plik


ks. Jerzy Tofiluk Prymat biskupa Rzymu z perspektywy Ko[cioBa prawosBawnego. Zawsze wa|nym elementem we wszelkich dyskusjach i d|eniach zmierzajcych do jedno[ci w podzielonym chrze[cijaDstwie byB problem prymatu w Ko[ciele. To zagadnienie w historii chrze[cijaDstwa byBo niekiedy wrcz decydujcym (przykBadw mo|na znalez a| nadto). Zagadnienie prymatu, tak wa|ne w historii, staje rwnie| dzisiaj w centrum uwagi zainteresowanych stron. Akcentuje to encyklika Ut unum sint nazywajc "faktem znamiennym i pocieszajcym" zainteresowanie t kwesti ( 88). Uwa|am, |e encyklik "Ut unum sint" nale|y z jednej strony rozumie jako wezwanie do modlitwy o jedno[ i wezwanie do bardziej pogBbionego dialogu, z drugiej za[ jako przedstawienie stanowiska Biskupa Rzymu w kwestii prymatu. Nie jest to przedstawienie caBoksztaBtu nauki Ko[cioBa rzymsko-katolickiego, ale jedynie pogld obecnego papie|a Jana PawBa II na kwesti zjednoczenia chrze[cijan i sposb zrealizowania tej jedno[ci. W porwnaniu z innymi r|ni- cami ukazanymi w tej encyklice, kwestia prymatu niewtpliwie zajmuje pierwsze miejsce. I. Problem prymatu wedBug "Ut unum sint". Rola Ko[cioBa rzymskokatolickiego i Biskupa Rzymu przedstawiona w Encyklice jest kontynuacj orzeczeD Soboru WatykaDskiego I i II. W 86 Encykliki czytamy ""Konstytucja Lumen gentium, w jednym ze swoich podstawowych twierdzeD, ktre podejmuje tak|e Dekret Unitatis redintegratio, gBosi, |e jedyny Ko[ciB Chrystusowy trwa w Ko[ciele katolickim. Dekret o ekumenizmie podkre[la, |e w Ko[ciele obecna jest peBnia (plenitudo) [rodkw zbawienia. PeBna jedno[ stanie si rzeczywisto[ci, kiedy wszyscy bd mieli udziaB w peBni [rodkw zbawienia, ktre Chrystus powierzyB swojemu Ko[cioBowi". 88 precyzuje to nauczanie: "Ko[ciB katolicki jest [wiadom, |e po[rd wszystkich Ko[cioBw i Wsplnot ko[cielnych to on zachowaB posBug Nastpcy apostoBa Piotra w osobie Biskupa Rzymu, ktrego Bg ustanowiB "trwaBym i widzialnym zrdBem i fundamentem jedno[ci" i ktrego Duch podtrzymuje, aby Ko[ciB uczyniB tak|e wszystkich innych uczestnikami tego podstawowego dobra". Uzasadnienie wyjtkowej roli Biskupa Rzymu encyklika znajduje w tekstach Nowego Testamentu (Ewangelie i Dzieje). Konsekwencj tak pojmowanej roli Biskupa Rzymu jest stwierdzenie 94: "Dziki wBadzy i autorytetowi, bez ktrych funkcja ta byBaby tylko pozorem, Biskup Rzymu ma zabezpieczy komuni wszystkich Ko[cioBw. Z tego tytuBu jest pierwszym po[rd sBug jedno[ci. Prymat ten sprawuje na r|nych pBaszczyznach, czuwajc nad gBoszeniem sBowa, nad sprawowaniem sakramentw i Liturgii... To Nastpca ma przypomina o nakazach wynikajcych ze wsplnego dobra Ko[cioBa ... To on ma obowizek przestrzega i budzi czujno[ a czasem orzeka, |e ta czy inna szerzca si opinia jest nie do pogodzenia z jedno[ci wiary. ... Mo|e te| ... orzec ex cathedra, |e dana doktryna nale|y do depozytu wiary". Dlatego te| w 97 czytamy: "Ko[ciB katolicki zarwno przez swoj praxis, jak i w oficjalnych tekstach, wyra|a przekonanie, |e komunia Ko[cioBw partykularnych z Ko[cioBem Rzymu oraz ich biskupw z Biskupem Rzymu jest w Bo|ym zamy[le podstawowym warunkiem peBnej i widzialnej komunii. ... Funkcja Piotra musi trwa w Ko[ciele, aby byB on w [wiecie - pozostajc pod zwierzchnictwem swojej jedynej GBowy, ktr jest Jezus Chrystus - widzialn komuni wszystkich Jego uczniw". Z powy|szego wida, |e encyklika "Ut unum sint" pozostaje wierna nauce o Ko[ciele zdefiniowanej na I i II Soborze WatykaDskim w konstytucjach "Pastor Aeternus" i "Lumen gentium". Wa|nym elementem tej encykliki s "nowe jako[ciowo" sformuBowania u|yte przy okre[leniu posBugi Biskupa Rzymu. Ukazanie konieczno[ci komunii z innymi Biskupami, podkre[lenie zasady kolegialno[ci i uznanie innych Biskupw za "jego braci w posBudze" jest elementem bardzo wa|nym. Mo|na dostrzec tu elementy tradycji soborowo[ci tak wa|nej w tradycji Wschodu. II. Zw. ApostoB Piotr w Pi[mie Zwitym i Tradycji Zwitej. Przy okre[leniu prymatu i posBugi Biskupa Rzymu w Ko[ciele jako nastpcy [w. Piotra encyklika powoBuje si na [wiadectwo Ewangelii i Dziejw Apostolskich. Nale|aBoby wic zbada jak jest narysowany obraz [w. ApostoBa Piotra w Nowym Testamencie, pamitajc o r|nych typach Tradycji ju| w pierwszych wiekach chrze[cijaDstwa, co znalazBo swj wyraz w ksigach Nowego Testamentu. Ewangelie wymieniaj imi [w. Piotra na "pierwszym" miejscu w[rd Dwunastu, kiedy s wymieniane imiona wszystkich ApostoBw (por. Mt.10,2-4; Mk.3,16-20; _k.6,14-16; DzAp.1,13). Rwnie| w[rd trzech wybranych ApostoBw: Piotra, Jana i Jakuba, imi [w. Piotra jest wymieniane na pierwszym miejscu. Widzimy to przy wskrzeszeniu crki Jaira (Mk.5,37) podczas przemienienia PaDskiego (Mk.9,2; Mt. 17,1) czy w Getsemani (Mt.26,37). W Mk.1,36 i Ak.9,32 spotykamy te| zwrot "Piotr i ci ktrzy te| z nim" na okre[lenie kolegium ApostoBw. Jak wida z powy|szego umieszczanie imienia [w. Piotra na pierwszym miejscu nie jest przypadkowe. O roli i miejscu [w. Piotra w gronie innych ApostoBw nie mo|na mwi nie uwzgldniajc szczeglnego miejsca w Ewangeliach synoptycznych. Jest to wyznanie wiary Piotra pod Cezare Filipow. Obszerny opis tego wydarzenia znajdujemy w Ewangelii Mateusza (16,17-19). SBowa Chrystusa wypowiedziane do Piotra s przytoczone w caBo[ci w 91 encykliki. Tekst Ew. Mateusza, a bardziej interpretacja tego tekstu, stanowi podstaw dogmatycznych rozstrzygni Ko[cioBa rzymsko-katolickiego o prymacie i nieomylno[ci Biskupa Rzymu. Po okre[leniu dogmatycznym, dokonanym w konstytucji "Pastor aeternus", przedstawienie prawosBawnego rozumienia tego tekstu jest konieczne, gdy mwimy o roli [w. Piotra. Jest