Klimat Polski jest określany jako przejściowy - między ciepłym morskim klimatem zachodniej Europy a kontynentalnym, obejmującym Ukrainę i Rosję. Nad Polską ścierają się bowiem wilgotne masy powietrza znad Atlantyku z bardzo suchymi znad kontynentu. Powoduje to dużą zmienność pogody z dnia na dzień i znaczne zróżnicowanie poszczególnych pór roku w kolejnych latach. W ogólnym zarysie nasz klimat cechują:
na zachodzie - przewaga wpływów oceanicznych: mniejsze roczne amplitudy temperatury, wczesna wiosna i lato, krótka zima;
na wschodzie - przewaga wpływów kontynentalnych: większa roczna amplituda temperatur, krótkie upalne lato, długa i chłodna zima;
na północy - przewaga wpływów morskich: krótkie, niezbyt upalne lato, długa ciepła zima;
na południu - przewaga wpływu wyżyn i gór: obfite opady, duże zróżnicowanie lokalnych warunków klimatycznych.
W 64 polskich stacjach synoptycznych co godzinę dokonuje się obserwacji i pomiarów poszczególnych czynników klimatycznych. Poza tym na 260 posterunkach meteorologicznych pomiary robi się trzy, cztery razy dziennie, jest też 2600 posterunków, gdzie mierzone są wyłącznie opady. Na podstawie wszystkich zebranych informacji meteorolodzy określają średnie wieloletnie wartości temperatury, opadów, ciśnienia, nasłonecznienia, wiatrów itp.

W Polsce najchłodniejszym miesiącem roku jest zwykle styczeń, a najcieplejszym - najczęściej lipiec. Średnie roczne sumy opadów na przeważającym obszarze Polski kształtują się w granicach 500-700 mm (1 mm to litr na m2 powierzchni). Liczba dni całkowicie słonecznych jest stosunkowo mała, bo wynosi średnio 30-50 w roku, dużo natomiast mamy dni pochmurnych - od 120 do 160 w roku. Nad Polską przeważają wiatry z kierunków zachodnich o niewielkiej prędkości - do 5 m/s. Analizując wyniki wieloletnich obserwacji, meteorolodzy podzielili Polskę na regiony klimatyczne. Eugeniusz Romer, znany polski geograf, wyróżnił ich siedem. Należy jednak pamiętać, że podział ten jest przybliżony, gdyż często w jednym rejonie klimatycznym występują różne klimaty lokalne. Ich istnienie uwarunkowane jest m. in. sąsiedztwem lasów, zbiorników wodnych, rzeźbą terenu, wpływem aglomeracji miejskich itp.

Klimat bałtycki - występuje w wąskim pasie wzdłuż wybrzeża; niemal w całości obejmuje niziny nadmorskie. Zimy są tu stosunkowo ciepłe i łagodne, a lata chłodne. Często wieje dość silny wiatr. Roczne opady wynoszą 600/700 mm.

Klimat pojezierny - obejmuje Pojezierze Pomorskie i Pojezierze Mazurskie. Klimat ten jest bardziej surowy: zimy są dość chłodne, śnieżne i długotrwałe, a przymrozki wiosenne utrzymują się dłużej niż w innych rejonach. Roczne opady wynoszą 600/700 mm. Dość duże wzniesienia nad poziomem morza, bogata rzeźba terenu i sąsiedztwo licznych jezior są ponadto przyczyną dużych lokalnych różnic klimatu.

Klimat Krainy Wielkich Dolin (nizin środkowopolskich) - występuje na największym obszarze Polski. W części zachodniej tego regionu jest znacznie cieplej; wiosna i lato nadchodzą wcześnie, toteż okres wegetacyjny jest dłuższy. W części wschodniej zimy są śnieżne, dłuższe i bardziej mroźne, a okres wegetacji - krótszy.

Klimat wyżyn środkowych - obejmuje Wyżynę Małopolską i część Wyżyny Lubelskiej z Roztoczem. Spory obszar powierzchni stanowią tu tereny pagórkowate, stąd znaczne lokalne różnice klimatu. Często padają ulewne deszcze i grad. Klimat podgórskich nizin i kotlin - jest stosunkowo łagodny, szczególnie w zachodniej części obszaru. Występuje tu najkrótsza zima i najdłuższe lato w Polsce, a okres wegetacyjny trwa najdłużej.

