50616

mianowicie opactwo w Giartres. tworzące zespół szkół, których głównym zadaniem było rozwijanie studiów filozoficznych (gramatyka, retoryka, matematyka, astronomia), oraz kompleks szkól w Paryżu, w których kwitła teologia, z tych ostatnich w niedługim czasie wykształca się uniwersytet.

Utrwalenie się za panowania Ludwika VI i VII oraz pod rządami Filipa II priorytetu Francji w rozwijaniu życia umysłowego Europy spowodowało napływ studentów i uczonych z całego świata. Paryż stał się ośrodkiem wielostronnego rozwoju nauki. Nie oznacza to jednak, że zamarło życie naukowe w innych krajach. Działały nadal i rozwijały się w tym okresie, nazwanym w historii oświaty okresem przediuiiwersy teddni. środowiska kultury umysłowej w Italii, Anglii. Niemczech i Hiszpanii. We Włoszech w Rawennie i Bolonii działały od czasów rzymskich prywanie szkoły prawa. W Hiszpanii uniwersytet arabski w Toledo skupiał również chrześcijan studiujących nauki przyrodnicze, matematykę i astronomię, zaś znanym ośrodkiem życia intelektualnego w Niemczech była Fulda. We Włoskim mieście Salerno rozkwitły nauki medyczne. Jedną z najważniejszych podstaw rozwoju wiedzy wczesnego średniowiecza były książki gromadzone w bibliotekach klasztornych i kościołach katedralnych, a czasem przy uniwersytetach.

Książki ręcznie pisano i kopiowano, zajmowali się tym głównie zakonnicy. W klasztorach często tłumaczono dzieła starożyme z arabskiego i greckiego na łacinę, przy czym na wiek XII przypada okres wzmożonego przyswajania na nowo kultury antycznej. Pierwsze uniwersytety europejskie.

Zaczątki szkół wyższych można wywieść ze szkół powstałych na obszarze cesarstwa rzymskiego na przełomie wieków III i IV oraz tworzonych od IX do XII w. uczelni arabskich. Z tych pierwszych przetrwały prywatne szkoły prawnicze we Włoszech i w Konstantynopolu gdzie obok nauk prawnych rozwijały się przez kilka wieków filologia i filozofia. Z arabskich wyższych uczebii wyróżniały się poziomem naukowym szkoły w Bagdadzie. Damaszku, Kairze. Aleksandrii. Kordowie i Toledo.

Jednakże nie te uczelnie stały się wzorem dla uniwersytetów europejskich. Ich kolebka były zakoiuie i kościelne szkoły jedno- lub wielokierunkowe. Wykładali w nich uczeiu zwani mistrzami, przy których gromadziła się młodzież rządna wiedzy. Powstały więc uniwersytety w drodze powolnej ewolucji, aby rozwinąć się jako produkt kultury miejskiej okresu feudalnego. Mistrzowie wykładali nowe nauki poza ustalonym programem, przyciągając słuchaczy swoimi wykładami Oni tez różniąc się zainteresowaniami i sposobem życia od mieszkańców miast, zaczęli tworzyć korporacje mistrzów i uczniów na wzór cechów rzemieślniczych.

W Bolonii i w Paryżu mniej więcej w tym samym czasie, powstały dwa najstarsze uniwersytety europejskie. Różniły je kierunki naukowe w nich rozwijane, a także zasady organizacyjne.