to tym bardziej wa|ne, |e niektre tBumaczenia w.18 nie s dokBadne1 i pozwalaj na inn interpretacj, sprzeczn z teologi prawosBawn. W tek[cie encykliki sBowa Chrystusa s z omwieniem "Ty jeste[ Piotr [czyli SkaBa] i na tej Skale zbuduj Ko[ciB mj". Egzegeza katolicka w sBowach Chrystusa znajduje potwierdzenie "jedynej i wyjtkowej roli ApostoBa Piotra"2. Jednak to, co jest proste i zrozumiaBe dla egzegezy katolickiej nie jest tak jednoznaczne dla prawosBawnej. Wa|nym jest rwnie| to, |e o wydarzeniu pod Cezare Filipow mwi rwnie| Marek (8,27-30) i Aukasz (9,18-21), ale nie wspominaj o sBowach Chrystusa skierowanych do [w. Piotra. W powy|szym tek[cie prawosBawni egzegeci w konfrontacji z katolickim nauczaniem, zwracaj uwag na sBowa Chrystusa oraz na osob i sBowa [w. Piotra. W odniesieniu do wyznania [w. Piotra, wszyscy podkre[laj, |e byBa to odpowiedz udzielona w imieniu wszystkich ApostoBw, tak jak pytanie byBo skierowane do wszystkich3. BB.Teofilakt w komentarzu do wyznania [w. Piotra, mwi, |e "Piotr uprzedza innych i ... wyznaje"4. 1 Zob. np. Grecko-polski Nowy testament wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, TBum Ks. prof. dr hab. Remigiusz Popowski, dr MichaB Wojciechowski, Warszawa 1994. 2 Anchimiuk J., o. Huke-Ligowski A., DwugBos na temat prymatu w Ko[ciele, w: Znak 202/1971,IV, s.445. 3 Zob. ToBkowaja Biblija ili kommentarij na wsie knigi Sw. Pisanija Wietchago i Nowogo Zawieta, Pietierburg 1911, wydanie II, Stokgolm 1987, t.VIII, s. 278. 4 BBagowiestnik ili toBkowanije BBa|ennago FieofiBakta, archijepiskopa BoBgarskogo na Swiatoje Jewangielije, Podobnie uwa|a rwnie| [w. Ambro|y, gdy pisze w komentarzu do Ewangelii Aukasza: "Cho i inni apostoBowie to widzieli, to jednak Piotr uprzedziB ich, odpowiadajc: "Ty jeste[ Chrystus, Syn Boga |ywego"5. Zw. Jan Chryzostom mwi, |e na pytanie Chrystusa "odpowiada Piotr, usta apostoBw, zawsze pBomienny", ale zaznacza te|, |e "na pytanie, przedBo|one wszystkim, odpowiada w swoim imieniu", gdy| "jest niecierpliwy i zawsze wyprzedza"6. Komentarz do sBw [w. Jana Chryzostoma znajdujemy w ToBkowoj Biblii: "Chryzostom uwa|a, |e Piotr byB w tym czasie jakby ustami apostoBw i nie tylko od siebie, ale w imieniu wszystkich daB t odpowiedz"7. O.Sergiusz BuBgakow w swojej pracy po[wiconej [w. Piotrowi, odno[nie tej kwestii pisze, |e "nie umniejszajc znaczenia Piotra ... nie nale|y ani na chwil zapomina o podwjnym charakterze tego wystpienia, osobistym i wsplnotowym"8. Wszystkie te uwagi odnoszce si do tego konkretnego wydarzenia znajduj swoje uzasadnienie w innych wydarzeniach. Cech charakterystyczn [w. Piotra jest to, |e on bardzo czsto wystpowaB w imieniu wszystkich ApostoBw, co byBo zwizane z jego temperamentem. Potwierdzenie tego znajdujemy w Ewangelii Jana: "Wtedy rzekB Jezus do dwunastu: czy i wy chcecie odej[. OdpowiedziaB mu Szymon Piotr: Panie! Do kogo pjdziemy, Ty masz sBowa |ywota wiecznego" (J.6,68). Zw. Piotr niejednokrotnie zabieraB gBos jako jedyny spo[rd otaczajcych Chrystusa. Tak byBo przy uzdrowieniu kobiety majcej krwotok: "I rzekB Jezus: Kto si mnie dotknB. A gdy wszyscy si zapierali, rzekB Piotr: Mistrzu, tBumy cisn si do Ciebie i tBocz"(Bk.8,45). W innych miejscach prosi on o wyja[nienie przypowie[ci: "Piotr rzekB mu: WyB| nam to podobieDstwo" (Mt.15, 15), czy te| w Ak. 21,41: "A rzekB Piotr: Panie czy do nas mwisz w tym podobieDstwie, czy te| do wszystkich". Rwnie| podczas Przemienienia jako jedyny "Piotr, nie wiedzc co mwi rzekB do Jezusa: Mistrzu dobrze nam tu by, uczyDmy wic trzy namioty, jeden Tobie, jeden Moj|eszowi, jeden Eliaszowi" (Bk.9,33). Ks. BuBgakow podkre[lajc, |e [w. Piotr wypowiada si w imieniu wszystkich ApostoBw zwraca uwag na ostatnie sBowa Chrystusa, skierowane podobnie jak pytanie, do wszystkich: "Wtedy przykazaB uczniom swoim, aby nikomu nie mwili, |e on jest Jezusem Chrystusem"9. Potwierdzenia tego argumentu mo|emy szuka w Ewangeliach Marka (8,29- 30) i Aukasza (9,20-21). ZwizBo[, a przy tym i wyrazisto[ tych wersetw zdaj si nie pozostawia wtpliwo[ci, |e wyznanie [w. Piotra jest wyznaniem wszystkich ApostoBw. Z powy|szego wynika, |e odpowiedz [w. Piotra udzielona Chrystusowi pod Cezare Filipow byBa odpowiedzi udzielon w imieniu wszystkich ApostoBw i w tym nie byBo nic szczeglnego czy te| wyjtkowego. To zdarzaBo si ju| wcze[niej, jak rwnie| i pzniej. WypBywaBo to z jego charakteru, co w niczym nie umniejsza jego wyjtkowej roli w gronie Dwunastu. Innym bardzo wa|nym elementem w omawianym fragmencie Ewangelii Mateusza jest istota tre[ci wypowiedzi [w. Piotra. Niektrzy uwa|aj, niewtpliwie sBusznie, |e nie wytrzymuje krytyki twierdzenie, jakoby w wypowiedzi [w. Piotra po raz pierwszy byBa wyra|ona wiara w Jezusa jako Chrystusa i Syna Bo|ego. Wyznanie to byBo niejednokrotnie wyra|ane ju| wcze[niej przez ApostoBw. Sam ApostoB Piotr ju| wcze[niej w imieniu Dwunastu wyznaB: "my[my uwierzyli i poznali, |e Ty jeste[ Chrystusem, Synem Boga |ywego" (J.6,69). Wiar w Jezusa jako Syna Bo|ego wyznali wszyscy ApostoBowie i to Moskwa 1993, t.I, s.152. 5 Zw. Ambro|y, WykBad Ewangelii wedBug [w. Aukasza, tBum. o. WBadysBaw SzoBdarski, Warszawa 1977, s.245. 6 I|e wo swiatych otca naszego Ioanna, archijepiskopa Konstantina grada ZBatoustago izbrannyja tworenija. ToBkowanije na swjatogo Matfieja Jewangielista, Moskwa 1993, t.II, s. 553. 7 ToBkowaja Biblija, dz.cyt., t. VIII, s. 278. 8 BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz. cyt., s. 12. 