120812

2. Rachunek cyklu życia produktu

Idea cyklu życia produktu nakreślona zostata w marketingu. Zgodnie z nią produkt istniejąc na rynku, przechodzi przez kilka faz swego życia, z których każda różni się intensywnością wzrostu sprzedaży. Poszczególne fazy życia produktu to:

•    faza wprowadzania produktu na rynek,

•    faza wzrostu,

•    faza dojrzałości,

•    faza spadku.

Należy również zwrócić uwagę na etap poprzedzający wprowadzenie produktu na rynek, w którym prowadzone są badania nad opracowaniem koncepcji oraz prototypu nowego wyrobu. Bardzo często ten wstępny etap stanowi dużą część cyklu życia produktu oraz jest związany z ponoszeniem dużych wydatków.

Koncepcja cyklu życia produktu jest bardzo użyteczna w zarządzaniu strategicznym. Nieodłącznym elementem analizy i planowania strategicznego jest ocena kosztów związanych z wytwarzaniem produktu w całym cyklu jego życia.") Jedną z metod służących do tego jest rachunek kosztów cyklu życia produktu. Zaletą tego rachunku jest kompleksowe podejście do kalkulacji i zarządzania kosztami w długim okresie. Ta kompleksowość przejawia się w tym, iż przedstawiany rachunek kosztów ujmuje wszystkie kategorie zasobów zużywanych w różnych fazach cyklu życia produktu.

Trzema głównymi grupami kosztów, stanowiącymi przedmiot kalkulacji w rachunku kosztów cyklu życia produktu są:

•    koszty badań i rozwoju ponoszone w fazie przedprodukcyjnej,

•    koszty produkcji, sprzedaży oraz inne składniki kosztów ponoszone w fazie rynkowej produktu,

•    koszty zakończenia produkcji występujące w ostatniej fazie cyklu życia produktu.

Pozwala to na określenie spodziewanego zysku na sprzedaży w całym okresie trwania cyklu życia produktu. Przy obliczaniu zysku uwzględnia się koszty badań i rozwoju oraz inne koszty, którym poświęca się mniej uwagi w tradycyjnych systemach kalkulacji kosztów. W ten sposób uzyskuje się informację o rentowności produktu.

O ile bowiem sprzedaż określonego wyrobu może być rentowna w poszczególnych okresach cyklu życia produktu, o czym informują dane pochodzące z krótkookresowego rachunku kosztów, o tyle sprzedaż tego samego produktu nie musi być rentowna w długim okresie czasu. Uznaje się, że produkt jest rentowny wtedy, gdy skumulowana wielkość przychodów ze sprzedaży pokryje z nadwyżką skumulowane koszty cyklu życia produktu.

3. Rachunek kosztów docelowych

Tradycyjne rachunki kosztów są skierowane na kształtowanie kosztów w fazie wytwarzania produktu. Dokładna analiza wskazała, że większość kosztów powstaje jednak w pierwszej fazie życia produktu. Zaobserwowane przesunięcie punktu ciężkości w procesie powstawania kosztów z fazy wytwarzania do fazy jego projektowania i przygotowania przyczyniło się w latach sześćdziesiątych w Japonii do opracowania nowej koncepcji rachunku kosztów • rachunku kosztów docelowych (target costing).

Rachunek kosztów docelowych to metoda zarządzania kosztami nowego produktu, która przy cenie narzuconej przez rynek, pozwala na osiągnięcie wymaganej marży zyskuj) Jego istotę można przedstawić za pomocą równania:

cena - oczekiwana marżo zysku = koszt docelowy

Koszt docelowy to maksymalny dopuszczony jednostkowy koszt produktu, jaki może zostać poniesiony przez przedsiębiorstwo przy uwzględnieniu wszystkich kosztów, jakie wystąpią w cyklu życia produktu^A W rachunku kosztów docelowych przyjmuje się, że cena narzucona jest przez rynek. Należy również pamiętać, że rynek ustala cenę w oparciu o wartość, jaką stanowi produkt dla klientów. Wartość ta jest pochodną takich elementów jak jakość i funkcjonalność produktu, wizerunek produktu i przedsiębiorstwa a także relacje z klientami.

Podejście zaproponowane przez rachunek kosztów docelowych różni się w sposób zasadniczy od podejścia, jakie stosuje się przy kalkulacji opartej o metodologię „koszty plus”. To możliwa do osiągnięcia cena i planowana marża determinują poziom kosztów. Dopiero w momencie, kiedy przedsiębiorstwu uda się osiągnąć koszt docelowy, może zostać podjęta decyzja o wdrażaniu nowego produktu.

Wyróżniamy trzy podstawowe etapy rachunku kosztów docelowych. Pierwszy z nich dotyczy ustalenia kosztu docelowego czyli różnicy pomiędzy możliwą do osiągnięcia ceną a oczekiwaną marżą. Możliwa do osiągnięcia cena to średnia cena, jaką jest w stanie uzyskać przedsiębiorstwo w całym cyklu życia produktu, przy zakładanym udziale w rynku. Natomiast oczekiwana marża to średnia marża, jakiej oczekuje się na sprzedaży każdej sztuki nowego produktu.

Drugi etap rachunku kosztów docelowych polega na ustaleniu kosztu możliwego do osiągnięcia, czyli przeciętnego kosztu jednostkowego produktu obejmującego koszty opracowania, wyprodukowania, dystrybucji, obsługi posprzedażnej i wycofania produktu.

Trzeci etap to podjęcie działań mających na celu osiągnięcie kosztu docelowego, jeżeli koszt docelowy nie został osiągniętej.

Główną zasadą rachunku kosztów docelowych jest niezmienność docelowego kosztu produktu. W przypadku wzrostu jakiegoś kosztu występuje konieczność poszukiwania możliwości obniżenia innych kosztów. Nie można wyższych kosztów kompensować podniesieniem ceny sprzedaży. Cena może być podniesiona tylko w przypadku zwiększenia użyteczności produktu przy pełnej akceptacji ze strony rynku.

W związku z tym w target costing odbywa się ustalenie kwoty kosztów, po jakich musi być wytwarzany dany produkt, cechujący się określoną funkcjonalnością i jakością. Koszt docelowy na jednostkę jest oszacowanym, długookresowym kosztem na jednostkę produktu, który jeśli sprzedamy po cenie docelowej umożliwia przedsiębiorstwu uzyskanie docelowego zysku operacyjnego na jednostkę. Docelowy koszt jest to więc różnica docelowej ceny i pożądanej marży zysku.