Temat: Prace niebezpiecznie pożarowe - jakie rodzaje? (prace spawalnicze)

Prace niebezpiecznie pożarowe to wszelkie prace nie przewidziane instrukcją technologiczną lub prowadzone poza wyznaczonymi na stałe do tego celu miejscami, takie jak prace remontowo-budowlane związane z użyciem otwartego ognia (np. spawanie, podgrzewanie smoły) prowadzone wewnątrz obiektu lub na przyległym do niego terenie, a także wszelkie prace remontowo-budowlane wykonywane w strefach zagrożonych wybuchem.

Przed przystąpieniem do takich prac właściciel lub użytkownik obiektu oraz wykonawca prac są zobowiązani ocenić zagrożenie pożarowe w rejonie, w którym prace będą wykonywane oraz ustalić rodzaj przedsięwzięć zapobiegających ewentualnym zagrożeniom oraz wskazać osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie miejsca prac zarówno przed, w toku prac jak i po ich zakończeniu; zapewnić zapoznanie tych osób z podjętymi ustaleniami w zakresie zabezpieczenia prac.

Przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pożarowo należy przestrzegać następujących zasad:

* Materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych należy zabezpieczyć przed zapaleniem,

* Prace niebezpieczne pożarowo wykonywane w strefach zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo zapalnych cieczy lub palnych gazów, mogą być prowadzone wyłącznie wtedy gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy wybuchowości,

* W miejscu wykonywania prac powinien znajdować się sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru

* Po zakończeniu prac należy poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane oraz rejony przyległe,

* Prace niebezpieczne pożarowo mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje, natomiast sprzęt używany do wykonywania prac powinien być sprawny technicznie i zabezpieczony przed możliwością wywołania pożaru,

* Butle ze sprężonymi gazami mogą znajdować się na terenie obiektu wyłącznie w okresie prac (spawania) i pod stałym nadzorem; w przypadku prowadzenia prac spawania) na wysokości, butle z gazem należy ustawiać poza rejonem bezpośredniego oddziaływania spadających rozprysków.

Przy rozgrzewaniu smoły i innych podobnych materiałów należy przestrzegać niżej wymienionych zasad:

* Smoła lub inny materiał mogą być rozgrzewane za pomocą otwartego ognia w odległości nie mniejszej niż 5 m od budynków i składowisk materiałów palnych,

* Podgrzewanie smoły lub innego materiału jest dopuszczalne na dachu o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanym obiekcie, a w pozostałych przypadkach, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze.

Spawaniem nazywamy proces łączenia metali za pomocą ich miejscowego stapiania. Z uwagi na rodzaj czynników wytwarzających wysoką temperaturę spawanie dzielimy na

a) gazowe, gdzie czynnikiem wytwarzającym wysoką temperaturę jest gaz palny np. acetylen, wodór...., spalający się w atmosferze tlenu

b) elektryczne spawanie łukowe, gdzie czynnikiem wytwarzającym wysoką temperaturę jest łuk elektrycznym

c) laserowe, gdzie czynnikiem wytwarzającym wysoką temperaturę jest wzmocniona wiązka światła monochromatycznego.

Stanowisko spawalnicze to stanowisko pracy, na którym są wykonywane prace przy zastosowaniu procesów spawania, napawanie, lutowania, zgrzewania i cięcia termicznego metali i tworzyw termoplastycznych. Wyróżniamy stałe stanowisko spawalnicze, czyli stanowisko pracy przeznaczone do powtarzalnego wykonywania prac spawalniczych, którego wyposażenie techniczne i instalacje zasilające mają charakter stały oraz ruchome stanowisko spawalnicze, czyli stanowisko pracy przeznaczone do okresowego wykonywania prac spawalniczych, którego wyposażenie techniczne i instalacje zasilające są kompletowane doraźnie, tylko na czas wykonywania określonej pracy.

Spawania to odpowiednio przystosowane pomieszczenie lub wydzieloną część pomieszczenia, w którym są zlokalizowane stałe stanowiska spawalnicze. Powinna być wykonana zgodnie z obowiązującymi ogólnymi przepisami techniczno-budowlanymi, ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami rozporządzenia MINISTRA GOSPODARKI z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych.

