IMG96 (3)

90

7.2.2. Metoda mezobiologiczna

Metoda mezobiologiczna polega na wykorzystaniu do zwalczania szkodliwych owa-dów leśnych owadów pasożytniczych i drapieżnych, które są wprowadzane na obszary n grożonc przez filofagi znajdujące się w stadium gradacji. Introdukcja entomofagów mo/c opierać' się na gatunkach miejscowych entomofagów i nosi wówczas nazwę introdukcji wewnątrzareałowej (metoda wcwnątrz.areałowego zasiedlania) lub opiera się na entomofa-gach z innych obszarów geograficznych i nosi wówczas nazwę introdukcji pozaarcałimcj (metoda introdukcji i aklimatyzacji).

Przystępując do zabiegów introdukcyjnych należy określić sposób wprowadzenia cn-lomofaga na obszar zagrożony. Może ona polegać na uwalnianiu na zagrożonym obszarze ogromnych ilości wyhodowanych w laboratorium pasożytów lub drapieżców (metoda zalewania) lub na stwarzaniu korzystnych dla entomofagów warunków bytowania (metoda koncentracji entomofagów), co omówiono w rozdziale dotyczącym protekcji entomofagów w- ramach zabiegów profilaktycznych.

Technika zalewania jest stosowana w 4 wersjach: kolonizacji bezpośredniej. doraźnej, sezonowej i ciągłej.

Kolonizacja bezpośrednia polega na jednorazowym zastosow aniu ogromnych ilości entomofagów w momencie masowego wystąpienia szkodników. Przykładem może być introdukcja kruszynków wyhodowanych w laboratorium do zwalczania strzygoni choinówki. Technika zabiegu jest prymitywna, nie uwzględnia ekologicznych uwarunkowań wynikających z interakcji między laboratoryjną populacją entomofaga a naturalną populacją fitofa-ga. Rzadko, i to tylko w stosunkowo prostych biocenozach, np. w sadach i warzywnikach, przynosi ona sukcesy.

Kolonizacja doraźna polega na masowym wprowadzeniu monofagicznych pasożytów w początkowej fazie gradacji ich żywiciela i ma na celu przyspieszenie ukształtowania się w yrównanego ilościowo stosunku między szkodnikiem a jego pasożytami.

Kolonizacja sezonowa polega na masowym wprowadzeniu entomofagów w okresie, gdy w warunkach naturalnych obserwuje się wysoką liczebność żywiciela, a niską jego pasożytów i drapieżców. Sytuacja taka zazwyczaj przypada na wiosnę, czasem w innej porze roku.

Kolonizacja ciągła polega na kilkakrotnym, rytmicznym wprowadzaniu entomofaga w różnych punktach jego obszaru gradacyjncgo. Ma to zapewnić stopniową adaptację populacji laboratoryjnej do warunków środowiskowych i umożliwienie jej natrafienia na najbardziej sprzyjający moment do podjęcia regulacji liczebności populacji fitofaga.

Oceniając ogólnie metodę introdukcji, należy stwierdzić, że więcej sukcesów odniesiono przy introdukcji pozaareałowej - i to na kontynencie amerykańskim, gdzie w ślad n zawleczonymi tam szkodnikami lasu introdukowano i aklimatyzowano ich pasożyty i drapieżcę. I tak w celu zwalczania brudnicy nieparki i kuprówki rudnicy w USA introdukow j-no i aklimatyzowano kilkadziesiąt gatunków pasożytów i drapieżców. Spośród 6 najbardziej efektywnych 4 zaaklimatyzowały się i ustabilizowały najszybciej: pasożyt jaj - Ootn-cyrtus kuwanae How. (Chulculoulea). pasożyty młodych larw - Apanlelcs melanoscelus Ratz. (Braconidae), Compsilura concmnata Mcig. (’Tachinidae) oraz rączyca pasożytująca w -.tarszych larw ach brudnicy nieparki Blepharipa (sMusicera) pralensis Mcig. (Bern-man. I9K9) Przeciwko białcc wicrzbówce sprowadzono baryłkarzc Apanlelcs, a przeciw zawodnicy Erich sona - gąsiemczniki z rodzaju Mesoleius.

