64154

Czynności handlowe w aktualnym stanie prawnym

9W obowiązującym stanie prawnym wspomniane wyżej trzy elementy powinny występować łącznie. Pierwszym z tych elementów jest kryterium podmiotowe (przedsiębiorca w rozumieniu art. 431 k.c.). Oznacza to, iż czynnością handlową jest czynność prawna, której dokonuje przedsiębiorca (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 k.c.) prowadzący we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Ponieważ Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia działalności gospodarczej, należy się w tej mierze odwołać do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, której art. 2 definiuje działalność gospodarczą jako „zarobkową działalność wytwórczą, handlowa, budowlaną, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły”. Bez znaczenia jest przy tym, czy przedsiębiorca został wpisany do właściwego rejestru. Potwierdzają to przepisy Kodeksu cywilnego mówiące wprost o działalności gospodarczej (np. art 118 i art 355 § 2 k.c.). Przedsiębiorca zatem, zawierając w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa umowę właściwą dla obrotu powszechnego, stosuje właściwe przepisy Kodeksu cywilnego, w tym również przepisy właściwe tylko dla obrotu gospodarczego (handlowego).

9Drugim elementem pojęcia czynności handlowej jest prowadzenie przedsiębiorstwa w rozumieniu zarobkowej lub zawodowej działalności gospodarczej (art 431 k.c.). Jest to zatem rozumienie przedsiębiorstwa w znaczeniu funkcjonalnym, a nie w znaczeniu przedmiotowym, o jakim mówi art 551 k.c.

9Trzecim elementem omawianej konstrukcji jest funkcjonalny związek między czynnością prawną a prowadzeniem działalności gospodarczej czy przedsiębiorstwa. Należy podkreślić, iż związek ten musi mieć charakter bezpośredni, wskazujący na umowy, za pośrednictwem których realizowane jest określone zadanie gospodarcze. Inne umowy (np. umowa najmu pomieszczeń gospodarczych) stanowią zatem jedynie swoistą bazę dla przedsiębiorcy i nie mogą być zaliczone do umów handlowych.

Tak rozumiane pojęcie czynności handlowej umożliwia określenie odrębnych reguł odnoszących się do tych czynności, z tym jednak zastrzeżeniem, że reguły te nie mogą być przeciwstawione czynnościom prawnym w ogólności, a stanowią jedynie ich szczególny podtyp. Wyraźnie należy przy tym podkreślić, że normatywne określenie pojęcia czynności handlowych właściwie nie występuje. Pominięcie przez ustawodawcę domniemania prawnego w rozumieniu art. 498 § 2 k.h. oznacza, iż uznanie czynności prawnej za czynność handlową powinno opierać się na studium konkretnego przypadku. Pojęcie umowy handlowej ma jedynie charakter doktrynalny i jest konsekwencją profesjonalnej działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Pojęcie „umowa handlowa” używane jest zamiennie z terminem „kontrakt handlowy”.

Czynności handlowe mogą mieć charakter umowy lub też mogą być jednostronne (np. ustanowienie prokury). Jeżeli po jednej stronie umowy występuje tylko przedsiębiorca, handlowy charakter takiej czynności prawnej można odnieść jedynie do niego. Tak będzie w tzw. obrocie konsumenckim czy w obrocie mieszanym.

W przypadku gdy po obu stronach czynności występują przedsiębiorcy, mówimy o czynnościach dwustronnie handlowych.