9 BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz.cyt., s.11. wwczas gdy [w. Piotr zwtpiB chodzc po wodzie. "A ci, ktrzy byli w Bodzi, zBo|yli mu pokBon mwic: Zaprawd Ty jeste[ Synem Bo|ym" (Mt.14,33). Natanael przy pierwszym spotkaniu z Jezusem zBo|yB wyznanie wiary: "Mistrzu, Ty jeste[ Synem Bo|ym, Ty jeste[ krlem Izraela" (J.1,49). Wyznanie, |e Jezus jest Synem Bo|ym, Chrystusem padaBo nie tylko z ust ApostoBw. T wiar wyznaBa Marta, siostra Marii i Bazarza w rozmowie z Chrystusem: "Tak Panie! Ja uwierzyBam, |e Ty jeste[ Chrystus, Syn Bo|y, ktry ma przyj[ na [wiat" (J.11,27). Wiar w Jezusa jako Chrystusa wyznawali samarytanie (J.4,42) i [lepy od urodzenia (J.9,35- 38). Prawda o bosko[ci Jezusa wielokrotnie te| padaBa z ust wrogw Chrystusa. Demony, ktre "wierz i dr|" wielokrotnie dawali [wiadectwo bosko[ci Jezusa. "I poczli krzycze tymi sBowy: C| my mamy z tob Synu Bo|y" (Mt.8,29). "A duchy nieczyste, gdy go ujrzaBy, padBy mu do ng i woBaBy: Ty jeste[ Syn Bo|y" (Mk.3,11). "WychodziBy te| z wielu demony, ktre krzyczaBy i mwiBy: Ty jeste[ Synem Bo|ym" (Bk.4,41). Jak zauwa|a ks. BuBgakow, wyznanie, |e Jezus jest Chrystusem, Synem Bo|ym niejednokrotnie jak bByskawica rozja[niaBo wczesny [wiat10 Dlaczego wic w tej sytuacji, gdy je[li nie identyczne w formie, to w tre[ci takie same, wyznania ju| padaBy, to uroczyste wyznanie [w. Piotra ma takie wielkie znaczenie, |e za to wyznanie Chrystus nazwaB [w. Piotra "bBogosBawionym". WedBug katolickiego biblisty, makaryzm ten jest pochwaB "mdro[ci, ktr przy tej okazji wykazaB Piotr"11 i ma [wiadczy "wymownie o pozycji Piotra w[rd innych uczniw Jezusa"12. W tym miejscu nale|y zwrci uwag, |e w Ewangeliach "bBogosBawionymi" nazwani s ci, ktrzy wypeBniaj przykazania Chrystusa (patrz: BBogosBawieDstwa Mt.5,3- 12). W Ewangelii Aukasza bBogosBawion nazwana jest Bogurodzica "BBogosBawione Bono, ktre ci nosiBo, i piersi ktre ssaBe[" (11,27) oraz ci, "ktrzy sBuchaj SBowa Bo|ego i strzeg go" (11,28). Nazwanie [w. Piotra bBogosBawionym dla wikszo[ci prawosBawnych komentatorw nie jest tylko nagrod za osobiste zasBugi tego ApostoBa. Klemens Aleksandryjski pisze, |e Piotr zostaB uznany przez Chrystusa za bBogosBawionego, "poniewa| Prawd, objawiBy mu nie ciaBo, nie krew, lecz Jego Ojciec w niebiesiech"13. BB. Teofilakt uwa|a, |e Chrystus "nazywa bBogosBawionym Piotra, poniewa| otrzymaB poznanie od Baski Boga, a akceptujc je (pozna nie - J.T.) najprawdopodobniej odsBania faBszywo[ opinii innych ludzi"14. Zw. Jan Chryzostom w swoim komentarzu do Ewangelii Mateusza, prbuje da odpowiedz na pytanie: dlaczego inni, ktrzy rwnie| wyznali Jezusa Synem Bo|ym, nie zostali nazwani bBogosBawionymi: Pisze on, |e wszyscy przed [w. Piotrem "wyznawali Go nie takim synem jak Piotr, lecz uznawali synem podobnym do wielu innych [...] nie z samej istoty Ojca zrodzonym. [...] Piotr za[ wyznaB Go prawdziwym Synem. Z tej to przyczyny Chrystus nie nazwaB innych bBogosBawionymi, lecz mwic z Piotrem pokazaB kto mu to objawiB, aby[ ty zrozumiaB, |e Piotr tylko wygBaszaB, za[ rozpoczB jego Ojciec Niebieski"15. Podobnie uwa|a rwnie| [w. Jan DamasceDski, kiedy mwi, |e "Jezus Chrystus jako CzBowiek stawia pytanie, a jako Bg w sposb tajemniczy czyni mdrym i daje natchnienie Piotrowi"16 aby on daB wBa[ciw odpowiedz. Za to, |e wBa[nie [w. Piotr przyjB to objawienie Ojca, Chrystus nazywa go bBogosBawionym. 10 BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz.cyt., s.16. 11 Romaniuk, Zw. Piotr, dz.cyt., s.30. 12 Tam|e, s. 31. 13 Klemens Aleksandryjski, Kobierce VI, 132,4. 14 BBagowiestnik, dz.cyt., t.I, s.152. 15 ToBkowanije na swiatago Matfieja Jewangielista, dz.cyt., t.II, s.553-554. 16 Cyt. za Swiatootieczeskoje toBkowanije, dz.cyt., t. II, s.138. Ks. Sergiusz BuBgakow podkre[la, |e wBa[nie nie tre[ uroczystego wyznania [w. Piotra jest przyczyn wielkiego znaczenia tych sBw. Tym bardziej, |e ta tre[ nie byBa niczym nowym, gdy| ju| wielokrotnie byBa wypowiadana przy r|nych okazjach. Uwa|a on, |e szczeglna wyjtkowo[ momentu wyznania piotrowego jest tym, co nadaje mu wielk rang i wag. Ten moment byB przeBomowym w przygotowywaniu Uczniw do majcych nastpi wydarzeD.17 W Ewangelii Mateusza bezpo[rednio po opisie wyznania [w. Piotra czytamy: "Od tej pory zaczB Jezus Chrystus tBumaczy uczniom swoim, |e musi pj[ do Jerozolimy, wiele wycierpie od starszych arcykapBanw i uczonych w Pi[mie, |e musi by zabity i trzeciego dnia zmartwychwsta"(Mt.16,21). Takim przygotowaniem byBo te| Przemienienie Chrystusa, ktre nastpiBo po sze[ciu dniach od rozmowy w okolicach Cezarei Filipowej. Tak wic "przemienienie wraz z uroczystym wjazdem do Jerozolimy byBo odpowiedzi Pana na wyznanie wiary wszystkich uczniw, wypowiedziane ustami Piotra"18. Najbardziej sporn, w caBym opisie wydarzeD pod Cezare, jest interpretacja sBw Chrystusa wypowiedziana do [w. Piotra "A Ja ci powiadam: ty jeste[ Piotr i na tym kamieniu zbuduj Ko[ciB mj i bramy piekielne nie przemog go; i dam ci klucze Krlestwa Niebieskiego i cokolwiek zwi|esz na ziemi, bdzie zwizane w niebie, a cokolwiek rozwi|esz na ziemi, bdzie rozwizane i w niebie." (Mt.16,18-19)19. Spr ten zwizany jest z rzymskokatolick pogldem, upatrujcym w tym tek[cie ustanowienia prymatu jurysdykcyjnego [w. Piotra na wszystkimi ApostoBami. Prymat ten jest rozumiany jako bezpo[rednie zwierzchnictwo i wBadza. W swojej interpretacji tego tekstu, zachodni tBumacze czsto niezbyt wiernie oddaj tekst oryginalny. PrzykBadem jest tu wspBcze[nie wydany "Grecko-polski Nowy testament"20, gdzie werset Mt.16,18 zostaB przetBumaczony nastpujco: "ty jeste[ SkaBa i na tej skale zbuduj m (spoBeczno[) zwoBanych" (Ko[ciB - J.T.). Jest to nie tylko niezbyt wierne tBumaczenie, ale raczej [wiadome