W Kanadzie przeciwko borecznikowi świcrkowcowi - Gilpinta polyioma Htg. sprowadzono z Europy gąsicnicznika Exenterus vehcatus Cushm. i rączycę Drino hohemica Masn.. które wraz z wirusem wywołującym kryszlalicę stworzyły idealny zespół regulatorów tego szkodnika. Znana jest także udana aklimatyzacja europejskiej biedronki z rodzaju reszka - Aphidecta przeciwko mszycom żerującym na jodle oraz wprowadzenie tęczników do lasów amerykańskich. Wreszcie w ślad za zawleczoną do USA i Kanady zwójką sosnó-weczką introdukowano i aklimatyzowano lam kilkanaście gatunków pasożytów.

W Europie doświadczenia w zakresie introdukcji pozaarcałowcj były mniej liczne, ale równic/ interesujące. W' Polsce i Niemczech aklimatyzowano introdukowanego z Ameryki Północnej obligatoryjnego pasożyta zwójki sosnówcczki hopltais conquiutor Say. w Hiszpanii introdukowaną z Japonii bleskotkę Onencyrtus kuwanai (How.i. pasożyta jaj brudnicy nieparki, w Czechach i Słowacji pochodzącego z Bułgarii pasożyta tejże brudnicy -bleskotkę Anastatu.r disparis Ruschka.

Introdukcją wewnątrzareałową objęto dość liczne pasożyty i drapieżcę najważniejszych szkodliwych fitofagów. Szczególną uwagę zwrócono na kruszynka leśnego rozmnażanego w laboratorium na jajach skośnika zbo/owlaczka, barczatki sosnówki lub innych szkodliwych w Icsic łóliofagów. Rezultaty introdukcji kruszynka, w liczbie ok. I (KI tys. do

l. 5 min na l ha. do biocenoz leśnych były bardzo różne. Powodowało to spasozytowantc strzygom choinówki od 8.8 do 33%. osnui gwiaździstej (przy introdukcji 600-800 kru-szynków na l drzewo) do 40*3 lub wzrost spasożytowama osnui z 7 do 31,89 iprzy 3000 osobników kruszynka na l drzewo). wzrost spasożytowama zwójki sosnówcczki o ok. 30%. Zabiegami introdukcji objęto ponadto pasożyta jaj barczatki sosnówki - Telerwmus verticillatus Kicf.. pasożyta boreczników - Dahlhominus fuscipcnnis Zett. Ten . >statni gatunek. wprowadzany techniką ciągłej kolonizacji w liczbie ok. 1000*1 szL/ha. spasożytował ponad 40% przebywających w ściółce oprzędów. Wydaje się. ze metodę introdukcji we-wnątrzacrałowcj można będzie także wykorzystać w odniesieniu do bleskotki Ertrwu albommulata Ratz.. pasożytującej w poczwarkach sirzygoni choinówki. i baryłkar/y -Aparueles, atakujących gąsienice barczatki sosnówki.

Na zakończenie trzeba stwierdzić, że jakkolwiek metoda introdukcji jest niezwykle zachęcająca swą ideą. to w- praktyce introdukcja wewnątrzarealow a napoty ka ogromne trudności. Jedną z nich jest konieczność operowania milionami osobników pasożytów i drapieżców. drugą - mała skuteczność: dotychczas nie udało się wy wołać lak wy sokie: śmiertelności szkodnika, która by zabezpieczyła drzewostany przed silnym żerem. Wreszcie poszczególne rasy niektórych entomofagów. szczególnie kruszynka, ma u tak specyficzne, a nie zawsze poznane wymagania, żc zabieg introdukcji zawsze staje sic wielką niewiadomą.

7.2.3. Metoda ogniskowo-kompleksowa

Niedoskonałość procesów regulacyjnych w biocenozie i populacjach owjdów wr s

m. in. stąd. żc czynniki regulujące działają z opóźnieniem w stosunku do wzrostu ccsMmi populacji fitofaga. Niedoskonałość la jest w pewnym stopniu rekompensowana wt.. nicm się różnych mechanizmów regulujących kolejno na różnych poziomach hc/ehnosc populacji, co czyni proces regulacji bardziej skutecznym.

Metody integrowane zakładają więc możliwość wykorzystania różnych reeulai. na różnych poziomach liczebności s/kodników. iak i możliwość synergistycznego cteki.