65207

w ciągu stuleci przez masy mówiących po polsku ludzi. Szczególnie twórcza jest w tym zakresie młodzież. Język młodzieżowy - szkolny, studencki - jest zawsze pełen neologizmów, egzotycznych zwrotów, nowych form gramatycznych itp. z dwóch chyba powodów. Po pierwsze ze względu na typow^ry konflikt pokoleń i bunt w^łobec zastanego, rutynowego języka starszych, a po drugie ze względu na to, że młodzież jest bardziej eksponowana na dokonujące się zmiany techniczne, cywilizacyjne, kulturowe, polityczne, dla których poszukuje odpowiedniej ekspresji językowej. Zobaczmy na przykład jak prozachodni przełom polityczny w Polsce po roku 1989 przyczynił się do inwazji anglicyzmów, a eksplozja technologii komputerowej * do pojawienia się swoistego slangu komputerowego czy internetowego.

Wszystkie te przykłady wskazują na zjawiska, stany czy procesy, które ujawniają się na najwyższym, całościowym poziomie społecznym, dotyczą całego społeczeństwa. To właśnie całe społeczeństwo charakteryzujemy, gdy mówimy o poziomie wzrostu gospodarczego, stopie inflacji, stopniu rozrodczości, reżimie politycznym, orientacji ideologicznej, kształcie języka narodowego itp. Te ogólnospołeczne atrybuty nie są jednak wytworzone przez nic innego jak tylko masowe, ale osobne działania pojedynczych członków społeczeństwa, są skumulowanym efektem tego, co czynią ze swoich i sobie tylko znanych powodów poszczególne jednostki. Działania te mogą przebiegać całkowicie spontanicznie. Ale mogą też być przedmiotem interwencji podejmowanych przez rządy, zmierzające do ich kształtowania w kierunku uznanym za pożądany. W systemach autokratycznych, dyktatorskich czy totalitarnych odwoływano się do bezpośredniego przymusu i kontroli. Dzisiaj, w dominujących w świede systemach demokratycznych, polityka gospodarcza, społeczna, kulturalna zmierza tylko do takiego ukształtowania kontekstu żyda obywateli, aby skłonić ich, zachędć, motywować do podjęda działań uważanych za społecznie korzystne. Na przykład, podnosząc stopy procentowe, zachęca się do oszczędzania, obniżając, do zaciągania kredytów i inwestowania. Obniżając podatki, zwiększa się siłę nabywczą obywateli, co może oznaczać zwiększoną konsumpcję, ale także tworzenie nowych miejsc pracy. Podnosząc da, zniechęca się do importu. A organizując konkurs na polskie nazwy firm, opiera natrętnej amerykanizacji. W ostatecznym rachunku wszystko zależy jednak od podejmowanych w masowej skali indywidualnych decyzji, a te - jak już wiemy * mogą kierować się nie tylko racjonalnymi kalkulacjami, ale także tradycyjnymi, rutynowymi przyzwyczajeniami czy wręcz stanami emocjonalnymi.

Podsumowując, w- przypadku działań masowych jedyna różnica w stosunku do działań indywidualnych to ich wielość i równoczesność. Kiedy wielu ludzi w podobnym czasie podejmuje podobne działania, pojawiają się ich skutki zagregowane i skumulowane, wykraczające poza zakres prywatny i jednostkowy, a uzyskujące znaczenie ogólnospołeczne.