1976.03.03 wyrok SN IV KR 348/75 OSNKW 1976/7-8/96
Ławnik sądu rejonowego nie może uczestniczyć w składzie orzekającym Sądu Wojewódzkiego, w takim bowiem wypadku w wydaniu orzeczenia bierze udział osoba nieuprawniona do orzekania i - stosownie do przepisu art. 388 pkt 1 [439 § 1 pkt. 1)] k.p.k. - wydanie z jego udziałem orzeczenia - niezależnie nawet od środka odwoławczego i wpływu tego uchybienia na treść orzeczenia - podlega uchyleniu przez sąd odwoławczy.
1995.05.24 uchwała SN I KZP 15/95 OSNKW 1995/7-8/46
Użyte w art. 508 k.p.k. określenie, że do postępowania o wydanie wyroku łącznego stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym przed sądem pierwszej instancji oznacza, że właściwym składem sądu do wydania wyroku łącznego jest skład przewidziany w art. 19 § 1 [28 § 1] k.p.k., to jest z reguły jeden sędzia i dwóch ławników (a wyjątkowo także skład trzech sędziów), nawet wtedy, gdy choćby jeden z wyroków podlegających połączeniu, został wydany w pierwszej instancji przez sąd wojewódzki w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.
Wydanie wyroku łącznego w takiej sytuacji przez jakikolwiek inny skład, w tym także przez skład dwóch sędziów i trzech ławników, oznacza, że sąd był "nienależycie obsadzony" co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 388 pkt. 2 [439 § 1 pkt. 2)] k.p.k.
1971.09.07 wyrok SN V KRN 295/71 OSP 1973/2/34
7 sędziów
Brzmienie przepisu art. 388 pkt 2 [439 § 1 pkt. 2)] k.p.k. nie pozwala na jakąkolwiek wątpliwość co do tego, że każda obsada sądu niezgodna z przepismi ustawy - w tym wypadku z przepisem art. 19 [28 § 1] k.p.k. - pociąga za sobą konieczność uchylenia wyroku, niezależnie nie tylko od wpływu tego uchybienia na treść wyroku, ale nawet od granic środka odwoławczego.
Stąd brak podstaw do wszelkich rozważań co do tego, czy chodzi o skład rozszerzony zamiast zwykłego, czy też odwrotnie, pomijając wątpliwą słuszność argumentu, iż w tym pierwszym wypadku "prawa oskarżonych… do odpowiedniego składu sądzącego... uzyskały dodatkową gwarancję.
Ewentualna analogia z sytuacją, gdy sąd wyższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu niższego rzędu (…) nie byłaby możliwa, gdyż chodzi tu o unormowanie szczególne w stosunku do zasady ogólnej nie dopuszczające z tego względu interpretacji wykraczającej poza słowne brzmienie przepisów.
1999.06.24 wyrok s.apel. II AKa 138/99 OSA 2000/10/73 w Katowicach
Jeżeli w ustawie przewidziano wyłącznie jeden skład sądu jako właściwy, to uznać należy, że wszelkie inne składy, które nie mogą być wyznaczone na podstawie ustawy są niewłaściwe, choćby były to składy liczbowo szersze lub wyżej kwalifikowane.
1997.11.20 uchwała SN I KZP 30/97 OSNKW 1997/11-12/92
Przewidziana w art. 388 pkt 2 [439 § 1 pkt. 2)] k.p.k. bezwzględna przyczyna odwoławcza polegająca na tym, że sąd był "nienależycie obsadzony" zachodzi wówczas gdy skład sądu orzekającego w konkretnej sprawie jest różny od tego, który przewidziany jest w ustawie jako wyłączny do rozpoznawania określonej kategorii spraw, w sądzie danego szczebla i w określonym trybie.
Sytuacja taka nie zachodzi gdy ustawa przewiduje dwie możliwości rozpoznania sprawy w różnych składach sądu, uzależniając drugą z nich od wydania przez prezesa sądu stosownego zarządzenia. Rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym w składzie kolegialnym: jeden sędzia i dwóch ławników nie stanowi więc bezwzględnej przyczyny odwoławczej mimo, że w sprawie nie zostało wydane stosowne zarządzenie prezesa sądu o rozpoznaniu jej w takim właśnie składzie (art. 429 i 433 [476] k.p.k.).