przeinaczenie, majce daleko idce konsekwencje. Greckie sBowo Petros bdce imieniem wBasnym zostaBo przetBumaczone jako SkaBa, chocia| w sBowniku wydanym przez tBumaczcego ten tekst, ks. Remigiusza Popowskiego, Petros oznacza tylko Piotra i nic innego21. SkaBa za[, to po grecku e petra22. Biblia tzw. PoznaDska werset ten tBumaczy z omwieniem: "Ty jeste[ Piotr [czyli SkaBa], i na tej skale zbuduj Ko[ciB mj". Dla Ojcw Ko[cioBa, a w [lad za nimi, dla prawosBawnych egzegetw i teologw istota tego tekstu jest wyrazista i zrozumiaBa. Niezbdna jest przy tym pami, o czym ju| wcze[niej byBa mowa, |e [w. Piotr wypowiada si w imieniu wszystkich, na pytanie skierowane do wszystkich. Tre[ odpowiedzi [w. Piotra jest znana wszystkim ApostoBom i w tym sensie odpowiedz [w. Piotra jest odpowiedzi wszystkich. Zw. Piotr mwi przy aprobacie wszystkich ApostoBw, przy oczywistym pierwszeDstwie [w. Piotra, ktrego nie mo|na pomin. Jest to, jak wyraziB si ks. BuBgakow "akt soborowy"23. CaBy spr toczy si wokB pytania: co oznacza kamieD  petra? Czy jest to ApostoB Piotr, czy jego wiara i wyznanie? Interpretacja tego tekstu zale|y od tradycji, ktr interpretujcy reprezentuje. W tradycji zachodniej, rzymsko-katolickiej Petros jest tym samym co petra. Egzegeci rzymscy odwoBuj si przy tym do jzyka aramejskiego, gdzie 17 Zob. BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz.cyt., s.16-17. 18 Tam|e, s.18. 19 Nale|y tu doda, |e tych sBw Chrystusa nie ma w Ewangelii [w. Marka, bdcego w bardzo [cisBym zwizku ze [w. Piotrem, ani w Ewangelii Bukasza. 20 Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, tBum. ks.prof.dr hab Remigiusz Popowski, dr MichaB Wojciechowski, Warszawa 1994 21 Zob. Wielki SBownik Nowego Testamentu, Warszawa 1995, s.490-491. 22 Tam|e, s.490. 23 BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz.cyt., s. 20. najprawdopodobniej byB u|yty jeden wyraz "kefas"24. Takie opinie s tylko subiektywnym odczuciem, poniewa| brak jest tekstu aramejskiego. Dlatego nie ma |adnych przesBanek i nie wolno tych uwag opartych tylko na przypuszczeniu, bra za dogmat25. Brak jest jakichkolwiek podstaw, aby mc uzasadni twierdzenie, |e Chrystus chciaB budowa Ko[ciB na osobie [w. Piotra. W wersecie tym mamy do czynienia z gr sBw "Petros", "petra". Ale nie jest to tylko gra sBw, poniewa| byBoby to zbyt proste rozwizanie przy tak wa|kiej wypowiedzi. To, |e Chrystus obiecaB zbudowa Ko[ciB nie na osobie [w. Piotra wskazuje wBa[nie u|ycie sBowa petra a nie petros. I dlatego je|eli w naszej prbie interpretacji skupimy si na sBowie petra bdziemy mogli odnalez prawdziwy sens sBw Chrystusa. SBowo petra wystpuje zarwno w Starym jak i Nowym Testamencie. W Starym Testamencie sBowo to odnosiBo si tylko do Boga Jahwe26. W Nowym Testamencie sBowo to nigdy nie odnosiBo si do zwykBych ludzi, a zawsze do zwykBych kamieni (Mt.7,24; 27,51,60) lub do samego Chrystusa (I P.2,4-7; I Kor.10,4)27. Tak wic tylko Bg, Bg w Chrystusie, Chrystus jest wieczn skaB na ktrej mo|e by zbudowany Ko[ciB. PrawosBawna egzegeza tego tekstu wyprowadza z tej gry sBw jeden wniosek: "Chrystus korzystajc z imienia Piotra ukazaB tutaj tylko na Siebie Samego i to wBa[nie w tym sensie w jakim wyznaB Go przed uczniami Piotr"28. Tak wic mo|emy powiedzie, |e wyznanie wiary [w. Piotra w to, |e Chrystus jest Synem Boga {ywego jest fundamentem Ko[cioBa. GBadkow w swoim komentarzu na te sBowa Chrystusa pisze, |e "wypowiedziane przez Piotra wyznanie wiary w Niego jak Chrystusa [...] to wyznanie, ta mocna wiara, jak kamieD, bdzie sBu|yBa jako fundament do zbudowania na nim wspaniaBej budowli Ko[cioBa Chrystusowego"29. W |adnej mierze prawosBawni egzegeci, nie uto|samiaj skaBy na ktrej zbudowano Ko[ciB ze [w. ApostoBem Piotrem. Mo|emy te| uwa|a, |e taka interpretacja tego tekstu byBa te| wBa[ciwa tradycji patrystycznej. W "Swiatootieczeskom ToBkowanii" na ten temat czytamy: "Jest godnym uwagi, |e spo[rd Ojcw i nauczycieli Ko[cioBa obja[niajcych sBowa Pana: "Na tym kamieniu zbuduj Ko[ciB Mj..." 44 mwi, |e sBowo kamieD odnosi si nie do osoby apostoBa Piotra, a do jego wyznania i twardej wiary; 16 naucza, |e pod sBowem kamieD Zbawiciel rozumiaB Samego Siebie; 8 ojcw mwi, |e za fundament Ko[cioBa sBu| wszyscy ApostoBowie [...] Tylko 17 staro|ytnych nauczycieli - interpretatorw sBowa Pana odnosz do Piotra, ale oni wcale nie nadaj im takiego znaczenia, jaki chc widzie katolicy; u |adnego z ojcw nie ma nawet wzmianki o tym, |e apostoB Piotr jest wyBcznym nastpc Chrystusa na ziemi, czy te| jak mwi niektrzy Bacinnicy "ksiciem ApostoBw"30. 24 Zob. Romaniuk, Zw. Piotr, dz.cyt., s.11-11, 33; por. Ratzinger J., Ko[ciB wsplnot, Lublin 1993, s.39. 25 Zob. WBodarski, dz.cyt., s.18-19. 26 Por. V Moj. 32,4; II Krl. 22,32 (w Biblii BZTB II Krl. jest II Samuela); Ps. 61(62),3;Iz.26,4; zob. ToBkowaja Biblija, dz.cyt., t. VIII, s.279. 27 Wyrazn niekonsekwencj wida w wywodach bp. Romaniuka, ktry w swojej pracy stwirdza, |e "Wyjtkowo[ pozycji Piotra polega na tym, |e jest on nazwany skaB". Ale te| jednym tchem wypowiada sBowa przeczce tej tezie: "Zwity PaweB nie wyobra|a sobie w ogle [...] budowli, ktra nie miaBaby za fundament tylko i wyBcznie osoby o dzieBa Chrystusa. Poza Mt 16,18 tylko Chrystus jest nazwany skaB". i dalej "ot| Piotr jest nazwany skaB"; Zw. Piotr, dz.cyt., s.33-34. 28 ToBkowaja Biblija, dz.cyt., t. VIII, s.279. W kontek[cie tej wypowiedzi, budzc sprzeciw prawosBawnych jest uwaga bp. Romaniuka, ktry uwa|a, |e opinia o tym, i| Chrystus nazywajc ApostoBa Piotrem wskazaB na siebie samego, jest ju| dzisiaj przez nikogo nie podtrzymywana, nawet przez autorw protestanckich. Zob. Romaniuk, Zw. Piotr, dz.cyt., przypis 19 na s.33. 