56786

■    ZOFIA KOSSAK-SZCZUCKA

' BEATUM SCELUS (1924) - niefianciszkański i sarmacki model katolicyzmu * Z MIŁOŚCI (1926) - rzecz o św. Stanisławie Kostce ✓ SZALEŃCY BOŻY (1929) m KUŹNIA PIOTR CHOYNOWSKI (1919)

Znakomicie oddana atmosfera przedpowstaniowych manifestacji i przygotowań. Odznacza się dbałością o wierność historyczną. Trzeźwa w ocenie ówczesnej sytuacji rzecz o latach 1861 - 1863, kończąca się w przededniu wybuchu powstania.

■    NAD JEZIOREM ANIELA GRUSZECKA (1921)

Powieść o polskim średniowieczu, stylizacja archaizacyjna, koncentrująca się na dialogach.

■    DUC1SSA CUNEGUNDIS STANISŁAW WASYLEWSKI (1921)

Powieść o polskim średniowieczu. Rzecz o bł Kindze. Pochwala franciszkanizmu i prostej, pokornej religijności, wiąże się z ówczesnymi mułami prymitywistycznymi. Ze względu na tematykę lragiograficzną, sąsiaduje z ówczesną literaturą legendowo-religijną w wersji historycznej.

1932-1939

Historia powróciła do powieści w całym swoim dostojeństwie. Szukano w niej odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne i historiozoficzne, a także - argumentów w walce politycznej. Coraz bardziej dbano o wierzytelność: dążenie do redukowania fikcji na rzecz autentyku. Głównymi bohaterami są wielkie postacie liistoryczne. Dominują dwa nurty tematyczno-problemowe: europejski (pisarze powracają do problemu europejskiego iumversalizmu) i rodzimy (pisarze skupiają się na jednym z najburzliwszych okresów polskiej historii - wojny napoleońskie i utrata iuepodleglości).

NURT EUROPEJSKI (świadectwo poczucia wolności od narodowych obowiązków narzucanych literaturze w latach niewoli, uw^raga pisarzy oscylowała wokół problemu Europy jako całości, politycznej i kulturowej, pozostającej w opozycji, bądź zagrożonej przez „innych”):

■    KRZYŻOWCY ZOFIA KOSSAK-SZCZUCKA (1935)

Kompozycja epicka poprzedzona źródłowymi studiami, poświęcona pierwszej wyprawie krzyżowej na przełomie XI i XII w. Akcja rozpoczyna się w 1905r. w Polsce, kiedy rycerze śląscy Strzegom wyruszają na pielgrzymkę do Prowansji i następnie przyłączają się do mającej właśnie wyruszyć krucjaty. Powieść przedstawia obszerne tlo liistoryczne zwołania pierwszej wyprawy i tragiczny przebieg wcześniejszej krucjaty ludowej. Dzieje wielkiej wyprawy rycerskiej pod przewodnictwem biskupa Ademara obfitują w niezwykle dramatyczne wydarzenia: bitwy, męczeńską przeprawę przez pustynię, głód, choroby, ciężkie oblężenia Nicei i Antiocliii, zakończone zdobyciem Jerozolimy i wyborem króla Godfryda Lotaryńskiego Epilog rozgrywa się znów na Śląsku,dokąd powracają polscy uczestnicy krucjaty. Powieść kontynuuje tradycje wielkiej epiki liistorycznej XIX w. Wielowątkowa fabuła, obfitująca w partie o napięciu niemal przygodow^ro-sensacyjnym, nakreślona jest na tle obrazu epoki, odmalowanego z gruntowną erudycją w zakresie wydarzeń politycznych i stosunków spolecznycli, bogatego w szczegóły obyczajowe. Duże znaczenie mają plastyczne opisy przyrody i sceny