestępstwa (czynu karalnego), który nie dotyczyłby zachowania ludzkiego - karabie mogą być tylko ludzkie zachowania Nie można wprowadzać odpowiedziabiości karnej za ludzkie myśli, czyli za takie przejawy ludzkiej aktywności która nie jest uzewnętrzniona Nie można karać za sam stan sprawcy, za jego niebezpieczność. za jego właściwości psychofizyczne. Nie ma odpowiedziabiości kaniej za to. że ktoś jest alkoholikiem, psychopatą. Karać można tylko za ludzkie zachowania za to co ktoś zrobił, a nie za to kim jest. Nie jest odpowiedziabiością karną sytuacja    w której w związku z demoralizacją melenuch stosuje się pewne środki wychowawcze, bo wówczas jest to

reakcja na pewną właściwość nieletniego a nie popebiionego przez niego czynu. Nie jest również odpowiedziabiością kamą stosowanie pewnych środków zabezpieczających.

iHilhitn crimen sine cul/xi - nie ma przestępstwa bez winy - jest to aksjologiczne wyznanie wiary kogoś kto uważa za słuszną ideę państwa prawnego Spokojnie wyobrażać sobie można karanie sprawców, którzy w chwili czynu me byli sprawcami go winnymi, tego co robili me robili dobrowobue i świadomie, nie mieli innego wyboru I ze względu na nacisk opinii społecznej oburzonej drastycznością danego czynu wymierza się karę osobom niepoczytalnym, po to żeby zaspokoić społeczne poczucie sprawiedliwości. Ale me powinno się karać niepoczytabiych.

zasada indywidualności odpowiedzialności - za swoje czyny odpowiadam, nie czyny innej osoby Tylko mój własny czyn może być podstawą odpowiedziabiości kaniej. Jest to zakaz wprowadzaiua odpowiedzialności zbiorowej i zakaz wprowadzania odpowiedziabiości za czyny innej osoby. Ta zasada ma także konsekwencje osobistego charakteru sankcji kaniej - niedopuszczabie jest odbywanie kary za kogoś innego Jest to indywidualizacja odpowiedziabiości kaniej co do czynu i co do kary.

nullum crimen. mJla fxjena sine leęe scnpta - nie ma przestępstwa, nie ma kary bez ustanowienia jej w prawie pisanym. Norma prawnokarna może wynikać wyłączme z prawa stanowionego i to wyłączme z takiego, które ma cliarakter prawa pisanego. Nie może być źródłem prawa kaniego prawo zwyczajowe, nie może nim być orzecznictwo sądowe. Uzupełnieniem jest zasada o wyłączności ustawowej w stanowieniu prawa kaniego - może być cno ustanowione wyłącznie w akcie prawnym rangi ustawy. Nie można normy prawa kaniego interpretować z normy podustawowej lub z prawa wewnętrznego.

nullum cnmeiL nu/lapoena sine lege certa- nie może być przestępstwa, me może być kary. która by me była dostatecztue określona - jest to tzw. zasada dostatecznej określoności prawa kaniego. Zarówno opis przestępstwa jak i opis kary spebiiać musi wymóg który pozwalałby rozdzielać zachowania uznane za karalne od tych. które karalnymi nie są Niewątpliwie nanisza ten wymóg stosowanie klauzul ocennych. odsyłających, terminów niejasnych, które powodują, że objęte zakresem działalności mogą być zarówno czyny nagarnie jak i takie, które karygodnymi nie mogą być nazwane. Nie można pozostawiać sfery interpretacji prawa kaniego swobodnej ocenie sędziowskiej.

lex seyeriot poenali retro non aan - zakazane jest wsteczne działanie ustawy przewidującej surowszą karalność. Ustawa nie może z mocą wsteczną uznawać czynów . które były dozwolone za czyny karalne, nie może grozić za czyn wyższa kara niż ta. która groziła w czasie jego popebiienia /złamaniem tej zasady był np. art. 1 dekreni z 1944r. „o wymiarze kary dla faszystowsko - hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców narodu polskiego" - wprowadzono wyższą karabiość niż groziła na podstawie na gnincie obowiązującego kodeksu kaniego    w czasie wojny; drugi przykład takiego ustawodawstwa to dekret z 13 X11.1981r. o stanie wojennym, który wprowadził

odpowiedziabiość karną zaczyny, które przed wejściem dekretu me były wcale karabie/