29 GBadkow, dz.cyt., s.373. 30 Swiatootieczeskoje ToBkowanije, dz.cyt., t.III, przypis na s.142. Natomiast ks. WBodarski w swojej pracy pisze, |e "rzeczywi[cie z 65 Ojcw Ko[cioBa, komentujcych wyraz "opoka", 18 rozumie pod nim samego Chrystusa, pozostali za[ widz w nim wiar ApostoBw w bosko[ Chrystusa. {aden nie gBosi, |e opok jest Ap. Piotr", dz.cyt., s. 24. SBuszno[ takiego sformuBowania tej kwestii jest oczywisto[ci dla prawosBawnych i mo|na je poprze wypowiedziami wielu Ojcw i nauczycieli Ko[cioBa. Orygenes komentujc interesujcy nas fragment Ewangelii Mateusza pyta: "Gdyby[ za[ sdziB, |e caBy Ko[ciB zbudowaB Bg tylko na jednym Piotrze, c|by[ powiedziaB o Janie "Synu gromu" i o ka|dym z ApostoBw? Czy| by[my si o[mielili powiedzie, |e bramy piekielne nie zwyci| Piotra, a pozostaBych ApostoBw i [witych zwyci|"31. Zw. Cyryl Aleksandryjski w swoich rozwa|aniach na temat Ko[cioBa stwierdza, |e tylko "Chrystus jest skaB"32. Za[ [w. Jan Chryzostom komentujc sBowa Chrystusa wypowiedziane do [w. Piotra pisze: "gdy Piotr nazwaB Jego Synem Bo|ym, wtedy Chrystus, |eby pokaza, |e On rzeczywi[cie jest Synem Bo|ym, tak jak Piotr synem Jony, tj. jednej natury z rodzcym, dodaje: i Ja tobie mwi: ty jeste[ Piotr i na ty kamieniu - to jest na wyznaniu wiary - zbuduj Ko[ciB mj. W tych sBowach Pan pokazuje, |e odtd wielu bdzie wierzy..."33. Podobnie uwa|a bB. Teofilakt, ktry w komentarzu do Ewangelii Mateusza pisze: "Piotr wyznaB wiar, |e On jest Synem Bo|ym; to wBa[nie wyznanie, ktre ty[ wyznaB, -mwi On Piotrowi, - bdzie fundamentem wierzcych34. W okresie patrystycznym taka interpretacja byBa charakterystyczna nie tylko dla Ojcw wschodnich, ale rwnie| i dla zachodnich. Zw. Ambro|y MediolaDski komentujc Ewangeli Aukasza, pisze: "Chrystus jest opok. Pili bowiem z duchowej opoki, a opok jest Chrystus. A jednak i uczniowi swemu nie odmwiB Baski tego| imienia, aby i on byB Piotrem, bo od opoki otrzymaB staBo[ i moc w wyznawaniu wiary. [...] DokBadaj wszelkich staraD aby[ i ty staB si opok. [...] Wiara jest tw opok, wiara jest fundamentem Ko[cioBa"35. BB. Augustyn uwa|aB [w. Piotra za figur "Ko[cioBa"36, "uosobienie Ko[cioBa", ale nigdy te| nazwaB go opok Ko[cioBa. Opok Ko[cioBa dla bB. Augustyna jest Jezus Chrystus, o czym mo|emy przekona si zapoznajc si z jego komentarzem do Ewangelii Jana. "Ko[ciB nie upada, poniewa| stoi na opoce, od ktrej Piotr otrzymaB nazw. Albowiem nie od Piotra opoka, lecz od opoki Piotr. [...] Dlatego wBa[nie mwi Pan "Na tej skale zbuduj Ko[ciB mj", |e Piotr powiedziaB "Ty jeste[ Chrystusem, Synem Boga {ywego". Mwi wic (Chrystus): Chc zbudowa Ko[ciB mj na tej opoce, ktr wyznaBe[. Opok bowiem byB Chrystus i na tym fundamencie tak|e sam Piotr zostaB zbudowany"37. Na szczegln uwag zasBuguje wypowiedz bB. Augustyna przekazana w traktacie "OdwoBania" napisanym pod koniec |ycia. Ju| wwczas najprawdopodobniej pojawiBy si bBdne interpretacje Mt.16,18, |e musiaB si on w tej kwestii wypowiedzie38. "Lecz wiem, jak wykBadaBem czsto pzniej, |e Pan powiedziaB "Ty jeste[ Piotr i na tej opoce zbuduj Ko[ciB mj" - aby rozumiano, ze Tym, ktrego Piotr wyznaB sBowami "Ty jeste[ Chrystus, Syn Boga {ywego. [...] Nie powiedziano bowiem "Ty jeste[ opok", lecz "Ty jeste[ Piotrem". Opoka bowiem to Chrystus. Gdy tak wyznawaB Szymon jak wyznaje caBy Ko[ciB, zostaB nazwany Piotrem"39. Ostatnim elementem omawianego tekstu, budzcym kontrowersje midzy prawosBawnymi a rzymskimi katolikami jest sprawa kluczy i zwizane z nimi prawo 31 Komentarz do Ewangelii Mateusza, cyt za WBodarski, dz.cyt., s.25. 32 Zw. Cyryl Aleksandryjski, WykBad wiary prawdziwej, I,42, tBum. ks.Wojciech Kania; w: Pisma Starochrze[cijaDskich Pisarzy, t.XVIII, s.72. 33 ToBkowanije na swiatago Matfieja Jewangielista, dz.cyt., t.II, s. 554. 34 BBagowiestnik, dz.cyt., t. I, s.152. 35 Zw. Ambro|y, WykBad Ewangelii wedBug [w. Bukasza VI,97-98, tBumaczyB o. WBadysBaw SzoBdarski, Pisma Starochrze[cijaDskich Pisarzy, t. XVI, s.257-248. 36 Zw. Augustyn, Problemy Ewangeliczne, II,6; tBumaczenie ks. Stefan Ryznar, Jan Sulowski; Pisma Starochrze[cijaDskich Pisarzy t.XLVIII, s.214. 37 Cyt. za WBodarski, dz.cyt., s.29-30. 38 Ks. WBodarski sugeruje, |e bB. Augustyn "skorygowaB swoje dawne przypuszczenia, jakoby Ko[ciB zostaB zbudowany na Ap. Piotrze", dz.cyt., s.30. 39 OdwoBania 1,21; cyt. za WBodarski, dz.cyt., s.30. "wizania i rozwizywania"40. PrawosBawni w przeciwieDstwie do katolikw uwa|aj, |e klucze przy obiecane Piotrowi nie oznaczaj jakiejkolwiek doczesnej wBadzy, ani te| mo|no[ci zarzdzania Krlestwem niebieskim41. Zgodnie z Ap.1,18 (I |yjcy. ByBem umarBy, lecz oto |yj na wieki wiekw i mam klucze [mierci i piekBa) oraz Ap.3,7 ("Do anioBa Ko[cioBa w Filadelfii napisz: to mwi Zwity, prawdziwy, Ten, ktry ma klucz Dawida, Ten, ktry otwiera, a nikt nie zamknie, i Ten ktry zamyka a nikt nie otworzy") tak rozumiana wBadza kluczy nale|y tylko do Jezusa Chrystusa42. Zw. Jan Chryzostom ukazuje w swoim komentarzu co nale|y rozumie pod pojciem kluczy. W komentarzu do Mt.16,19 pisze: "C| Ty dajesz, powiedz mi? Klucze nieba, a|eby cokolwiek zwi|esz na ziemi, bdzie zwizane i w niebie, i cokolwiek rozwi|esz na ziemi, bdzie rozwizane i w niebie. [...] On obiecuje darowa mu to, co wBa[ciwie jest nale|ne tylko jednemu Bogu: wybacza grzechy"43. Tak sam wBadz otrzymali rwnie| inni ApostoBowie. Ewangelista Mateusz ukazuje, |e Chrystus tak wBadz daB wszystkim uczniom wkrtce po Przemienieniu, ale jeszcze przed swoj [mierci (zob. Mt.18,18). Ewangelista Jan odnosi "dar