Racjonalność - metoda polegająca na wykorzystaniu zasad poprawnego myślenia i skutecznego działania dla osiągnięcia preferowanego celu (ciągłe porównywanie nakładów i wyników - kalkulacja ekonomiczna)
Zasada racjonalnego gospodarowania - występuje w dwóch wariantach: o Największego efektu - dobór metody działania pozwalający przy danym nakładzie środków w maksymalnym stopniu osiągnąć cel. o Minimalnego nakładu - dobór metody działania pozwalający osiągnąć złożony cel minimalnym nakładem środków.
Nie można maksymalizować zysku, przy jednoczesnym minimalizowaniu środków!!! Racjonalność może mieć charakter:
o Rzeczywisty (rzeczowy) - prawdziwa, jest wzorcem, modelem, (ale nie chodzi o odniesienie się do realiów) działanie absolutnie skuteczne prowadzące do osiągnięcia maksymalnej korzyści w warunkach kompletnej informacji, o Ograniczony - sposób działania w warunkach uświadomionych ograniczeń (np. niepełnej informacji, ograniczenia w możliwości jej przetwarzania), dobra intencja i świadomość ograniczeń.
o Proceduralny - zastosowanie procedur racjonalności przy danym poziomie wiedzy, niezależnie od tego, jaka jest jej zgodność z obiektywną rzeczywistością(metodologiczna), w praktyce występuje najczęściej. Rachunek ekonomiczny - służy do podejmowania optymalnych decyzji gospodarczych, jest to zespół rachunków niezbędnych do dokonywenia wyboru optymalnego z punktu widzenia przyjętego kryterium celu. Wybór rozwiązania następuje spośród różnych wariantów możliwych do zastosowania (np. dobór technologii, przy powstawaniu przedsiębiorstwa na podstawie porównywania wyników).
Cele rachunku ekonomicznego:
o Względność - wybór można traktować jako optymalny z punktu widzenia kryterium celu.
o Wariantowość - wybór dokonywany jest spośród wszystkich wariantów możliwych do realizacji.
o Dualność - wybierany jest jeden z wariantów racjonalnego gospodarowania o Kompleksowość - konieczne jest uwzględnienie wszystkich aspektów mająpych związek z realizocjącelu (wymaga dobrego, gruntownego przygotowania materiałów)