Przewodniczący: sędzia J. Bratoszewski (sprawozdawca).
Sędziowie: A. Deptuła, P. Hofmański.
Grzeszczyk W. glosa aprobująca OSP 1998/4/71
Glosa do uchwały SN z dnia 20 listopada 1997 r., I KZP 30/97.
Jeżeli więc w ustawie przewidziano wyłącznie jeden skład sądu jako "właściwy", to przyjąć należy, że wszelkie inne składy sądu, które nie mogą być wyznaczone na podstawie ustawy, są niewłaściwe, chociażby były to składy ilościowo szersze lub "wyżej kwalifikowane". W szczególności odnosi się to do sytuacji, gdy orzeczenie zostało wydane w składzie nie znanym ustawie, np. w składzie jednego sędziego i trzech ławników. Uchybienie określone w powyższym przepisie stanowi również bez wątpienia rozpoznawanie sprawy przez sąd w składzie zmniejszonym (mniej liczebnym), np. gdy w sprawie o przestępstwo, za które ustawa przewiduje karę śmierci, sąd orzekł w składzie jednego sędziego i dwóch ławników bądź w składzie trzech sędziów zamiast w składzie dwóch sędziów i trzech ławników albo w sprawie nie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym (np. z uwagi na powrót do przestępstwa określonego w art. 60 § 1 k.k.) sąd wydał wyrok w składzie jednego sędziego. (…)
Nienależyta obsada sądu, o której mowa w art. 388 pkt 2 [439 § 1 pkt. 2)] k.p.k., dotyczy również sytuacji, gdy sąd orzekł w składzie zwiększonym, a więc gdy np. w postępowaniu wykonawczym wydał postanowienie w składzie trzech sędziów zamiast w składzie jednego sędziego, bądź wydał wyrok łączny w składzie dwóch sędziów i trzech ławników (nawet wtedy, gdy chociażby jeden z wyroków podlegających połączeniu został wydany w pierwszej instancji przez sąd wojewódzki w składzie dwóch sędziów i trzech ławników) lub gdy w przedmiocie kontroli dopuszczalności wniesienia kasacji orzekł w składzie 3-osobowym zamiast w składzie jednego sędziego. (…)
Obrazę art. 388 pkt 2 [439 § 1 pkt. 2)] k.p.k. stanowi także niezachowanie ustalonych proporcji pomiędzy liczbą osób składu sądzącego o różnym statusie (sędzia zawodowy i ławnicy, sędzia danego sądu i sędzia delegowany). (…)
Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 388 pkt 2 [439 § 1 pkt. 2)] k.p.k. nie obejmuje desygnatów formalno-porządkowych i dlatego pojęcia tego nie można utożsamiać z niewykonaniem bądź brakiem zarządzenia prezesa sądu. Wszelkie uchybienia w zakresie nieprawidłowości co do powierzenia rozpoznania sprawy przez sąd w składzie innym niż podstawowy, ale dopuszczalnym ustawowo, należy rozpatrywać jako względną przyczynę odwoławczą (…), jeżeli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia.
2000.11.16 uchwała SN I KZP 35/00 OSNKW 2000/11-12/92
1. W wypadku gdy określony skład sądu zależny jest od rodzaju sprawy poddanej osądowi (art. 28 § 3 k.p.k.), decydujące znaczenie dla oceny, czy sąd był "nienależycie obsadzony" (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.), ma czyn przestępny, na którego popełnienie wskazuje akt oskarżenia z tym jednak zastrzeżeniem, że ani opis czynu, ani kwalifikacja prawna zaproponowana w akcie oskarżenia - podobnie jak przy orzekaniu o właściwości - nie wiąże sądu.