wizania i rozwizywania" do okresu po zmartwychwstaniu Chrystusa: "TchnB na nich i powiedziaB im: Wezmijcie Ducha Zwitego. Ktrymkolwiek grzechy odpu[cicie, s im odpuszczone, a ktrym zatrzymacie, s zatrzymane" (J.20,22-23). BB. Teofilakt ujB to w swoim komentarzu nastpujco: "Jak Bg On mwi: dam tobie, to znaczy, |e jak Ojciec darowaB tobie objawienie, tak Ja dam ci klucze. Pod kluczami rozumiej wybaczenie rozgrzeszajce (ros. proszczenije razrieszajuszczeje), bdz te| osdzenie wi|ce grzechy (ros. zaprieszczenije swiazujuszczeje griechi); podobnie i ci, ktrzy na wzr Piotra stali si godnymi Baski biskupiej maj wBadz wybacza i wiza. Chocia| jednemu Piotrowi powiedziano: dam tobie, ale dano wszystkim apostoBom. Kiedy? Gdy Pan powiedziaB do nich: tym ktrym odpu[cicie grzechy, odpuszcz si im"44. Z powy|szego wida, |e ani Nowy Testament, ani te| patrystyczna interpretacja nowotestamentowych tekstw nie daj mo|liwo[ci uznania [w. Piotra za fundament Ko[cioBa. Pismo Zwite ukazuje [w. Piotra jako pierwszego ApostoBa, posiadajcego miejsce szczeglne w gronie Dwunastu, ale nie stawia go ponad innymi w sensie jurysdykcyjnym, nie wy|ej ni| inni i nie nad innymi ApostoBami. Zw. Piotr posiada nie wBadz, ale autorytet. W gronie Dwunastu "nie ma wewntrznej hierarchii i przy braku rozr|nienia in ordo, nie ma te| podstaw dla rozr|nienia w iurisdictio"45. Zwiadomo[ tego zachowaB Ko[ciB prawosBawny rwnie| w swoim dziedzictwie liturgicznym. Argumentem jest midzy innymi, nieznacznie odmienny obraz ApostoBa Piotra w Ewangelii Jana, Dziejach Apostolskich i listach PawBowych. W Ewangelii Jana pierwszeDstwo Ap. Piotra jest mniej oczywiste. Mo|emy tu dostrzec tendencj do postawienia na rwni z Piotrem "umiBowanego ucznia" Jezusa (por. J.18,15; 20,3-8). O. Sergiusz BuBgakow mwi w tym 40 Teologowie katoliccy upatruj w obietnicy Chrystusa wyjtkowo[ci sBu|by apostolskiej [w. Piotra do tego stopnia, |e uwa|aj i| "Piotr obdarowany jest obietnic odnoszc si do caBego zgromadzenia nowego ludu Bo|ego, rozcigajcego si na wszystkie czasy: obietnica ta przekracza czas jego |ycia osobistego" (Ratzinger, dz.cyt., s.41). W stwierdzeniu tym mo|emy wyraznie doszuka si prby uzasadnienia pzniejszych przywilejw papie|y rzymskich. W swojej interpretacji przywilejw [w. Piotra, odnosz nawet sBowa Apokalipsy (Ap.1,18;3,7), wyraznie mwice o Jezusie Chrystusie, do [w. Piotra. "Piotr jest wiernym administratorem posBannictwa Jezusa, otwiera on bramy krlestwa niebieskiego; peBni zatem funkcj portiera decydujcego o tym, czy wpu[ci kogo[ czy nie (zob.Ap.3,7)" (Ratzinger, dz.cyt., s.41-42; por. Romaniuk, Zw. Piotr, dz.cyt., s.36). 41 O mo|no[ci zarzdzania Krlestwem niebieskim pisze Romaniuk, Zw. Piotr, dz.cyt., s.36. 42 Zob. ToBkowaja Biblija, dz.cyt., t.VIII, s.280. 43 ToBkowanije na Swiatogo Jewangielista Matfieja, dz.cyt., t.II, s. 555. 44 BB. Teofilakt, BBagowiestnik, dz.cyt., t.I, s. 153. 45 BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz.cyt., s. 33-34. kontek[cie o "[w. Piotrze i Janie, dwch pierwszych ApostoBach"46. Podobn sytuacj widzimy rwnie| w Dziejach Apostolskich. Z jednej strony [w. Piotr pierwszy zwraca uwag na konieczno[ wyboru nowego ApostoBa, wygBasza kazanie w dniu Pidziesitnicy, jest tym ktry wystpuje przeciwko postpowaniu Ananiasza i Safiry. Z drugiej za[ strony s miejsca mwice o podporzdkowaniu si apostoBa Piotra wBadzy kolegium Apostolskiego gdy jest posyBany do Samarii, gdy zdaje relacj po powrocie z Cezarei. Jako |e brak jest miejsca i czasu na przedstawienie wszystkich pogldw prawosBawnych ogranicz si tylko do ukazania konkluzji. 1. Nowy Testament, ani patrystyczna interpretacja tekstw nowotestamentowych nie daj mo|liwo[ci uznania [w. Piotra za fundament Ko[cioBa. Dla [w. Cyryla aleksandryjskiego i bB. Augustyna, [w. Ambro|ego i innych fundamentem jest sam Jezus Chrystus zgodnie z Mt.21,42; 1 P.2,4). Dla Tertuliana, [w. Cypriana i [w. Jana Chryzostoma skaB jest wiara w bosko[ Jezusa. 2. PrawosBawni egzegeci w konfrontacji z katolickim nauczaniem podkre[laj |e wyznanie Piotra byBo odpowiedzi udzielon w imieniu wszystkich ApostoBw, tak jak pytanie byBo skierowane do wszystkich. Ks. BuBgakow rozpatrujc to zagadnienie pisze "nie umniejszajc znaczenia Piotra ... nie nale|y ani na chwil zapomnie o podwjnym charakterze tego wystpienia, osobistym i wsplnotowym" ... jest to akt soborowy"47. 3. Pismo Zwite ukazuje [w. Piotra jako pierwszego ApostoBa, posiadajcego miejsce szczeglne w gronie Dwunastu. Jednak nie nale|y w tym fakcie upatrywa jakiego[ szczeglnego prymatu czy te| po[rednictwa [w. Piotra, poniewa| Pismo nie stawia go ponad innymi w sensie jurysdykcyjnym. Nie wy|ej ni| inni i nie nad innymi ApostoBami. Zw. Piotr posiada nie wBadz, ale autorytet. W gronie Dwunastu "nie ma wewntrznej hierarchii i przy braku rozr|nienia in ordo, nie ma te| podstaw dla rozr|nienia in iurisdictio"48. Zwiadomo[ tego, Ko[ciB prawosBawny zachowaB rwnie| w swoim dziedzictwie liturgicznym. III. Rola i miejsce [w. Piotra wedBug tekstw liturgicznych Ko[cioBa prawosBawnego. Zanim przejd do omwienia tego zagadnienia, chciaBbym zwrci uwag na 90-92 Encykliki, w ktrych papie| Jan PaweB II ukazuje na Ko[ciB Rzymu, jako ten, ktry "staje si Ko[cioBem Piotra i PawBa". OdwoBanie si do staro|ytnej tradycji zgodnie z ktr Biskup Rzymu nosiB tytuB "nastpcy ApostoBw Piotra i PawBa" nie jest bez znaczenia dla prawosBawnych. W tym miejscu wydaje si wBa[ciwym przypomnienie istotnego momentu pobo|no[ci prawosBawnej. Chodzi o tradycj czczenia ApostoBa PawBa na rwni z ApostoBem Piotrem. W roku liturgicznym Ko[cioBa prawosBawnego tym