Ściany i strop spawalni oraz wnętrza kabiny spawalniczej powinny być pomalowane farbami matowymi. Ścianki lub parawany kabiny spawalniczej powinny być wykonane z materiału niepalnego lub trudno zapalnego, tłumiącego szkodliwe promieniowanie optyczne. Powinny one mieć wysokość co najmniej 2 m, z zachowaniem przy podłodze szczeliny wentylacyjnej. W spawalni powinno przypadać na każdego pracownika najliczniejszej zmiany co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia nie zajętej przez urządzenia i sprzęt. Wysokość pomieszczenia spawalni powinna wynosić co najmniej 3,75 m. Na każde stanowisko spawalnicze powinny przypadać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi, nie zajętej przez urządzenia i sprzęt. Podłoga w spawalni i na stanowisku spawalniczym powinna być wykonana z materiałów niepalnych.

Pomieszczenia spawalni powinny być wyposażone w wentylację zapewniającą skuteczne usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia. Wymagania dotyczące parametrów powietrza w pomieszczeniach spawalni określają odrębne przepisy i Polskie Normy. Stałe stanowisko spawalnicze, na którym istnieje możliwość emisji szkodliwych pyłów i gazów, pracodawca powinien wyposażyć w instalację wentylacji stanowiskowej.

Stosowanie w spawalni stacjonarnych urządzeń do podgrzewania przedmiotów przed lub po poddaniu ich procesom spawalniczym jest dopuszczalne pod warunkiem, że urządzenia te będą wyposażone w wentylację miejscową.

Stanowisko spawalnicze zlokalizowane na otwartej przestrzeni powinno być zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych, a jego otoczenie chronione przed promieniowaniem łuku elektrycznego lub płomienia. W spawalni i na stanowisku spawalniczym nie powinny być przechowywane materiały łatwo palne. Stanowiska, na których są wykonywane prace spawalnicze powodujące rozprysk iskier, żużla lub gorących cząstek stałych, powinny być zabezpieczone przed możliwością wywołania pożaru w strefie rozprysku, z uwzględnieniem przestrzeni poniżej stanowiska spawalniczego. Rozmieszczenie wyposażenia oraz obrabianych przedmiotów powinno umożliwiać szybkie i bezpieczne opuszczenie stanowiska spawalniczego przez pracowników.

Bardzo wiele osób posiada własne urządzenia spawalnicze. Urządzenia te są obecnie dostępne w sklepach. W zależności od procesu spawania i technik pokrewnych stosuje się różne konstrukcje ochron oczu i twarzy. Stosując to kryterium środki ochrony oczu można podzielić na:

- sprzęt stosowany podczas spawania gazowego, lutospawania oraz cięcia tlenem,

- sprzęt stosowany podczas spawania łukiem elektrycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy.

Wszystkie typy ochron wyposażone są w filtry spawalnicze, dostosowane do intensywności promieniowania optycznego (nadfioletu, intensywnego światła i podczerwieni), emitowanego w czasie spawania.

Wymieniony poniżej sprzęt powinien stanowić podstawowe wyposażenie każdego majsterkowicza, obok wiertarki, wyrzynarki czy szlifierki. Obecnie środki ochrony indywidualnej można nabyć niemal w każdym sklepie czy supermarkecie z artykułami budowlanymi.

Środki ochrony oczu i twarzy:

Okulary przeciw odpryskowe są przeznaczone do ochrony oczu z przodu i z boków. Jeżeli maszyna lub narzędzie ręczne, stwarza zagrożenie uderzeniem odprysków z góry lub z dołu, to powinny zostać użyte gogle.

Gogle stanowią skuteczną ochronę zabezpieczającą oczy przed pyłami oraz odpryskami ciał stałych. Skuteczność tej ochrony zależy w dużym stopniu od konstrukcji gogli. Jeśli w oprawie gogle znajdują się liczne otwory wentylacyjne to istnieje ryzyko, że pył przeniknie do ich wnętrza. Jednak dobierając gogle należy również pamiętać, że pozbawione wentylacji szybki zwykle ulegają zaparowaniu, uniemożliwiając nam pracę.

W związku z tym kupując gogle powinniśmy sprawdzić, czy są one wyposażone w odpowiedni system wentylacji lub jeśli tego systemu nie posiadają czy są wyposażone w szybki niezaparowujące.

Gogle charakteryzują się różnymi poziomami odporności mechanicznej, oznaczonymi literami:

„S”- odporność podwyższona;

„F”- odporność na uderzenie o niskiej energii;

„B” - odporność na uderzenie o średniej energii.