Klimat górski i podgórski - obejmuje Sudety i przeważającą część Karpat. Jest to klimat dość chłodny, z dużą ilością opadów. Urozmaicona rzeźba terenu i duże wzniesienia nad poziom morza powodują spore zróżnicowanie klimatów lokalnych.

Klimat zaciszy górskich - występuje w Kotlinie Orawskiej i Spiskiej, w Pieninach, częściowo w Beskidzie Niskim oraz w Kotlinie Kamiennogórskiej. Charakteryzuje się dużą amplitudą dobową, czyli różnicą między temperaturą maksymalną w dzień a minimalną w nocy.

Na wzrost i rozwój roślin wpływają: maksymalne i minimalne temperatury, ilość opadów, głębokość zamarzania gruntu, długość okresu wegetacji, czas zalegania pokrywy śnieżnej oraz skoki temperatury zimą.>Na podstawie wieloletnich obserwacji roślin cały teren Polski podzielono na pięć stref:

Strefa I Obszar ten znajduje się pod silnym wpływem klimatu morskiego. Szczególnie łagodny klimat występuje w wąskim pasie wybrzeża Bałtyku. Panują tam najlepsze warunki do uprawy wielu gatunków roślin wrażliwych na mróz. Oprócz roślin popularnych w całej Polsce można tu bez obawy uprawiać: z krzewów iglastych - cyprysik Lawsona, cyprysik tępołuskowy, cypryśnik błotny, żywotnik wschodni, cis pospolity i większość gatunków jodeł, z liściastych - gatunki zimozielone, np. ognik szkarłatny, berberysy, ostrokrzewy, laurowiśnie, wiele wrzosowatych, a ze zrzucających liście na zimę - klon palmowy, milin amerykański, magnolie, rdest Auberta, budleje, szczodrzeńce, hortensję ogrodową. W strefie tej przez pewien czas, do wystąpienia ostrzejszej zimy, można próbować uprawiać w gruncie niektóre bardzo wrażliwe gatunki, obecnie sprowadzane głównie z Holandii, np. cedry, sośnicę, szydlicę, mamutowca, aukubę.

Strefa II Jest to rejon przejściowy z przemiennym wpływem klimatu morskiego i kontynentalne-go. Gatunki wrażliwe na mróz można tu sadzić tylko w miejscach o odpowiednim mikroklimacie - osłoniętych, zacisznych, o wyższej wilgotności powietrza.

Strefa III Obszar o dużym wpływie klimatu kontynentalnego, o długich i ostrych zimach. Najgorszy teren do uprawy wszystkich zimozielonych gatunków liściastych oraz tych, które odznaczają się małą mrozoodpornością. Mogą tu na-tomiast rosnąć gatunki nie nadające się do strefy I, II i IV. Ponieważ zima w tym rejonie trwa długo, bez dużych wahań temperatury, rośliny nie przerywają zbyt wcześnie okresu spoczynku i przymrozki im nie szkodzą.

Strefa IV Najbardziej zbliżona do strefy II, ale o nieco ostrzejszym klimacie. Jest to dobry teren do uprawy jodły pospolitej, która na pozostałym obszarze (z wyjątkiem gór) bardzo źle rośnie. W strefie I, II i IV nie należy sadzić gatunków pochodzących z północnej Azji i Ameryki, które tutaj zbyt wcześnie rozpoczynają wegetację i pomimo całkowitej mrozoodporności (wytrzymują -40°C) uszkadzane są przez wiosenne przymrozki oraz duże wahania temperatury zimą. Są to np. jodła górska, jod-ła balsamiczna, jodła syberyjska, modrzew syberyjski, świerk ajański.