wBa[nie dwm ApostoBom po[wicony jest jeden dzieD 29 czerwca. W dniu tym Ko[ciB wspomina "Zwitych sBawnych i najchwalebniejszych, najwy|szych ApostoBw Piotra i PawBa" (sB. Swiatych sBawnych i wsiechwalnych i pierwowierchownych apostoB Pietra i PawBa). Wielko[ tego [wita jest zaznaczona "caBonocnym czuwaniem" i poprzedzajcym go postem. Ko[ciB ustanowiB pami tych dwch apostoBw w jednym dniu, poniewa| wedBug tradycji obaj ponie[li [mier tego samego dnia. Nie mniej wa|nym jest rwnie| to, |e Ko[ciB ustanawiajc "pierwszeDstwo" [w. Piotra ustanowiB rwnocze[nie i "pierwszeDstwo" [w. PawBa. Zaznaczy przy tym nale|y, |e oba te pierwszeDstwa nie s sprzeczne ze sob, ale wzajemnie si uzupeBniaj. "Prymat Piotra okazaB si nie bezwarunkowy, albowiem ma swoj granic w 46 Zob. BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann dwa pierwoapostoBa, Paris 1926. 47 BuBgakow, Sww. Pietr i Ioann, dz.cyt,. s.12,20. 48 Tam|e s.33-34. Pawle"49. Mimo, |e pierwszeDstwo ka|dego z nich jest innej natury (pierwszeDstwo wiary i pierwszeDstwo w gBoszeniu Ewangelii), to Ko[ciB uznaB je za rwnie wa|ne ustanawiajc jeden dzieD ich pamici. Potwierdzenie takiego rozumienia roli [w. Piotra i PawBa mo|emy odszuka zarwno w ukBadzie nabo|eDstwa jak i w tekstach liturgicznych. UkBad nieszporw i jutrzni pozwala wyr|ni fragmenty nabo|eDstwa odnoszce si tylko do [w. Piotra i tylko do [w. PawBa. S te| fragmenty mwice o obu ApostoBach rwnocze[nie. Obaj s nazywani "zajmujcymi centralne miejsce" (pierwoprestolnicy), "stojcymi na czele przyjaciB Twoich", "nauczycielami ekumeny", "gwiazdami uczono[ci, o[wiecajcymi wszech[wiat". "Wychwalamy najwy|szych Piotra i PawBa, jako przewodzcych caBemu [wiatu, uczniw Chrystusa i fundamenty Ko[cioBa, prawdziwych filarw i murw i gBosicieli boskich Chrystusowych nauk i cierpieD..." (nieszpory 29. czerwca). "Wszyscy najwikszych ApostoBw wychwalajmy, boskich Piotra i PawBa, [wieczniki wszech[wiata, gBosicieli wiary ... filary Ko[cioBa, burzycieli faBszu" (jutrznia 29. czerwca). Ale w tradycji Ko[cioBa jest jeszcze dzieD 30 czerwca dzieD po[wicony wszystkim Dwunastu ApostoBom. W tekstach liturgicznych tego dnia, wszyscy ApostoBowie nazwani s "filarami", "murami", "gwiazdami" i "[wiecznikami Ko[cioBa". I nie jest to tylko literacka forma, lecz [wiadomo[ Ko[cioBa uznajca kolegialno[ i soborowo[ caBego grona Dwunastu ApostoBw. IV. Eklezjologiczne uwarunkowania idei prymatu Biskupa Rzymu. Kwestia prymatu Biskupa Rzymu, przez wspBczesn teologi prawosBawna, jest rozpatrywana w kategoriach eklezjologicznych. Odrbno[ Ko[cioBw, a co za tym idzie - inne widzenie roli i znaczenia Biskupa Rzymu - wynika z realizacji dwch r|nych koncepcji eklezjologicznych. N. Afanasjew jedn - zachodni nazywa uniwersalistyczn, drug za[ - wschodni eucharystyczn50. Trzeba mie [wiadomo[, |e obie te koncepcje pochodz z pierw- szych wiekw chrze[cijaDstwa i maj jeden punkt wyj[cia. Ka|da z nich odwoBuje si do okre[lenia ko[cioBa jako "mistycznego CiaBa Chrystusa". Koncepcja uniwersalna Bczona jest z imieniem [w. Cypriana. Jedno[ ko[cioBa jest realizowana przez episkopat, ktry podobnie jak Ko[ciB powszechny jest caBo[ci skBadajc si z wielu biskupw. Ka|dy biskup, czBonek episkopatu otrzymaB peBni wBadzy i dla danego Ko[cioBa jest rzeczywistym zastpc Chrystusa. Biskupi rozproszeni po caBym [wiecie, ale pozostajcy w zgodno[ci realizuj jedno[ Ko[cioBa. W tak pojmowanym Ko[ciele jako jedno[ zbiorowa musi istnie czynnik uosabiajcy t jedno[. Musi by biskup posiadajcy wBadz jurysdykcyjn nad wszystkimi cz[ciami Ko[cioBa. Idea ta zostaBa zrealizowana w Ko[ciele rzymsko-katolickim, gdzie Biskup Rzymu jest tym, ktry uosabia t jedno[. Realizacj tej koncepcji postuluje Encyklika "Ut unum sint" w 88 gdzie czytamy: "Ko[ciB katolicki jest [wiadom, |e po[rd wszystkich Ko[cioBw i Wsplnot to on zachowuje posBug Nastpcy ApostoBa Piotra w osobie Biskupa Rzymu, ktrego Bg ustanowiB "Trwajcym i widzialnym zrdBem i fundamentem jedno[ci" i w 97: "Ko[ciB katolicki ... wyra|a przekonanie, |e komunia Ko[cioBw partykularnych z Ko[cioBem Rzymu oraz ich Biskupw z Biskupem Rzymu jest w Bo|ym zamy[le podstawowym warunkiem peBnej i widzialnej komunii". Koncepcja eucharystyczna jest Bczona z imieniem [w. Ignacego AntiocheDskiego. W 49 BuBgakow, tam|e, s.41-42. 50 Afanasjew N, Cerkow Ducha Swiatago, Paris 1971; ten|e, Dwie idiei wsielienskoj cerkwi, w: Put' 45 (1934), s. 16-29. definiowaniu Ko[cioBa jako mistycznego CiaBa Chrystusa zostaB podkre[lony moment eucharystyczny, gdzie centralny charakter Eucharystii pozwala zrozumie koncepcj Ko[cioBa urzeczywistniajcego si z zgromadzeniu eucharystycznym. Taka koncepcja eklezjologii nawizuje do sBw Chrystusa "albowiem gdzie s dwaj lub trzej zgromadzeni w imi Moje, tam jestem po[rd nich" (Mt.18,20). Wynika std, ze ka|dy Ko[ciB lokalny jest jednocze[nie Ko[cioBem powszechnym poniewa| w nim przebywa peBnia CiaBa Chrystusowego. W tajemnicy Eucharystii objawia si peBnia i jedno[ Ko[cioBa, ktre maj charakter jako[ciowy, gdy| Chrystus jest zawsze i wszdzie, w ka|dej Eucharystii, ten sam.51 W tak pojmowanej eklezjologii zakBada si analogi pomidzy sakramentalnym a eklezjalnym ciaBem Chrystusa. Tam gdzie jest sprawowana Eucharystia tam jest  jeden, [wity, powszechny i apostolski Ko[ciB . Eucharystia jest wyrazem prawdziwej i realnej wsplnoty z Chrystusem. Eklezjologia eucharystyczna, zdecydowanie bli|sza Ko[cioBom prawosBawnym, pomaga zrozumie dlaczego mimo braku centrum organizacyjnego zostaBa zachowana jedno[ Ko[cioBa na Wschodzie i skd wynika niech dla koncepcji Rzymu. Nale|y jednak zaznaczy, |e