2001.11.21 uchwała SN I KZP 28/01 OSNKW 2002/1-2/3
Zawarte w art. 24 § 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm. (obecnie art. 46 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 98, poz. 1070) ograniczenie, że w składzie sądzącym może brać udział tylko jeden sędzia innego sądu, obejmuje także sędziów, którzy w trakcie toczącego się postępowania sądowego zostali mianowani na stanowiska sędziów sądu wyższego. Sędzia, którego mianowano na stanowisko sędziego w sądzie wyższym, staje się przez to sędzią innego sądu, przeto do orzekania w sądzie niższym powinien dysponować delegacją od podmiotów wskazanych w art. 63 u.s.p. z 1985 r. (obecnie art. 77 u.s.p. z 2001 r.), gdyż tylko ona legitymuje go wówczas do uczestnictwa w składzie orzekającym sądu niższego, czyniąc ten skład należytym w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Jeżeli jednak w składzie sądu niższego rzędu orzeka dwóch sędziów sądu wyższego rzędu, dochodzi do obrazy art. 24 § 2 u.s.p. z 1985 r. (obecnie art. 46 § 2 u.s.p. z 2001 r.), co stanowi uchybienie w postaci nienależytej obsady sądu, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 2 in principio k.p.k.
Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk (sprawozdawca).
1999.08.11 wyrok SN V KKN 229/99 OSNKW 1999/9-10/60
Gdyby w jakiejś incydentalnej kwestii zapadło nawet postanowienie przez sąd "nienależycie obsadzony", np. postanowienie o odroczeniu rozprawy, o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, o ukaraniu świadka grzywną, ale pozostałe czynności procesowe, które doprowadziły do wydania orzeczenia kończącego postępowanie, zostałyby wykonane przez sąd "należycie obsadzony", to absurdem byłoby przyjęcie, że to kończące orzeczenie miałoby podlegać uchyleniu na podstawie art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. tylko dlatego, że przy podejmowaniu decyzji w jakiejś incydentalnej kwestii sąd był "nienależycie obsadzony". Stwierdzenie tego faktu mogłoby co najwyżej prowadzić do uchylenia tego właśnie incydentalnego orzeczenia, jeżeli - rzecz jasna - byłoby ono w ogóle zaskarżalne. Przepis art. 439 § 1 k.p.k. (art. 388 d.k.p.k.) dotyczy bowiem uchylenia jedynie zaskarżonego orzeczenia, a orzeczeniem zaskarżonym jest w danym wypadku wyrok, a nie postanowienie o wyznaczeniu sędziów do przeprowadzenia oględzin, które zaskarżalne nie jest.
2000.01.05 wyrok SN V KKN 534/97 Prok.i Pr. 2000/6/9
Przepis art. 388 pkt 2 d.k.p.k. (identycznie art. 439 pkt 2 k.k. z 1997 r.) wiązał skutki prawne w nim przewidziane, niezależnie od tego, w której fazie rozprawy członek składu orzekającego był nieobecny oraz jak długo trwała jego nieobecność, co oznacza, że przez nieobecność na całej rozprawie należy rozumieć także nieobecność na jej części.
1980.03.17 wyrok SN II KR 319/79 OSNKW 1980/5-6/50
Prowadzenie rozprawy głównej w czasie nieobecności jednego z obrońców oskarżonego, gdy udział jego jest obowiązkowy w myśl art. 70 § 2 lub art. 71 k.p.k.[79 lub 80 k.p.k. - przyp. JKL], stanowi bezwzględną przyczynę rewizyjną, powodującą konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania zgodnie z art. 388 pkt 6 [439 § 1 pkt. 10)] k.p.k., choćby w rozprawie tej brał udział inny obrońca tegoż oskarżonego.
II KO 75/04 - postanowienie z dnia 19 kwietnia 2005 r
Ujawnienie faktu, że zawarte w wyroku dane personalne oskar KZ 12/05 Ujawnienie faktu, że zawarte w wyroku dane personalne oskarżonego są nieprawdziwe, nie stanowi żadnej z przyczyn odwoławczych wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k., a wobec tego okoliczność taka nie stanowi podstawy wznowienia postępowania z urzędu.
V KK 58/05 - wyrok z dnia 31 sierpnia 2005 r.
Jeśli sąd odwoławczy z obrazą art. 451 zd. 2 k.p.k., prowadzi rozprawę apelacyjną bez udziału oskarżonego lub jego obrońcy, to dopuszcza się uchybienia wymienionego w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k.