* zakaz stosowania analogii na niekorzyść - chodzi zarówno o analogię iuris jak i analogię legis. I tak: np. jest przepis dotyczący kradzieży rzeczy (kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz...) i pojawia się problem co zrobić gdy ktoś się bezprawnie podłącza do sieci energetycznej i zaczyna podbierać prąd? Na zasadzie analogu można przyjąć, że co prawda prąd rzeczą nie jest ale to jest przecież prawie to samo. To jest przykład ińedopuszczabiej analogu ale takiej analogu która az korci. Ale dopuszczabia jest w prawie karnym analogia na korzyść sprawcy, jeżeli brakuje jakiegoś przepisu, z którego wynikałoby złagodzenie odpowiedziabiości karnej.

nullum crimen sine perriculo soaali - nie można wprowadzać karalności za czyny, które nie byłyby społecznie szkodliwe, nie można karać za byle co. Wyprowadza się to z tzw. zasady stosunkowości wynikającej z art. 31 ust 3 Konstytucji („ograniczeiua w zakresie korzystania z konstytucyjnych wobiości i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są kotueczne w demokratycznym państwie prawnym”). Wprowadzając więc odpowiedziabiość karną ja muszą ją jakoś uzasadnić i to merytorycznie pokazując, że dany czynnik który chcę zabronić pod groźbą kary jest społecznie szkodliwy. Jeżeli by się takim nie okazał to zabrakłoby racji merytorycznej uzasadniającej wprowadzenie kary.

Regulacje dotyczące karania (odpowiedzialności kaniej) mogą być stanowione wyłącznie w drodze ustawy. Z zasady nullum crimen sine lege można wyinterpretować postulat wyłączności ustawy w zakresie stanowienia prawa karnego, regulacji prawnokamej Potwierdza to Trybunał Konstymcyjny mówiąc, że norma prawnokarna (sankcjonująca) interpretowana i ustanawiana może być wyłącznie w akcie prawnym tangi ustawy parlamentarnej albo w akcie prawnym wyższego rzędu ( może to być umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Polskę, może to być inny akt prawa międzynarodowego, w szczegóbiości akt organizacji międzynarodowej, której Polska jest członkiem, ostatecznie tnoze to być norma o charakterze konstytucyjnym - są to źródła norm sankcjonujących).

Przyjęto w języku prawniczym nazywać regulacje i te ustawy które zawierają przepisy karne ustawami karnymi. Ustawa karna to ten akt normatywny, z którego można wyinterpretować jakąś normę sankcjonującą.

Oczywiście są różne tradycje legislacyjne. W Polsce istnieje tradycja wydawania przez ustawodawcę zasadniczej ustawy karnej, którą nazywa się kodeksem karnym, a ustawa zawiera regulacje dotyczące zasad odpowiedzialności zasad wymiaru kary oraz podstawowe typy przestępstw. Ale oczywiście nie jest to jedyna regulacja ustawowa, która zawiera przepisy kanie. W wielu uinych ustawach dotyczących szeregu dziedzin życia społecznego i publicznego znajdujemy również przepisy, z których można interpretować normy sankcjonujące, na podstawie których to regulacji będzie można wymierzać ludziom karę Nazywać będziemy te ustawy ustawami karnymi dodatkowymi

Od czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918r. obowiązywały trzy oryguiabie polskie kodeksy kanie. W 1918r na tereiue różnych zaborów obowiązywały kodeksy kamę państw zaborczych. Było ich kilka: niemiecki pruski, austriacki, rosyjski, a nawet częściowo węgierski. W 1932 r rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej wszedł w życie pierwszy polski kodeks kamy. bardzo nowoczesny jak na owe czasy, który obowiązywał z pewną przerwą związaną z jego niestosowaniem (ale tylko w pewnym zakresie) aż do końca 1969r 01 01.1970r wszedł w życie tzw. kodeks z 1969r. był to już taki standardowy produkt związany z próbą zaszczepiania w7orów radzieckiej nauki prawa kaniego na gnmt poszczegóbiych państw należących do bloku sowieckiego. Oczywiście me do końca udało się w tym kodeksie z 1969r zatrzeć tradycję kodyfikacyjną z 1932r. i w wielu sferach kodeks ten jest jakimś 2