koncepcja uniwersalistyczna jest charakterystyczna nie tylko dla Ko[cioBa zachodniego. W r|nych okresach historii ch urzeczywistniania tej koncepcji wykazywaB rwnie| Konstantynopol, Aleksandria a nawet Moskwa. Wersja eklezjologii uniwersalistycznej Konstantynopola byBa [ci[le powizana i ide paDstwowo[ci. Jednak wraz z wydarzeniami roku 1453 koncepcja ta okazaBa si niemo|liw do realizacji. V. Prymat i posBuga w [wietle teologii prawosBawnej. Idea prymatu nigdy nie zostaBa zakwestionowana przez Ko[ciB prawosBawny. Zakwestionowane zostaBo pojmowanie natury prymatu. PrawosBawni nie mog zaakceptowa prymatu pojmowanego w kategoriach wBadzy jurysdykcyjnej Biskupa Rzymu nad poszczeglnymi biskupami a przez to nad ka|dym Ko[cioBem lokalnym (partykularnym). Akceptacja tak rozumianego prymatu prowadzi do zakwestionowania roli biskupa w Ko[ciele. Kiedy mwimy o prawosBawnym pojmowaniu natury urzdu biskupa, nie mo|emy znalez podstaw do podporzdkowania biskupa jakiejkolwiek wBadzy. Dlatego, |e biskup w sposb mistyczny identyfikuje si z Chrystusem nie jest za[ "zastpc i legatem Chrystusa". Zasad prymatu w Ko[ciele prawosBawnym upatruje si w rwno[ci wszystkich biskupw z ktrych jeden jest primus inter pares. Ta zasada jest realizowana we wszystkich Ko[cioBach lokalnych (autokefalicznych) jak i w caBym Ko[ciele (tzw. dyptychy). Tak pojmowany prymat nie wyra|a wBadzy pierwszego biskupa wobec innych biskupw. {aden biskup nawet pierwszy nie mo|e ingerowa w sprawy wewntrzne innych diecezji. Dlatego trudno jest zaakceptowa sformuBowanie Encykliki, |e funkcja prymatu Biskupa Rzymu byBaby tylko pozorem bez wBadzy i autorytetu i |e "prymat Biskup Rzymu sprawuje na r|nych pBaszczyznach, czuwajc nad gBoszeniem sBowa, nad sprawowaniem sakramentw i liturgii nad misj nad dyscyplin i |yciem chrze[cijaDskim". (zob. 94). Encyklika "Ut unum sint" wywoBuje rwnie| sprzeciw prawosBawnych rwnie| ze wzgldw dogmatycznych. W 94 czytamy: Papie| "ma obowizek przestrzega i budzi czujno[ a czasem orzeka, |e ta czy inna szerzca si opinia jest nie do pogodzenia z jedno[ci wiary. [...] Mo|e te| orzec ex cathedra, |e dana doktryna nale|y do depozytu wiary". Dla prawosBawnych jest to wyrazne potwierdzenie dogmatu o nieomylno[ci dogmatycznej papie|a eliminujcego konieczno[ zwoBywania soborw jako jedynej instancji powoBanej do wypowiadania si w kwestiach wiary i moralno[ci. PrawosBawni nauczaj, |e tylko sobr ma mo|liwo[ ujcia w sBowa tre[ci wiary, biskup za[ musi przestrzega zgodno[ci swoich 51 Zob. Hryniewicz WacBaw, Eklezjologia. W teologii prawosBawnej, EK, t.4, k.786. wypowiedzi z Tradycj i wiar Ko[cioBa. Orzeczenie papie|a ex cathedra pozbawia mo|liwo[ci zbadania czy jego wypowiedz pozostaje w zgodno[ci z wiar Ko[cioBa. Takie pojmowanie prymatu papie|a oznacza zakwestionowanie zasady soborowo[ci w |yciu Ko[cioBa. Ta zasada za[ przez prawosBawnych jest wyprowadzana z wspBistotno[ci Osb Trjcy Zwitej co obrazuje 34 kanon apostolski  Biskupi wszelkiego narodu powinni mie pierwszego w[rd nich i uznawa go jako gBow; nie mog nic czyni, co by przewy|szaBo ich wBadz, bez rozpatrzenia danej sprawy przez niego. Ka|dy mo|e czyni tylko to co dotyczy jego diecezji i miejscowo[ci do niej nale|cych. Ale i pierwszy niech nic nie czyni bez rozpatrzenia przez wszystkich. A w ten sposb osignita zostanie jednomy[lno[ i bdzie sBawiony Bg przez Pana w Duchu Zwitym, Ojciec i Syn i Duch Zwity. 52 Dlatego te| dla niektrych teologw prawosBawnych katolicki dogmat o prymacie i nieomylno[ci papie|a jest konsekwencj wprowadzenia filioque do dogmatu Trjcy Zw. Eklezjologia jest, w tym przypadku, praktycznym wyrazem wiary w Jedynego Boga w Trjcy Zwitej. Olivier Clement podkre[la, |e sformuBowania scholastyczne dogmatu Filioque  utwierdziBy pewien rodzaj jednostronnej zale|no[ci Ducha Zwitego w stosunku do Syna. Ta zale|no[  wedBug niego  znajduje swoje odzwierciedlenie w Ko[ciele, w ktrym dziaBanie Ducha Zwitego zostaBo podporzdkowane hierarchii, a niekiedy przez ni stBumione. CiaBo Chrystusa nie jest ju| pojmowane jako miejsce trwajcej wci| Pidziesitnicy, lecz jako spoBeczna struktura o ksztaBcie piramidalnym, z biegiem czasu coraz silniej zcentralizowana, w ktrej ostatnie sBowo nale|y do  Chrystusowego wikariusza 53. 52 Kanony Ko[cioBa prawosBawnego, tBum. ks. dr Aleksy Znosko, Hajnwka 2000, s. 19 53 Olivier Clement, Bunt ducha i tragedia podziaBu. Kryzys chrze[cijaDstwa zachodniego, w: Znak 1992? S. 29. Olivier Clement jest autorem bardzo interesujcego studium na temat pojmowania prymatu Biskupa Rzymu, ktre ukazaBo si w przekBadzie Marii {urowskiej w Wydawnictwie Ksi|y Marianw: Rzym inaczej. PrawosBawny wobec papiestwa, Warszawa 1999.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Baptystyczny Serwis Informacyjny www baptysci pl Prymat Rzymu z perspektywy historycznej (część I
Baptystyczny Serwis Informacyjny www baptysci pl Prymat Rzymu z perspektywy historycznej
Regulacja kościelnych spraw majątkowych na przykładzie Kościoła prawosławnego w Polsce
LIST DO BISKUPOW KOSCIOLA KATOLICKIEGO O NIEKTORYCH ASPEKTACH MEDYTACJI CHRZESCIJANSKIEJ
OZNAKI PRYMATU KOŚCIOŁA RZYMSKIEGO W PIERWSZYCH WIEKACH CHRZEŚCIJAŃSTWA
Różnice w sprawowaniu św Liturgii w prawosławnych Kościołach lokalnych
Ustanawianie swiat i dowody kosciola
ZDRAJCY KOŚCIOŁA 2
CO ZYSKUJE SAMOBÓJCA (Słowa mistyków Kościoła św )
Kościół Hillsong Świat ma się dobrze w kościele!
06 Narracja, perspektywa i instancja narracyjna
UWAG KILKA O DZWONACH FRIEDRICHA GOTTHOLDA KÖRNERA Z DAWNEGO KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W KOSTRZYNIE

więcej podobnych podstron