W Paryżu już w XI w. gromadził uczonych różnych nauk. wykładających przy trzech dużych szkołach: katedralnej oraz zakonnych przy opactwie św. Wiktora i przy opactwie kanoników regularnych św. Genowefy. Głośny mistrzem paryskim w początkach XII w. był Piotr Abelard, wybitny logik. Podczas walk z władzami miast i przedstawicielami Kościoła o prawo do swobodnego nauczania i wysłuchiwania wykładów, luźne grupy mistrzów i ich słuchaczy połączyły się w jedną całość, nazwaną stuiium generalne Ta pierwotna nazwa uniwersytetu oznaczała szkołę publiczną, dostępna dla mistrzów i studentów z całego świata. W ten sposób odróżniała się od szkół kościelnych. Nazwę uniwersytet od słowa łacińskiego universitas (powszechność, ogół) wprowadzono dopiero w XIV w. ważnym dla ukształtowaiua pełnego umwersytetii stał się przywilej króla Filipa Augusta z 1200 r. w myśl którego społeczność uniwersytecka - mistrzowie i studenci - podlegała sądom duchownym a nie świeckim. Była to uczelnia skupiająca mistrzów z zakresu wszystkich ówczesnych dyscyplin. W ich obrębie stopniowo powstają cztery fakultety, późniejsze wydziały, skupiające wykładowców zainteresowanych rozwijaniem nauki w określonym zakresie. Podział polegała na ujęciu całej nauki w fakultety, które z czasem określano jako wydziały naukowe. Każdy z czterech fakultetów: teologiczny, medyczny, prawniczy (prawo kościelne) i sztuk wyzwolonych (później nazwany filozoficznym) miał swoicli zwierzclmików zwanych dziekanami. Głową całego uiuwersytetu był rektor wybierany z grona magistrów sztuk wyzwolonych Dla celów admiiustracyjnych i sądowniczych uiuwersytet dzielił się na cztery nacje skupiające profesorów i studentów: francuską, pikardyjską, normandzkąi angielską. Na czele każdej nacji stali prokuratorowie. Do profesorów należało prawo nadawania stopni naukowych, ustalanie statutów, samodzielne zarządzanie majątkiem oraz sprawowame władzy sądowniczej., profesorowie i studenci mieszkali we wspólnym domach, nazwanych kolegiami (nazwa pochodzi od łac. Słowa Collegium, oznaczającego zgromadzenie osób wspólnie nad czymś pracujących); był to rodzaj iiUernatu, w którym uczono się, jedzono wspólnie posiłki. Jednym z fundatorów największego kolegium, przeznaczonego dla wydziału teologii, był Robert de Sorbon; od jego nazwiska cały uniwersytet przybrał nazw ę Sorbony. Uposażenie profesorów opierało się na beneficjach kościelnych, majątek uniwersytetu pochodził z darowizn.

Uniwersytet w Bolonii powstały nieco wcześniej niż smdium generalne sięgał swymi korzeniami do działających w tym mieście szkół, kształcących prawników-praktyków na podstawie zachowanej tradycji prawa rzymskiego. W Bolonii wokół legistów (profesorów prawa rzymskiego) i dykretystów (mistrzów prawa kanonicznego) skupiła się młodzież ze wszystkicli krajów. Dla obrony przed władzami miasta i jego mieszkańcami zaczęła tworzyć stowarzyszenia (korporacje). Na prośbę bolońskich mistrzów i scholarów prawa kanonicznego i rzymskiego cesarz Fryderyk Rudobrody wydał w 1158 konstytucję pod nazwą Habita. w której zapewnił prawo swobodnego przybycia do miasta i bezpiecznego w nim pobym wszystkim osobom oddającym się nauce. Ten cesarz wyłączył studentów spod sądownictwa władz miejskich. Słuchaczy świeckich sądzić mieli odtąd ich profesorowie, zaś duchowni studenci podlegali sądownictwu biskupa. Wydane przepisy i przywileje doprowadziły do powstaiua w Bolonii 2 uniwersytetów prawniczych. W jednym studiowali studenci pochodzący z Italii (uiuwersytet cismontański). w dnigim - z krajów spoza Alp (uniwersytet ultramontaiiski). Każdy z nich miał swoich profesorów i studentów. Rektora wybierały nacje i mógł nim zostać tylko student mający co najmniej 25 lat i kilka lat studiów. W przeciwieństwie do Sorbony imiwersytet w Bolonii stał się korporacją studentów, a nie magistrów. Profesorowie uzależnieni od władz miasta przez otrzymywanie stałego uposażeiua rozluźnili swój dotychczasowy związek ze studentami. Zajmowali się nauczaniem, przeprowadzali egzaminy, nadawali stopnie oraz prawo do podjęcia nauczania. Związki studentów (nacje) były w Bolonii dużo liczniejsze aniżeli w uiuwersytecie paryskim Oprócz Paryża i Bolonii dwa jeszcze uniwersytety powstały samorzutnie. Były nimi angielskie uniwersytety w miastach Oxford i Cambridge. Oxford posiadła wiele klasztorów i kościołów, przy których już w XI w. nauczali wybitni prawnicy, lekarze i teologowie. Liczba studentów wzrosła w drugiej połowie XII w., kiedy tona skutek konflikm między scholarami i paryskimi władzami miejskimi wielu studentów opuściło uniwersytet w Paryżu i przybyło do 0.\fordiL W tym czasie w mieście przebywały już duże gromady uczniów i liczne grono mistrzów; tak jak w Paryżu zaczęli przeciwstawiać się władzą miasta i tworzyć stowarzyszenia dla obrony swych interesów. Po ostrym konflikcie z mieszczanami część studentów opuściła Oxford i osiedliła się w Cambridge, które dzięki tej

2