Strefa V Obejmuje teren Sudetów i Karpat o dużym zróżnicowaniu klimatycznym w zależności od wysokości nad poziomem morza i położenia stoku względem stron świata. W kotlinach i dolinach górskich klimat jest zawsze łagodniejszy. Teren ten charakteryzuje się dużą ilością opadów i wyższą wilgotnością powietrza. Trzeba tu dobierać gatunki w zależności od umiejscowienia ogrodu. Na południowych, ciepłych stokach mogą rosnąć prawie wszystkie rośliny. Należy dodać, że na terenie wszystkich stref występują miejsca ze specyficz-nym mikroklima-tem. Są to np. doliny rzek i wyspy na dużych jeziorach. Odmienny, znacznie łagodniejszy klimat panuje w każdej strefie również w dużych miastach.

Niniejsza publikacja jest zbiorem informacji z dziedziny ochrony gleby. Winna ona zapoznać studentów kierunków "Inżynieria Środowiska" i "Ochrona Środowiska" z podstawami tej dziedziny wiedzy. Może być pomocna także inżynierom i pracownikom naukowym, zajmującym się problemami ochrony środowiska. Główny nacisk położono w tej publikacji na przedstawienie zagrożeń środowiska glebowego i możliwości ochrony gleby przed nimi, przy założeniu konieczności rozwoju społeczeństw ludzkich, jako nie podlegającego dyskusji. Ochrona środowiska, a w ramach niej również ochrona gleby, nie może być traktowana jako walka z wszelkimi przejawami działalności człowieka, lecz jako mądre i odpowiedzialne, zgodne z prawami natury, gospodarowanie. Materiał zebrany został w trzech częściach: Wiadomości wstępne (przedstawiający podstawowe zagadnienia gleboznawcze, nakierowane głównie na czynniki glebotwórcze i właściwości gleb), Degradacja i niszczenie gleb (obejmujący czynniki oraz wskaźniki degradacji gleb rolniczych, leśnych, obszarów zurbanizowanych i industrialnych, jak również opisujący stan degradacji gleb Polski i stronę prawną omawianych zagadnień) oraz Rekultywacja gleb (opisujący możliwości rekultywacji, w tym dekontaminacji różnych terenów oraz normy prawne dotyczące zagadnień omawianych). Całość uzupełniają Załączniki, Zestawienia i przeliczniki (ujmujące liczne tabele przydatne w ocenie stanu gleb i wyborze właściwego kierunku rekultywacji) oraz bogaty przegląd wykorzystanej w pracy literatury.

"Ochrona i Rekultywacja Terenów Zurbanizowanych" - aut. Andrzej Greinert; Wyd. Politechniki Zielonogórskiej, 2000. Monografia nr 97, ss. 216, tab. 44, rys. 137.

Opracowanie niniejsze, jako zbiór informacji na temat ujęty w jego tytule, ma w założeniach służyć pomocą specjalistom, zajmującym się administrowaniem miastami, różnymi dziedzinami związanymi z terenami przekształconymi lub powstałymi w wyniku działalności człowieka, studentom kierunków Inżynieria Środowiska i Ochrona Środowiska, oraz wszystkim zainteresowanym problematyką miejską, w zrozumieniu złożoności problematyki miejskiej we współczesnej wiedzy ekologicznej, urbanistycznej, rekultywacyjnej i innych dziedzin, zajmujących się problematyką stanu i funkcjonowania obszarów zurbanizowanych. Ujmuje ono zagadnienia związane z historią miast, ich konstrukcją, terena-mi zielonymi w miastach, przekształceniami poszczególnych elementów śro-dowiska w wyniku urbanizacji oraz sposobami ochrony ekosystemów miejskich i przywrócenia do funkcjonalności terenów zdegradowanych (rekultywacją).

"Stan środowiska miasta Zielona Góra - 2000". Rozdział 8. aut. Greinert A.: Gleby i grunty miejskie. Biblioteka Monitoringu Środowiska. WIOŚ w Zielonej Górze, UM w Zielonej Górze, s. 107-118, ISBN 83-7217-096-7.

