49983

Efekt przylądkowy

Wzrost prędkości wiatru, połączony często ze zmianą kierunku wiatru, w stosunku do wiatru wynikającego z rozkładu pola ciśnienia w skali mezosynoptycznej występujący w pobliżu wysuniętych w morze przylądków, półwyspów oraz po nawietrznej i wzdłuż brzegów wysp. Efekt przylądkowy spowodowany jest przez wzrost siły tarcia i spowolnienie przepływu powietrza nad lądem, co odkształca linie prądu. W rezultacie nad morzem dochodzi do zagęszczenia lini prądów i zmiany ich kierunku w stosunku do linii prądów wynikających z pola ciśnienia (patrz rysunek). Z zagęszczeniem linii prądów wiąże się zawsze wzrost prędkości wiatru - przez określony przekrój poprzeczny w jednostce czasu musi przepłynąć większa ilość powietrza (patrz twierdzenie Bernoulliego; podręcznik fizyki).

W momencie, gdy trasa rejsu prowadzi w pobliżu brzegów wysuniętego w morze półwyspu, przylądka, etc., a wiatr wywołany przez mezoskalowy układ baryczny ma kierunek zbliżony do wzdłużbrzegowego, należy liczyć się, że w strefie przybrzeżnej (rzędu od kilku do kikunastu Mm od brzegu) prędkość wiatru może być znacznie większa od tej, która jest obliczona z mapy a kierunek wiatru odmienny. Jeśli brzeg jest dodatkowo wysoki (góry, wzgórza) należy dodatkowo liczyć się z silną porywistością wiatru w strefie przybrzeżnej.

Efekt przylądkowy powoduje, że pewne rejony przybrzeżne charakteryzują się wyraźnie podwyższoną w stosunku do otaczająch akwenów częstością występowania wyższych stanów morza.

Rejonów, w których silnie zaznacza się występowanie efektu przylądkowego, jest wiele. Szczególnie silnie efekt przylądkowy zaznacza się wtych rejonach, gdzie okresowo lub stale dominujący kierunek wiatru jest zbliżony do równoległego do brzegu i wiatr musi przepływać nad półwyspem czy przylądkiem. Oto dwa przykłady.

Na wybrzeżu zachodnim USA znajduje się przylądek Mendocino (N Kalifornia, na N od San Francisco). W sytuacji, gdy Wyż Hawajski jest silniej rozwinięty a jego centrum przesunięte jest na E, wzdłuż wybrzeża stanów Oregon i Północnej Kaliforni wieją wiatry północne o umiarkowanej sile (około 5°B). W rejonie Przylądka Mendocino wiatr się wtedy wzmaga, często osiągając siłę sztormu (=< 8°B) i statki idące rutą przybrzeżną na N muszą pokonywać trasę ciężko pracując na fali, często zachodzi potrzeba redukcji prędkości. W takich sytuacjach wystarczy zawczasu wybrać na tym odcinku trasę dalszą od brzegu (20-30 Mm, na W od strefy ruchu na S) i przepływa się ten rejon wzupełnie dobrych warunkach wiatru i stanu morza.

Na Morzu Śródziemnym, przy wybrzeżach Tunezji, w rejonie przylądka Ra's Addar, przy nawet stosunkowo słabych wiatrach zachodnich i NW siła wiatru wyraźnie rośnie w strefie przybrzeżnej (o około 3°) i tworzy się nieprzyjemna, silnie skłócona, wysoka i krótka fala. Dalej od brzegu (10-12 Mm) sytuacja jest już normalna.

Ze względu na występowanie efektu przylądkowego (i nie tylko), przy żegludze na mało znanych wodach przybrzeżnych, należy w;ześniej zapoznać się ze szczegółowym opisem locyjnym. Na ogół różnego rodzaju lokalne osobliwości w polu wiatru, a mające istotne znaczenie dla żeglugi, są tam omówione lub wzmiankowane.