IV KK 106/06 - wyrok z dnia 22 czerwca 2006 r.
Dwukrotne skazanie w jednym wyroku tej samej osoby za ten sam zarzucony czyn, stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, określoną w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k.
WYROK SA W KATOWICACH z dnia 28 lutego 2007r II AKo 43/07
Przepis art. 439 §1 pkt. 11 kpk odnosi się do sytuacji, w której sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa, a w postępowaniu uproszczonym wymogu takiego ustawa nie przewiduje, ale warunkiem sine qua non prowadzenia w tym trybie rozprawy bez udziału oskarżonego jest prawidłowe zawiadomienie go o jej terminie. Przy braku zaś takiego zawiadomienia orzekanie wyrokiem zaocznym jest wykluczone i powoduje takie same skutki jak prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa (art. 374 §1 kpk) wobec niespełnienia wymogów art. 479 §1 kpk, w którym to przepisie "ustawa stanowi inaczej"
W jednym i drugim przypadku powstaje bowiem domniemanie, że oskarżony został pozbawiony możliwości obrony w sensie materialnym i formalnym.
Wyrok z 22 sierpnia 2007 r., III KK 197/07
(…)
(…)
(…)
W kwestii prawnej oceny sytuacji, w której jeden z sędziów członków składu orzekającego nie był uprawniony do orzekania w danym sądzie, Sąd Najwyższy wypowiedział się już wielokrotnie, przyjmując, iż brak byłoby racjonalnych i prawnych podstaw do uznania, że sędzia ten w ogóle nie był uprawniony do orzekania. Sędzia orzekający bez ważnej (zgodnej z przepisami ustawy) delegacji, jest uprawniony do orzekania, ale nie jest uprawniony do orzekania w danym sądzie, nie będącym jego stałą siedzibą (…) W takim wypadku mamy zatem do czynienia z uchybieniem o bezwzględnym charakterze normowanym w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.. Powstaje ono zarówno wtedy, gdy sędzia nie miał w ogóle delegacji do orzekania w tym sądzie, gdy orzekał poza okresem objętym delegacją (ważność delegacji wygasła wskutek upływu czasu), jak też wtedy, gdy jego delegacja nie spełniała ustawowych wymogów warunkujących ważność i skuteczność aktu delegowania.(…) „sąd był nienależycie obsadzony” w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., jeżeli w jego składzie orzekał sędzia sądu rejonowego, na którego delegowanie do pełnienia obowiązków sędziego na obszarze właściwości tego samego sądu okręgowego, prezes sądu okręgowego nie uzyskał zgody kolegium sądu dotyczącej imiennie tego sędziego.
Postanowienie z dnia 21 czerwca 2007 r., IV KK 27/07
Chybiona była próba rozszerzenia przez skarżącego normatywnego zakresu art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. na rzekome ograniczenie prawa do obrony, które miałoby wynikać z tego, że Sąd odwoławczy w sposób nienależyty sporządził uzasadnienie swojego orzeczenia. Tego rodzaju uchybienia, nawet gdyby rzeczywiście wystąpiły, rozważane mogłyby być wyłącznie na gruncie względnych podstaw odwoławczych, a konkretnie naruszenia art. 457 § 3 k.p.k.
III KK 197/07 - wyrok z dnia 22 sierpnia 2007 r.
Sąd był nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., jeżeli w jego składzie orzekał sędzia sądu rejonowego, na którego delegowanie do pełnienia obowiązków sędziego na obszarze właściwości tego samego sądu okręgowego, prezes sądu okręgowego nie uzyskał zgody kolegium sądu dotyczącej imiennie tego sędziego.
WA 42/07 - wyrok z dnia 28 listopada 2007 r.
W sprawie wieloosobowej, w której zachodzi sytuacja określona w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., w stosunku do współoskarżonych, którzy nie wnieśli środków odwoławczych a zostali uniewinnieni, uchylenie z tego powodu orzeczenia na podstawie art. 435 k.p.k. nie jest dopuszczalne, gdyż nie byłoby to działaniem na ich korzyść.
WA 2/08 - wyrok z dnia 12 lutego 2008 r.
