46815

nie powinien znaleźć się we wniosku. Za to w przesłankach może on pełnić zarówno funkcję podmiotu, jak i orzecznika. W zależności od tego właśnie, jaką rolę gra termin średni w przesłankach w tradycyjnej logice wyróżnia się cztery podstawowe figury sylogistyczne:

I    II    III    IV

M P	P	M	M	P	p	M
S M	S	M	M	s	M	S
S P	s	P	S	p	S	P

Jak powiedziano wyżej, przesłanki i wniosek - to znane nam już klasyczne zdania kategoryczne. Pamiętamy, że mogą to być zdania ogólno-twierdzące (zdanie typu S a P), szczegółowo-twierdzące (typu S i P), ogólno-przeczące (typu S e P) i szczegółowo-przeczące (typu S o P). W sumie, przynajmniej teoretycznie (ale, jak się niebawem okaże, tylko teoretycznie), rolę przesłanek i wniosku może w sylogizmie odgrywać każdy z tych czterech typów klasycznych zdań kategorycznych. Biorąc to pod uwagę i kombinując ze sobą każdą z możliwych postaci przesłanek i wniosku, otrzymalibyśmy dla każdej z czterech figur sylogistycznych 64 kombinacji, czyli w sumie aż 256 różnych trybów sylogistycznych. Jednak spośród nich tylko 24 tryby są niezawodne, po 6 w każdej figiuze. Z tych 24 trybów, 19 uznano za podstawowe. 5 pozostałych trybów wynika z tych 24 podstawowych - z relacji podporządkowama z kwadratu logicznego. Wszystkie niezawodne tryby sylogistyczne otrzymały w średniowieczu swoje nazwy tak skomponowane, by kolejne trzy samogłoski występujące w tych nazwach wskazywały typ zdania kolejno: przesłanki większej, mniejszej i wniosku. Dla łatwiejszego zapamiętania 19 podstawowych (i najczęściej wykorzystywanych) trybów sylogistycznych ułożono heksametrem z ich nazw wiersz mnemotechniczny. Jego autorstwo przypisuje się wybitnemu filozofowi trzynastowiecznemu. Piotrowi Hiszpanowi, późniejszemu papieżowi Janowi XXI). Przytoczymy poniżej jedną z wersji tego wiersza: Barbara, Celarent, Darii, Ferioque prioris Cesarc. Camestrcs. Fcstino. Baroco secundac Tcrtia Darapti. Disamis, Datisi. Fclapton.

Bocardo, Ferison habet. Quarta insuper addidit Bamalip. Camenes, Dimatis. Fesapo, Fresison.¹

Niżej podano schematy dziewiętnastu podstawowych trybów sylogistycznych:

Tryby figury I:

* Nazwy niektórych trybów, podawane w rośnych podręcznikach, mogą się nieco różnić, jcrkiak nuszą mieć dokłackitc te santc samogłoski i w tym samym układzie