70598

Polska w średniowieczu:    Księga elbląska, Statuty Kazimierza

Wielkiego, Źródła prawa miejskiego w Polsce

Księga Elbląska

Księga Elbląska to najstarszy spis prawa polskiego. Pochodzi z XIII r., autor nieznany. Z analizy tekstu wynika, że księga powstała na zlecenie Zakonu Krzyżackiego, który zasiedlając ziemię chełmińską przywiózł swoje prawo a nie był zainteresowany prawem polskim.

Nazwa pochodzi od miejsca znalezienia w XIX w. - w bibliotece elbląskiej (inne nazwy: Prawo Polaków, Najstarszy Zwód Prawa Polskiego). Księga spisana została w języku niemieckim i zawierała przepisy z dziedziny ustroju sądów, postępowania sądowego i prawa karnego. Daje obraz państwa wczesnofeudalnego i akcentuje podział stanowy społeczeństwa.

Wśród przepisów można znaleźć unikatowe regulacje prawne dot. np. sądów bożych, gwałtu na kobiecie. Nielicznie występują też przepisy dot. prawa cywilnego (spadkobrania, praw sąsiedzkich).

Statuty Kazimierza Wielkiego

Statuty Kazimierza Wielkiego powstały w II poi XIV w. jako wyraz wzrostu aktywności ustawodawczej monarchy. Z powodu różnic prawa zwyczajowego oraz silnego poczucia odrębności zostały wydane osobno:

-Statut Wielkopolski - wydany w Piotrkowie, który składał się z 34 artykułów i opierał się na dotychczasowym wielkopolskim prawie zwyczajowym -Statut Małopolski - uchwalony częściowo na wiecu w Wiślicy, później uzupełniony. Składał się z 59 artykułów, a jego przepisy miały charakter nowatorski i reformatorski.

Statuty dotyczyły przede wszystkim ustroju politycznego oraz prawa karnego. Ich celem było ujednolicenie prawa i praktyki sądowej.

Wprawdzie Kazimierz Wielki uznawał rangę prawa zwyczajowego, to jednak Statuty zawierały sporo nowych rozwiązań, które usuwały przestarzałe prawa, oraz te, które wywodziły się ze złych zwyczajów.

Statuty nie miały cech zbioru obowiązującego, jednak Statuty Nieszawskie stanowiły, że sądy powinny orzekać wg prawa w nich zawartego.