1. Nie ma znaczenia okoliczność, że początkowo na rozprawie sąd był nienależycie obsadzony (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.), jeżeli rozprawę przerwano lub odroczono, a następnie poprowadzono ją od początku (art. 402 § 2 k.p.k. i art. 404 § 2 k.p.k.), już w należytej obsadzie.
2. Prowadzenie rozprawy od początku oznacza konieczność ponownego przeprowadzenia wszystkich uprzednio dokonanych czynności dowodowych. Nierespektowanie tych powinności procesowych przez sąd orzekający stanowi rażącą obrazę przepisów postępowania (art. 410 k.p.k.), mającą wpływ na treść orzeczenia.
II KK 56/08 - wyrok z dnia 27 sierpnia 2008 r.
W wypadku ustalenia w toku postępowania sądowego dotyczącego przestępstw względnie wnioskowych, że sprawca przestępstwa stał się dla pokrzywdzonego osobą najbliższą, konieczne jest zwrócenie się do pokrzywdzonego o złożenie oświadczenia, czy składa wniosek o ściganie, a w razie braku wniosku, postępowanie należy umorzyć. Zaniechanie tych działań prowadzi do zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.
Wyrok z dnia 11 lutego 2009 r., II KK 256/08
1. Ustalenie, że w wypadkach wskazanych w treści art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. obrońca oskarżonego w postępowaniu sądowym, nie brał udziału w jakimkolwiek fragmencie czynności, w której jego udział był obowiązkowy, oznacza spełnienie bezwzględnej przesłanki odwoławczej, o której mowa w tym przepisie. Ocenianie bowiem, czy konkretna część, w rozpoznawanym przypadku rozprawy, była z punktu widzenia interesów obrony oskarżonego bardziej, czy mniej ważna, oznaczałoby w istocie dokonywanie zabronionego przez art. 439 § 1 k.p.k. badania wpływu uchybienia na treść orzeczenia.
2. Przepis art. 435 k.p.k. w obecnym brzmieniu wymaga wystąpienia w odniesieniu do współoskarżonych, którzy nie wnieśli środka odwoławczego, tych samych względów, które przemawiają za uchyleniem wyroku na rzecz tego oskarżonego, który wniósł środek odwoławczy lub przy stosowaniu w postępowaniu kasacyjnym - tego skazanego, na rzecz którego wniesiono kasację. Ustawodawca wymaga zatem wystąpienia tych samych - gravamen commune, a nie jak w przeszłości takich samych względów - gravamen simile. Przekraczanie podmiotowych granic zaskarżenia możliwe jest innymi słowy wtedy, gdy ten sam powód stanowiący podstawę uchylenia wyroku, to samo uchybienie, dotyczy także innych współoskarżonych w tej samej sprawie.
Postanowienie z dnia 2 marca 2009 r., V KK 319/08
Z samego brzmienia przepisu art. 439 § 1 k.p.k. (in principio) wynika, że wskazuje się w nim enumeratywnie na uchybienia obciążające nie określoną czynność procesową lecz „zaskarżone orzeczenie”, a więc wydane przez sąd w obsadzie wymienionej w tym orzeczeniu. Nie należy do jego składu, co oczywiste, sąd wezwany (art. 396 § 1 i 2 k.p.k.), a więc dokonujący na zlecenie sądu orzekającego określonych czynności w postępowaniu dowodowym. Nienależyta obsada sądu wezwanego, a tym bardziej przeprowadzenie czynności dowodowej bez nakazanego ustawą udziału sądu wezwanego (art. 177 § 1a k.p.k.), nie oznacza zaistnienia uchybienia wymienionego w art. 439 §.1 pkt 2 k.p.k.
Postanowienie z dnia 19 maja 2009 r., II KK 169/08 (BPK 7/09)
W procesie delegowania sędziego wojskowego do pełnienia obowiązków sędziowskich lub wykonywania czynności administracyjnych w innym sądzie (albo w Departamencie Sądów Wojskowych Ministerstwa Sprawiedliwości), pozycje Ministra Sprawiedliwości i Ministra Obrony Narodowej nie są równorzędne.
