Wplyw wojny na psychike czlowieka (na wybranych przykladach).
Wojna wypacza charaktery i osobowosc wszystkich, którzy sie z nia zetkneli. Proponuje rozpatrywac wplyw wojny w podziale na psychike kata i ofiary. Nie wolno przy tym zapomniec, ze jest to podzial umowny - kat równiez jest ofiara wojny."Rozmowy z katem" K.Moczarskiego. Hitleryzm i wojna wypaczyly osobowosc Jü rgena Stroopa. Gdyby nie wydarzenia historyczne, bylby spokojnym, tepawym mieszczuchem zyjacym w glebi Niemiec. Szkola, system, wojna wykorzenily z niego wszelkie wartosci, nauczyly go mordowac, wykorzystaly i spotegowaly jego systematycznosc i pedanterie. Wojna dala mu wysokie stanowisko w SS i wladze. Uksztaltowala go na bezdusznego kata i morderce.Willi Sonnenbruch ("Niemcy") zostal wychowany w ten sam sposób. Hitlerjugend, ciagla indoktrynacja oraz bezgraniczne oddanie matce o pogladach hitlerowskich sprawily, ze Willi stal sie wzorowym niemieckim oficerem. "Medaliony" Zofii Nalkowskiej. Student dobrowolnie pracujacy w instytucie doktora Spannera jest przykladem wypaczenia pojec dobra i zla. Wypaczenie sieglo tak gleboko, ze wyrób mydla z cial ludzkich jest dla mlodego czlowieka przykladem niemieckiej zaradnosci. "Kobieta cmentarna" uwierzyla niemieckiej propagandzie. Mordowanie zydów usprawiedliwia tym, ze Zydzi nienawidza Polaków. "Przy torze kolejowym" ukazuje mlodego mezczyzne, u którego litosc i wspólczucie przybieraja nieludzkie ksztalty - z zimna krwia zabija ranna wiezniarke. Opowiadania obozowe ("Prosze panstwa do gazu", "U nas w Auschwitzu", "Dzien na Harmenzach") Tadeusza Borowskiego ukazuja czlowieka zlagrowanego - wieznia przystosowanego do zycia w warunkach obozowych. Vorarbeiter Tadek jest znieczulony na smierc, jego jedynym celem jest przetrwanie. Droga do niego moze byc uprzywilejowane stanowisko w obozie lub znajomosci - przywileje nierzadko zdobywane kosztem zycia innych. Tadek potrafi grac w pilke, gdy obok tysiace Zydów ida do komory gazowej. Chec przezycia powoduje, ze matka wyrzeka sie wlasnego dziecka - ucieka przed nim. Charakterystyczne jest to, ze u starych wiezniów nowy transport nie powoduje litosci ani wspólczucia, ale gniew i nienawisc. Zyd Abramek, pracujacy w Sonderkommando opowiada jak wyprawil do gazu wlasnego ojca, mówiac mu, ze idzie do kapieli. Pobyt w obozie powodowal u niektórych kompletne zalamanie. Zabijal wole zycia i walki. Takich ludzi nazywa Borowski "muzulmanami". Ich zycie sprowadza sie do oczekiwania na smierc. "Niemcy" Kruczkowskiego. Profesor Walter Sonnenbruch przyjmuje postawe bierna. Nie dopuszcza do siebie mysli, ze jego praca moze sluzyc do zbrodniczych celów. Skrzywienie jest tak glebokie, ze dla swego poczucia bezpieczenstwa poswieca najlepszego przyjaciela, a obecnie uciekiniera z obozu koncentracyjnego.
"Medaliony" Zofii Nalkowskiej. "Dno" pokazuje do czego moga doprowadzic czlowieka ciagle represje, upokorzenia, a przede wszystkim glód, który stal sie powodem kanibalizmu. "Na zachodzie bez zmian". W tej powiesci Ernest Maria Remarque przedstawia homo soldatis - mlodego czlowieka, dla którego codziennym jest widok "ludzi zyjacych, którym brak czaszki (...), ludzi bez ust., szczeki, twarzy". Obserwujemy postepujaca animalizacje mlodego czlowieka, bo "wojna wyhodowuje zwierzeta". Proces animalizacji to stopniowa utrata wartosci humanitarnych. Zycie sprowadza sie dla nich do spelnienia potrzeb fizjologicznych . Z uczuc wyzszych pozostaje przyjazn, tesknota za rodzina. "My nie jestesmy juz mlodzieza. Nie pragniemy zdobyc swiata. Uciekamy sami przed soba. Przed naszym zyciem". To dramat calego pokolenia Kolumbów. Bohater "Kartoteki" Tadeusz Rózewicza przyjmuje jedyna postawe, jaka mu pozostala - horyzontalna. Wiersz "Ocalony" zaczyna sie slowami "Mam 24 lata. Ocalalem prowadzony na rzez". Ocalony to nie znaczy normalny. To czlowiek, który zawsze bedzie pamietal wojenne przezycia. Stana sie one dla niego ciezarem nie do zniesienia. "Dwojra Zielona" ("Medaliony") chciala przezyc tylko po to, by móc opowiedziec swiatu o martyrologii zydów. "Malowany ptak" Jerzego Kosinskiego opowiada o dziecku, które wychowala wojna. O chlopcu, który byl swiadkiem niesamowitego sadyzmu i bestialstwa. Ulegl on calkowitej deprawacji, a jedyne co umie to bic i nienawidzic Tak samo zachowuja sie, opisane przez Zofie Nalkowska, dzieci z Oswiecimia - bawia sie w palenie Zydów, gdyz utracily zdolnosc rozrózniania dobra i zla.