Ponieważ jednak podczas wykonywania wymienionych powyżej prac nie występuje narażenie oczu na uderzenie przez odpryski o dużej energii, skuteczną ochronę będą stanowić gogle o wszystkich poziomach ochrony.

Uwaga: Do ochrony oczu przed pyłami nie można stosować okularów ochronnych.

Sprzęt ochrony oczu i twarzy stosowany podczas spawania gazowego, lutospawania lub cięcia tlenem:

Przy spawaniu gazowym i lutospawaniu stosuje się przede wszystkim gogle spawalnicze (przeważnie z odchylanymi filtrami). W niektórych przypadkach stosowane są również okulary lub przyłbice spawalnicze. Gogle stosuje się przede wszystkim do spawania gazowego i lutospawania. Nie nadają się one do stosowania podczas spawania łukiem elektrycznym, spawania mikro plazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy, ze względu na potrzebę osłaniania całej twarzy przed intensywnym promieniowaniem nadfioletowym, widzialnym i podczerwonym. Okulary spawalnicze stosowane są głównie przy lutowaniu twardym (luty miedziane, mosiężne, srebrne).

Przyłbice spawalnicze wykorzystywane są głównie w procesach technologicznych wymagających długotrwałego, intensywnego spawania (o dużym natężeniu przepływu gazu).

Sprzęt ochrony oczu i twarzy stosowany podczas spawania elektrycznego lub w technikach pokrewnych:

Przy spawaniu łukiem eklektycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy używa się przede wszystkim przyłbic spawalniczych, tarcz spawalniczych, a w niektórych przypadkach kapturów spawalniczych (zwanych również okularowymi osłonami spawalniczymi). Klasyczne przyłbice wyposażone w pojedynczy filtr spawalniczy znacznie ograniczają widzialność spawanego przedmiotu. Co powoduje konieczność opuszczania korpusu w momencie zajarzenia łuku spawalniczego lub zapalania próbnego łuku obok właściwej spoiny. Drugim rozwiązaniem są przyłbice wyposażone w filtry o dwu stopniach ochrony - jaśniejszego filtra obserwacyjnego oraz właściwego filtra, ciemnego. Filtry te rozdzielone są za pomocą daszka o szerokości co najmniej 2 mm. Jasny filtr obserwacyjny umożliwia widzialność spawanego przedmiotu, bez konieczności podnoszenia korpusu przyłbicy. Po zajarzeniu łuku spawalniczego spawacz do obserwacji wykorzystuje właściwy ciemniejszy filtr (UWAGA: Wysokość strefy ciemnej filtra właściwego powinna wynosić co najmniej 25 mm wzdłuż całej szerokości filtra). Filtr właściwy przeznaczony jest do obserwacji procesu spawania i tylko przez ten filtr można obserwować proces spawania. Przy doborze stopni ochrony filtru obserwacyjnego i właściwego należy zawsze stosować taką zasadę, aby różnica między tymi stopniami nie wynosiła więcej niż pięć. Powszechnie stosuje się 4 lub 5 stopień ochrony filtru obserwacyjnego. Nowoczesnym rozwiązaniem sprzętu spawalniczego są przyłbice wyposażone w automatyczne filtry spawalnicze. Filtry te charakteryzują się stałym lub w przeważającej większości zmiennym stopniem ochrony przeważnie od 9 do 13, samoczynnie przyciemniając pole widzenia w momencie np. zajarzenia łuku elektrycznego lub plazmowego, a po zaniku łuku (w tempie stygnięcia spoiny) samoczynnie rozjaśniając pole widzenia (patrz automatyczny filtr spawalniczy). Dodatkowo przyłbice mogą być wyposażone w układ wentylacyjny, doprowadzający powietrze zza głowy spawacza, co powoduje znaczne ograniczenie ilości wdychanych dymów spawalniczych (pyłów i gazów), powstających podczas spawania lub uchwyty umożliwiające zamontowanie sprzętu filtrującego z wymuszonym przepływem powietrza.

Kaptury spawalnicze stosowane są najczęściej w miejscach trudno dostępnych i wymagających zmiennego ustawiania głowy i ciała.

Tarcza spawalnicza przeznaczona jest do ochrony oczu, całej twarzy i szyi spawacza. Podstawowym ograniczeniem zastosowania tarczy spawalniczej jest konieczność trzymania jej w ręku podczas spawania, co znacznie zmniejsza swobodę ruchów pracownika, np. uniemożliwiając przytrzymanie spawanego przedmiotu.