Wady procesu delegacji sędziego wojskowego mają różny skutek w zależności od tego, na jakim etapie decyzyjnym występują. Te z nich, które dotyczą decyzji podejmowanej przez Ministra Sprawiedliwości, na ogół skutkują nienależytą obsadą sądu, gdyż w wyniku ich zaistnienia, sędzia faktycznie nie uzyskuje upoważnienia do orzekania w innym sądzie niż ten, który wskazany został w jego akcie nominacyjnym (i tym samym jest jedynym, do orzekania w którym, ten sędzia jest upoważniony). Taki sam skutek będzie miał brak zgody sędziego wojskowego na delegację trwającą ponad 3 miesiące. Natomiast wady zaistniałe w procesie podejmowania decyzji przez Ministra Obrony Narodowej powodują, że sędzia nie uzyskuje zgody na zmianę miejsca pełnienia służby wojskowej. W tym ostatnim zatem przypadku, nie mogą one spowodować skutków wskazanych w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Wyrok z dnia 3 września 2009 r., V KK 141/09 (BPK 8/2009)
Brak zgody państwa wydającego na pociągnięcie oskarżonego do odpowiedzialności karnej, stanowi przeszkodę w ściganiu i jest tym samym "inną okolicznością wyłączającą ściganie" w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k., którą stosownie do treści art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. kwalifikować należy jako tzw. bezwzględną przyczynę odwoławczą.
Postanowienie z dnia 25 czerwca 2009 r., V KK 57/09 (BPK 8/2009)
Bezwzględne przyczyny odwoławcze określone w (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.), zachodzą tylko wtedy, gdy uchybienie miało miejsce w rzeczywistości, a nie jedynie pozornie, w wyniku nieprawidłowego sporządzenia protokołu.
Postanowienie z dnia 19 sierpnia 2009 r., V KK 78/09 (BPK 8/2009)
W przypadku wyroku uniewinniającego wydanego przez sąd pierwszej instancji stwierdzenie w postępowaniu odwoławczym negatywnej przesłanki procesowej w postaci przedawnienia, nie pozwala na korektę zaskarżonego wyroku, poprzez jego uchylenie i umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k., ponieważ takie rozstrzygnięcie byłoby mniej korzystne dla oskarżonego, a zatem wydaniu orzeczenia tej treści sprzeciwia się zakaz określony w art. 439 § 2 k.p.k.
(…)
Wyrok z dnia 7 stycznia 2010 r., V KK 243/09 (BPK 1/2010)
Prowadzenie postępowania karnego wbrew zakazom i ograniczeniom wynikającym z przepisów dotyczących ekstradycji sprawcy, stanowi naruszenie art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. Jest to uchybienie wymienione w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., a jego stwierdzenie obliguje sąd odwoławczy do uchylenia zaskarżonego wyroku niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.
Mimo wprowadzenia zmian prawnych w Polsce i w Czechach w wyniku implementacji Decyzji Ramowej Rady Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi, wnioski o ekstradycję otrzymane przed dniem 1 stycznia 2004 r. nadal podlegają istniejącym instrumentom prawnym odnoszącym się do ekstradycji.
Do obu tych zakazów - ścigania i skazania - odnosi się możliwość ich zniesienia w wyniku wyrażenia zgody na rozszerzenie zakresu wydania. Tak więc wniosek powinien być złożony przed zainicjowaniem ścigania, tj. przed przedstawieniem osobie wydanej zarzutu popełnienia przestępstwa nieobjętego wnioskiem ekstradycyjnym, ale dopuszczalne jest także złożenie wniosku już w toku postępowania prowadzonego bez takiej zgody, ale przed prawomocnym skazaniem. W pierwszej z tych sytuacji brak zgody Państwa, które wydało osobę wyłącza możliwość wszczęcia postępowania in personam o „inne” przestępstwo, a w drugiej, brak zgody stanowi przeszkodę prawną w skazaniu za to przestępstwo w toczącym się już postępowaniu.