Rozdział w ramach kompleksowej oceny środowiska przyrodniczego i antropogenicznego w obrębie miasta Zielona Góra. Autor opisuje w nim rozkład przestrzenny gleb obszarów zurbanizowanych w opisywanym terenie, wykazujących przekształcenia antropogeniczne oraz naturalnych. Ujmuje również podstawowe formy przekształceń gleb, spotykane w Zielonej Górze. Na tle innych miast pogranicza polsko-niemieckiego, Zielona Góra jest miastem unikalnym, łączącym w sobie elementy miasta nizinnego i górskiego. W związku z tym występują w jego obrębie znaczące różnice w litogenezie, pedogenezie, zagospodarowaniu terenu, kumulacji zanieczyszczeń, mechanicznych przekształceniach środowiska glebowego itd. Podnosi to złożoność właściwego ujęcia tak zarysowanej problematyki. Poza analizą stanu gleb miejskich Zielonej Góry w rozdziale opisano również stan roślinności miejskich terenów zielonych, jako pochodną (w ważącej części) stanu gleb. Wyniki analiz materiału roślinnego roślin powszechnie stosowanych w miejskich terenach zielonych: traw, robinii akacjowej, ligustru i lipy drobnolistnej wykazały szereg prawidłowości dotyczących zawartości metali ciężkich w liściach tychże roślin, w korelacji z położeniem przestrzennym punktów badawczych.

Greinert A. (1998): Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i ochrony gleb. Guide to exercises from soil science and soil protection. Skrypt. Wydawnictwo Politechniki Zielonogórskiej

Problematyka opisana w skrypcie jest realizowana w Politechnice Zielonogórskiej w ramach przedmiotów: Ochrona Gleby, Gleboznawstwo z Elementami Chemii Rolnej, Ochrona i Rekultywacja Terenów Zurbanizowanych, Ochrona i Rekultywacja Terenów Skażonych, prowadzonych na kierunkach: Inżynieria Środowiska, Ochrona Środowiska oraz Mechanizacja Rolnictwa i Procesów Przetwórstwa Spożywczego. Układ treści skryptu został zaprojektowany z myślą o ułatwieniu praktycznego przygotowania się studentów do ćwiczeń, a także o przedstawieniu podstawowej wiedzy teoretycznej na temat każdego z realizowanych zagadnień. Materiał skryptu został podzielony na 3 części: Badania stanu gleb i gruntów, Ocena stopnia degradacji gleb i gruntów, Metody usuwania zanieczyszczeń z gleb i gruntów, obejmujące łącznie 18 jednostek ćwiczeniowych, zawierających materiał umożliwiający poznanie podstawowych pojęć oraz procesów ze specjalności gleboznawstwo i ochrona gleby, ze szczególnym naciskiem na biochemiczne i fizyczne procesy przebiegające w glebach i ich wzajemne zależności. Każda z jednostek tematycznych jest zakończona przedstawieniem koniecznych przeliczeń matematycznych, propozycją ich wykorzystania w ocenie gleby oraz tabelarycznymi zestawieniami danych literaturowych dotyczących kształtowania się opisywanej cechy w glebach i gruntach. Przy pomocy tak opracowanego materiału student uzyskuje możliwość zinterpretowania uzyskanych przez siebie wyników.

Ekologia, a urbanistyka. Cykl publikacji w ramach Polsko-Niemieckiej Konf. Nauk. "Ekologia Pogranicza" - Łagów 1997-2000.

I. Przekształcenia gleb i gruntów miasta Zielona Góra. (Ecology, and town-planning. I. Transformations of soils and grounds of Zielona Góra city
II. Źródła zanieczyszczeń gleb i gruntów Zielonej Góry. (Ecology, and town-planning. II. Sources of soils and grounds pollutions in Zielona Góra city
III. Zanieczyszczenia zielonogórskich gleb i gruntów. Sytuacja na tle innych miast Polski. (Ecology, and town-planning. III. Pollution of Zielona Góra soils and grounds. Situation on the background of other cities of Poland
IV. Niebezpieczeństwo akumulacji metali ciężkich w roślinach miejskich terenów zielonych. (Ecology, and town-planning. IV. Danger of heavy metals accumulation in plants of municipal green areas
V. Ekstrakcja zanieczyszczeń z gleb - metoda pro- czy antyekologiczna? (Ecology, and town-planning. V. Extraction of pollutions from soils - pro- or anti-ecological method?
VI. Trawniki - podstawowy rodzaj miejskiego terenu zielonego. (Ecology, and town-planning. VI. Lawns - basic arts of municipal green areas
VII. Tereny zieleni miejskiej w świetle prawa polskiego. (Ecology, and town-planning. VII. Grounds of municipal green in light of Polish law regulations

