Układ Schengen został podpisany 14 czerwca 1985r. (tzw. Schengen I). Ostatecznie zaczął obowiązywać 26 czerwca 1995r. Stało się tak za sprawą Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen podpisanej 19 czerwca 1990r. Właśnie ta Konwencja (tzw. Schengen II), ma bezpośredni wpływ na prawa jednostki do swobodnego podróżowania po Europie. Wprowadza, cały kompleks przepisów kompensacyjnych (środków bezpieczeństwa) oraz potwierdza intencję zniesienia kontroli przepływu osób i ułatwienia przewozu towarów, przez granice wewnętrzne wspólnot europejskich.
U podstaw całego dorobku prawnego Schengen leży zasada, że zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych musi pociągać za sobą intensyfikację kontroli na granicach zewnętrznych. Konwencja określa więc warunki, których spełnienie jest wymagane przy wjeździe obywateli państw trzecich na teren Schengen.
Muszą oni posiadać ważną wizę wjazdową, oraz środki finansowe wystarczające na pokrycie kosztów pobytu, a w razie potrzeby powinni udokumentować cel podróży. Sygnatariusze Układu z Schengen ustalają wspólną listę krajów, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu. Granicą zewnętrzną wjazdu na teren Schengen powinna być w zasadzie granica państwa, które wydało wizę. Wiza, upoważniająca do wjazdu i poruszania się po obszarze Schengen została ujednolicona zarówno co do wzoru, jak i warunków wydawania.
Wprowadzono dwa rodzaje wiz: mogą one być krótko i długoterminowe.
Wizy krótkoterminowe wydawane są na okres trzech miesięcy i obowiązują na całym obszarze Schengen (obecnie na całym terytorium Unii Europejskiej), natomiast wydawanie wiz długoterminowych pozostaje w gestii poszczególnych państw - sygnatariuszy i taka wiza jest ograniczona do ich terenu. Obcokrajowcy przebywający na terenie Schengen podlegają obowiązkowi meldunkowemu. Przewoźnicy przywożący podróżnych na teren obszaru Schengen są zobowiązani do zabrania z powrotem, do punktu wyjściowego podróży, osoby nie posiadającej wymaganych dokumentów; musza się też liczyć z karą pieniężną.
Państwa - sygnatariusze Układu postanowiły w sposób istotny rozwiązać współpracę swych służb policyjnych. Zintensyfikowano bezpośrednie kontakty pomiędzy policjami sąsiadujących państw, a posterunki i komendy przygraniczne zostały połączone bezpośrednimi liniami telefonicznymi.