V KK 177/09 - postanowienie z dnia 7 stycznia 2010 r. (Biuletyn Nr 3/10)
Zarzut obrazy art. 439 § 2 k.p.k. jest immanentnie związany z uchybieniami wymienionymi w art. 439 § 1 pkt 9-11 k.p.k., odnoszącymi się do orzeczenia sądu pierwszej instancji. Nie wskazuje jednak na żadne z tych uchybień jako obciążające prawomocne orzeczenie sądu odwoławczego. Dlatego też nie jest dopuszczalne wniesienie przez stronę kasacji na korzyść od wyroku sądu odwoławczego, którym uchylono wyrok uniewinniający oskarżonego i umorzono postępowanie karne, jeżeli zarzuca się w niej jedynie naruszenie art. 439 § 2 k.p.k., a to wobec braku przedmiotowej podstawy kasacji określonej w art. 523 § 2 k.p.k.
I KZP 6/10 - postanowienie z dnia 29 czerwca 2010 r. (BSN 7/10)
Bezwzględna przyczyna uchylenia orzeczenia - o której jest mowa w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k., a nadto w zw. z art. 79 § 4 k.p.k. - zachodzi, gdy w postępowaniu przed sądem oskarżony nie miał obrońcy lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy wówczas, gdy:
1. organ procesowy powziął wątpliwości co do tego, czy sprawca mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenie lub pokierować swoim postępowaniem (art. 31 § 1 k.k.) albo, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem nie była w znacznym stopniu ograniczona (art. 31 § 2 k.k.), a także wówczas, gdy co prawda brak wątpliwości wskazanych wyżej, ale istnieją one, w ocenie organu procesowego, co do tego, czy stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na jego udział w postępowaniu, a jeśli nawet tak, to czy może w tym stanie zdrowia prowadzić samodzielną, rozsądną obronę i w celu wyjaśnienia którejkolwiek z tych wątpliwości dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy psychiatrów (art. 202 § 1 k.p.k.) - od momentu powzięcia tych wątpliwości, a więc również przed złożeniem przez biegłych opinii;
2. biegli lekarze psychiatrzy stwierdzili, iż sprawca nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem (art. 31 § 1 k.k.), a także gdy stwierdzili, że w czasie popełnienia przestępstwa jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona (art. 31 § 2 k.k.), a także wówczas, gdy biegli wprawdzie nie stwierdzili zniesionej lub ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności sprawcy tempore criminis, ale organ procesowy nadal ma wątpliwości w tej kwestii i podejmuje dalsze czynności, zmierzające do zweryfikowania zasadności tych wątpliwości;
3. nie zachodzą wprawdzie okoliczności wymienione wyżej w pkt. 2., ale z opinii biegłych lekarzy psychiatrów wynika, że ze względu na stan zdrowia psychicznego oskarżonego tempore procedendi nie jest on w stanie brać udziału w postępowaniu lub, co najmniej, nie może bez pomocy obrońcy prowadzić rozsądnej obrony albo - pomimo braku zastrzeżeń ze strony biegłych lekarzy psychiatrów także i w którejkolwiek z tych kwestii - organ procesowy nie usunął swych wątpliwości i zmierza do ich potwierdzenia lub wykluczenia.
Postanowienie SN z dnia 12 sierpnia 2010 r., IV KK 172/10 (BPK 4/10)
Przepis art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. odnosi się nie tylko do tego samego czynu, ale także do tej samej osoby, tymczasem już z treści zarzutu wynika, że ukarana zostać miała inna niż (oskarżony) osoba. W przypadku kolizji drogowej istnieje przy tym możliwość uznania więcej niż jednej osoby za winną naruszenia przepisów o ruchu drogowym i spowodowania kolizji.
Postanowienie SN z dnia 15 września 2010 r., II KK 42/10 (BPK 5/10)
Za określone (w art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.) uchybienie uznaje się jedynie sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiającą jego wykonanie. Musi to być zatem, gdy chodzi o wyrok, sprzeczność między poszczególnymi jego rozstrzygnięciami i to nie każda, lecz tylko taka, która powoduje, że niemożliwe staje się jego wykonanie. Przepis ten nie obejmuje zatem ani sytuacji, gdy sprzeczność w treści wyroku utrudnia jedynie, ale nie uniemożliwia jego wykonania, ani sprzeczności zachodzącej między samym wyrokiem, a więc jego treścią (dyspozytywną częścią), a jego uzasadnieniem, jako że uzasadnienie to nie stanowi integralnego elementu treści wyroku. W tej pierwszej sytuacji, stosownie do art. 13 § 1 k.k.w. możliwe jest wystąpienie do sądu, który wydał orzeczenie, o rozstrzygnięcie wątpliwości co do jego wykonania, a w drugiej mamy do czynienia z rażącą obraza prawa materialnego lub procesowego, która miała istotny wpływ na treść wyroku w rozumieniu art. 523 § 1 w zw. z art. 438 pkt. 1 lub 2 k.p.k., ale nie z uchybieniem, o jakim mowa w art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.