Ekosystem lasów

Ekosystem to zespół żywych organizmów tworzących biocenozę łącznie ze wszystkimi elementami środowiska nieożywionego, czyli z biotopem. Każdy organizm zamieszkuje dany ekosystem. Niżej postaram się przedstawić ekosystem lasów. Las jest to zwarty zespół roślinności z przewagą roślin drzewiastych i swoistą fauną. W zależności od siedliska i klimatu tworzą się różne formacje leśne i typy lasów. Rozróżnia się m.in. lasy iglaste, liściaste, mieszane, wilgotne lasy tropikalne, lasy galeriowe, monsunowe. O ich typie decydują dominujące gatunki drzew. Las jest jednym z podstawowych ekosystemów lądowych , zapewniający równowagę środowiska przyrodniczego, zdolnych w wysokim stopniu, dzięki procesom fotosyntezy, do przetwarzania gazu cieplarnianego, jakim jest CO2, w węgiel (biomasa) i tlen, oddawany do atmosfery. Lasy mogą rosnąć tam, gdzie sezon wegetacyjny jest dostatecznie długi, gdzie dociera dostatecznie dużo energii słonecznej, a także opady są dostatecznie wysokie i względnie równomiernie rozłożone w ciągu roku. W rozmieszczeniu różnych typów lasów można dostrzec pewne prawidłowości. Lasy są tym dorodniejsze, im rosną bliżej równika, jeżeli dostępność wody jest taka sama, a także , im więcej wody mają do dyspozycji, jeżeli szerokość geograficzne jest taka sama. Lasy tworzą środowisko zróżnicowane przestrzennie; mają zawsze strukturę warstwową. Nawet w ubogich lasach można wyróżnić warstwę runa leśnego, czyli drobnych roślin zielnych, warstwę korony drzew, a także specyficzne środowisko, jakim są pnie drzew. Zwłaszcza dla zwierząt, które mogą się sprawnie poruszać, każda warstwa stwarza swoiste możliwości życiowe i ma wobec tego swoistą faunę. Nie jest to jednak ograniczone do zwierząt, są bakterie, grzyby żyjące w ściółce leśnej, są i takie, które żyją w tkance miękiszowej liści drzew, a są i takie, które żyją w drewnie. W strukturze roślinności wyróżnia się piętra: - drzewostan - warstwę najwyższą dużych drzew (sosny, świerki). W lasach naturalnych drzewostan dzieli się na kilka pięter w zależności od gatunków i wieku występujących drzew; - podszyt - warstwę niższą, na którą składają się krzewy i młode drzewa; - runo leśne - najniższą nadziemną warstwę lasu. Tworzą ją rośliny zielne, drobne krzewinki, paprocie, mchy, porosty, grzyby. Występuje tam największa ilość owadów oraz drobnych zwierząt kręgowych i płazów; - ściółka leśna. W różnych typach lasu różny jest skład runa leśnego i podszytu, jak również występują różnice w gatunkowym składzie lasu. Rośliny leśne dostarczają pokarmu, stanowią kryjówki, gniazda. Zwierzęta wywierają wpływ na rośliny żerując na nich, niszcząc szkodniki, rozsiewając nasiona, zapylając kwiaty, przekształcając środowisko glebowe. Różnorodność i obfitość organizmów zwierzęcych w pełni zależy od ilości roślinnych, czyli od warunków pokarmowych. Rośliny są podstawą bytu zwierząt roślinożernych, które warunkują życie organizmów drapieżnych. Las wpływa bardzo silnie na szereg warunków środowiskowych. Korony drzew w dzień osłaniają od zbytniego nagrzania przez słońce, w nocy zapobiegają wypromieniowaniu ciepła. W lesie w dzień jest chłodno, a nocą cieplej niż na otwartej przestrzeni. Podobnie mniejsze są różnice temperatury w lecie i w zimie. Las hamuje pęd wiatru; gdy ponad koronami szleje wichura, między czarnymi