Większość osłon spawalniczych wyposażona jest w szybki ochronne. Ich zadaniem jest ochrona oczu oraz filtrów przed gorącymi odpryskami ciał stałych. W zależności od przeznaczenia szybek wykonuje się je ze szkła lub z poliwęglanu. Podczas spawania szybki te wymienia się dość często po ich uszkodzeniu i zmatowieniu.

Sprzęt ochrony układu oddechowego:

Sprzęt filtrujący w postaci filtrów kompletowanych z półmaseką lub półmasek filtrujących stosowany jest w przypadkach wystąpienia zanieczyszczenia powietrza aerozolami ze stała fazą rozproszoną (pyłami, dymami) lub aerozolami z ciekłą fazą rozproszoną (mgłami) w stężeniach przekraczających ich wartości normatywne.

Filtry posiadają oznaczenia P1, P2 lub P3, w porządku wzrastającej skuteczności.

W przypadku wykonywania prac polegających na szlifowaniu ścian lub gładzi gipsowej wystarczającą ochronę zapewniają półmaski filtrujące klasy P1. W przypadku narażenia na pyły o bardzo dużym stężeniu, w małych pomieszczenia o słabej wentylacji (np. łazienka) można stosować półmaskę filtrującą klasy P2.

Sprzęt pochłaniający w postaci półmasek skompletowanych z elementem oczyszczającym (pochłaniaczem) powinien być stosowany, gdy występują zanieczyszczenia środowiska w postaci par lub gazów.

Pochłaniacz należy dobierać w zależności od rodzaju gazu lub pary (typ pochłaniacza) oraz ze względu na stężenie objętościowe (klasa pochłaniacza od 1 do 3, uwzględniając wzrastającą możliwość pochłaniania).

Oznaczenie pochłaniaczy przeznaczonych do ochrony przed poszczególnymi substancjami polega na przypisaniu odpowiednim typom pochłaniaczy symboli literowych oraz barwy etykiety. W przypadku malowania skuteczne zabezpieczenie stanowi pochłaniacz oznaczony literą A oraz barwą brązową.

Przeznaczony jest do ochrony przed określonymi przez producenta organicznymi parami i gazami, o temperaturze wrzenia powyżej 65oC;

Pochłaniacz dzieli się ponadto na trzy klasy ochronne: 1, 2 i 3, określając je jako pochłaniacze o:

- niskiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o stężeniu objętościowym w powietrzu nie przekraczającym 0,1%;

- średniej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu nie przekraczającym 0,5%;

- wysokiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu do 1% .

Rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi (tzw. lekkimi i średnio ciężkimi) powinny charakteryzować się poziomy skuteczności dla czterech parametrów:

* odporności na ścieranie (4 poziomy skuteczności);

* odporności na przecięcie (5 poziomów);

* wytrzymałości na rozdzieranie (4 poziomy);

* wytrzymałości na przekłucie (4 poziomy).

Poziomy skuteczności dla poszczególnych rękawic ustalane są na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Im wyższy poziom skuteczności, tym rękawica zapewnia lepszą ochronę.

Rękawice stosowane do ochrony przed lekkimi i średnio ciężkimi urazami mechanicznymi wykonywane są najczęściej ze skóry, tkanin oraz łączonych tkanin i skóry lub dzianin powlekanych tworzywami sztucznymi lub kauczukiem, dzianin poliestrowych, stylonowych, poliamidowych, aramidowych, rdzeniowych.

W sklepach dostępnych jest wiele modeli rękawic różniących się rodzajem materiałów, z których są wykonane oraz konstrukcją. Do prac polegających na czyszczeniu ścian można stosować dowolne rękawice dzianinowe lub rękawice powlekane. Jeśli podczas pracy występuje kontakt z wodą to wskazane jest stosowanie rękawic powlekanych. Rękawice te zwykle zapewniają również lepszą pewność chwytu narzędzi.

Namawiamy Państwa do kupowania rękawic ochronnych oznaczonych znakiem CE oraz piktogramem wskazującym na ochronę przed zagrożeniami mechanicznymi.

DOKUMENTOWANIE PRAC SPAWALNICZYCH

Zgodnie z przepisami należy przeprowadzić ocenę zagrożenia pożarowego w miejscu, w którym prace będą wykonywane, oraz wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, przebieg prac spawalniczych oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy.

Bibliografia:

Rączkowski Bogdan, BHP W PRAKTYCE, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z O. O., Gdańsk 2009, wydanie XII, strona 462 - 488

---