Sprzeczność, (…) wskazująca wyraźnie na utrzymanie w mocy skazania osoby, co do której w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego jednocześnie wykazano, iż jest niewinna, a więc oznaczająca zaistnienie rażącej obrazy prawa materialnego - nie oznacza jednak uchybienia, o jakim mowa w art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k. Jest to bowiem kwestia sprzeczności między treścią orzeczenia i jego uzasadnieniem, a nie sprzeczność w treści samego orzeczenia, jak tego wymaga wskazany przepis.
Wyrok SN z dnia 29 września 2010 r., III KK 59/10 (BPK 6/10)
Sąd Okręgowy, ogłaszający wyrok w dniu 29 września 2009 r., był nienależycie obsadzony. Nieprawidłowa obsada Sądu wynikała z faktu, że jeden z sędziów zasiadających w jego składzie nie miał wówczas uprawnienia do orzekania.
Wydanie i ogłoszenie wyroku jest immanentną częścią postępowania sądowego, a w takim razie nie ma żadnych podstaw, by - z punktu widzenia reguł gwarancyjnych odnoszących się do składu sądu i jego należytej obsady - tę fazę postępowania traktować inaczej niż rozprawę, na której doszło do odroczenia wydania wyroku. Bez wątpienia każda z czynności podejmowanych na rozprawie od momentu jej rozpoczęcia do chwili wydania rozstrzygnięcia końcowego powinna zostać przeprowadzona przez sąd w obsadzie, którego wszyscy członkowie są uprawnieni do orzekania.
Wyrok z dnia 21 października 2010 r., V KK 158/10 (BPK 6/10)
Nie budzi (…) wątpliwości, że samo wyrokowanie, czyli wydawanie (ogłaszanie) wyroku, jest orzekaniem, w tym także wtedy, gdy odbywa się ono - na skutek odroczenia tej czynności - na odrębnej rozprawie w innym dniu. Rozprawa ta sprowadza się wtedy, co prawda, tylko do ogłoszenia wyroku, podania powodów jego wydania i pouczenia stron o sposobie jego zaskarżania. Jest to jednak nadal rozprawa - co zresztą wyraźnie zaznaczono w protokole z dnia 10 listopada 2009 r. - i to taka, na której ma miejsca wprost orzekanie jako rozstrzyganie w przedmiocie procesu. Tym samym w składzie sądu, który wydaje (ogłasza) wyrok w takiej sytuacji winny zasiadać osoby uprawnione do orzekania w danym sądzie.
Postanowienie z dnia 26 sierpnia 2010 r., V KK 335/09 (BPK 6/10)
Negatywnej przesłanki dopuszczalności zobowiązania dotychczasowego obrońcy do pełnienia obowiązków nie stanowi samo udzielenie pełnomocnictwa nowemu obrońcy, ale faktyczne podjęcie przez niego obrony oskarżonego, wiążące się z udziałem obrońcy w rozprawie.
Kryterium warunkującym zobowiązanie dotychczasowego obrońcy z wyboru do dalszego pełnienia obowiązków jest bowiem ustalenie przez sąd, że nie pociągnie to za sobą uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony.
Dopuszczalność stosowania rozwiązania przewidzianego w art. 378 § 3 k.p.k., także do oskarżonego korzystającego z pomocy obrońcy z wyboru sprawia, iż wadliwość procesu decyzyjnego określonego w tym przepisie nie może być odczytywana w kategoriach uchybienia przybierającego postać bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k., lecz rażącego naruszenia przepisów postępowania, które wymaga wykazania możliwości istotnego wpływu na treść orzeczenia.
1
ART. 439 K.P.K.