56082

Gnostycyzm

Bibliografia:

G.    Quispel, Gnoza, Warszawa 1988.

H.    Jonas, Religia gnozy, Liszki 1994.

W. Myszor, Wstęp, w: Ewangelia Judasza, SAChSN 3, Katowice 2006.

Źródła gnostycyzmu jako takiego nie są znane, chociaż dobrze zbadane jest pochodzenie jego poszczególnych elementów skladowyclL Wywodzą się one ze środowiska babilońsko-astrologicznego, irańskiego, egipskiego, późnojudaistycznego, hellenistycznego i chrześcijańskiego.

Niektórzy sądzą, iż gnostycyzm jest synkretycznym przetworzeniem clirześcijaństwa, inni uważają, że już przed pojawieniem się chrześcijaństwa istniał pewien rodzaj gnozy, który zrodził się w późnym judaizmie heterodoksyjnym albo ogólnie w wielowarstwowym świecie kultury hellenistycznej, a swoją żywą działalność rozwinął dopiero później, w środowisku chrześcijańskim II w.

Termin „gnoza” pochodzi od greckiego rzeczownika yyfoię, który może oznaczać: szukanie wiedzy, dociekanie, wiedza, poznanie, mądrość, wyższe poznanie, źródła itd.

Gnoza pierwotnie oznaczała poznanie filozoficzno-racjonalne, będące synonimem prawdy i nauki o koneksjach ontycznych (Platon).

W okresie hellenistycznym i wczesnochrześcijańskim oznaczała ezoteryczną wiedzę o boskich tajemnicach, zastrzeżoną dla wybranych, zapewniającą zbawienie, przeciwstawna poznaniu racjonalnemu i prostej wierze, bądź spekulatywno-mistyczny sposób myślenia łączący rozum i wiarę w kontekście określonego typu rozważań filozoficzno-religijnych, bądź wiedzę teologiczną opierającą się na wierze, ale zmierzającą do racjonalnego zrozumienia.

•    Gnoza była swoistą religią powszechną, zawiera w sobie objawioną przez Boga pramądrość. Mimo wielu odgałęzień ma pewne elementy wspólne (dualizm, emanacje, libertynizm-skrajna asceza, mit)

•    Uważa się za kompetentną w prawdziwej interpretacji chrześcijaństwa (gwałtowna hellenizacja chrześcijaństwa)

•    Gnostyk jest nastawiony na świat ducha przez nous-intuicję, dla innych niedostępną, jest nie rozumiany.

•    Gnoza jest drogą do jaźni, do Boga.

•    Boga można poznać jedynie w ekstazach, a opowiedzieć o nich językiem mitu

•    Jezus objawia gnozę Dwunastu. Bóg Starego Testamentu nie ma prawdziwej wiedzy, nie wie np. gdzie ukrywa się Adam w raju.