jagodami a mchem powietrze może być nieruchome. Ponieważ zarówno nasłonecznienie jak i wiatr działają osuszająco, osłona przed nimi powoduje, że wnętrze lasu utrzymuje stosunkowo wysoką wilgotność, jest jak gdyby naturalną cieplarnią dla wszystkich pomniejszych istot. Ściółkę leśną zamieszkują głównie organizmy saprobiontyczne zwane edafonem. Schemat organizmów saprobiontycznych można przedstawić następująco: bakterie SAPROFITY grzyby rośliny z rodzin storczykowatych SAPROTROFY detrytofagi SAPROFAGI koprofagi nekrofagi Rola lasów jest istotna także w skali całej Ziemi - ze względu na wielką biomasę pni drzew są one jednym z wielkich magazynów węgla na naszej planecie. Ponadto lasy umożliwiają zachowanie różnorodności genetycznej roślin i zwierząt, są jednym z istotnych czynników mających wpływ na regulację stosunków wodnych i ochronę gleby przed erozją. Las spełnia różnorodne funkcje, zarówno w sposób naturalny jak i poprzez umiejętną gospodarkę człowieka, wykorzystującego przyrodę dla swych potrzeb. Można wymienić trzy podstawowe funkcje lasów: ekologiczne - stabilizacja obiegu wody w przyrodzie, kształtowanie klimatu, stabilizacja składu atmosfery i jej oczyszczanie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom, ochrona gleb przed erozją i stepowieniem, tworzenie warunków do zachowania potencjału biologicznego wielkiej liczby gatunków, zapewnienie lepszych warunków zdrowia i życia ludzi; produkcyjne - zachowanie trwałego użytkowania drewna przy jednoczesnym zwiększeniu jego zapasów, pozyskiwanie z lasu użytków ubocznych; społeczne - kształtowanie warunków zdrowotnych i rekreacyjnych, wzbogacanie rynku pracy, tworzenie różnorodnych form użytkowania lasu przez społeczność lokalną, zagospodarowanie terenów zdegradowanych i gleb margialnych. Wzrost zagrożenia lasów i wzrost znaczenia ich różnorodnych funkcji wymuszają podjęcie niezbędnych działań mających na celu: - zapewnienie trwałości lasów, - powiększenie zasobów leśnych i ciągłości ich wykorzystywania, - polepszenie stanu zdrowotności i ich kompleksową ochronę, - restytucję i ich rehabilitację poprzez przebudowę drzewostanów, - regenerację zdewastowanych i zaniedbanych drzewostanów, - ochronę zasobów glebowych i wodnych, - reorganizację zarządzania lasami z modelu surowcowego na proekologiczny, - uregulowanie stanu zwierzyny do poziomu nie zagrażającego celom hodowli na obszarach leśnych, - uregulowanie i ukierunkowanie rekreacji i turystyki, - zwiększenie prawnej ochrony wszystkich gruntów leśnych. Trwałość i kondycja lasów uzależniona jest od warunków przyrodniczych, prowadzonej działalności gospodarczej oraz różnego rodzaju zagrożeń, zarówno o charakterze naturalnym jak i antropogenicznym. Do antropogenicznych czynników zalicza się między innymi zanieczyszczenia powietrza, wód, gleb, zmiany stosunków wodnych, przekształcenia powierzchni ziemi i pożary. Wśród najistotniejszych czynników biotycznych należy wymienić masowe pojawienie się szkodliwych owadów oraz zagrożenie chorobami roślin. Trzecią grupę zagrożeń stanowią czynniki abiotyczne, związane z warunkami atmosferycznymi, właściwościami gleby i warunkami fizjograficznymi. Dzięki kontynuowaniu zabiegów profilaktyczno-ratowniczych w uszkodzonych drzewostanach, nastąpiło znaczne zmniejszenie zagrożenia ze strony szkodników wtórnych.

---