77649

Problem recepcji:

-    oparcie polskiego prawa w całości na prawie rzymskim(Modrzewski)

-    stosowanie go razem z prawem kanonicznym (Przytulski)

-    traktowanie prawa rzymskiego jako prawa subsydiamego

-    brak przyzwolenia na jego stosowanie ze strony szlachty obawiającej się wzrostu władzy królewskiej

-    silne oddziaływanie w systemach pranych poszczególnych stanów

-    powszecłutie znane i stosowane w procedurze sądowej na zasadzie recepcji praktycznej jako pisany rozum

-    głównie wartości teor etyczne, konsultacje, siatka pojęć i zasady prawa

-    nie doszło nigdy do oficjalnej recepcji

-    uwidoczniło się oni w prawie ziemskim w ogólnej terminologii, niektórych konstrukcjach prawa prywatnego (testament, emfiteuta) emfiteuta wpływie procesu rzymsko -kanonicznego na postępowanie przed sadami ziemskimi

-    silniejszym wpływom podlegało prawo miejskie, jego źródła zaopatrzone były w glosę nakazującą uzupełniać luki w prawie prawem rzymskim

-    rolę w upowszechnieniu prawa rzymskiego w' miastach odegr ały również literatura prawnicza, orzecznictwo sądowe r kodyfikacje praw a

-    prawo rzymskie w prawie miejskim było powszechnie znane i stosowane w praktyce sądowej

Modrzewski, zastanawiając się nad poprawą Rzeczypospolitej, stworzył pr ogr am reform, który nie będąc progr amem przeciętnego szlachcica XVI wieku, nie znalazł w masach szlacheckich zrozumienia i poparcia, ale stanowi najwyższe osiągnięcie polskiej myśli politycznej w dobie renesansu. Uder za on żarliwością patriotyzmu, silą przekonywania i śmiałością koncepcji Poglądy swoje wyraził przede wszystkim w czterech mowach O karze za mężobójstwo i głównym dziele O poprawie Rzeczypospolitej. Modrzewski głosił, że państwo powinno obywatelom zapewnić opiekę prawną, zabezpieczyć ich przed krzywdą i wyzyskiem. Szczególnie chrżo miejsca pośwtęcil zagadnieniu prawodawstwa - domagał się równości wszystkich obywateli wobec prawa sądowego. Funkcję państwa widział Frycz na sposób nowoczesny i żądał od niego kontroli różnych dziedzin życia. Na szczególną uwagę zasługuje pogląd pisarza na władzę królewską - domaga się jej wzmocnienia, aby ukrócić samowolę feudalów, ale jednocześnie podkreśla, że król w Polsce jest po w dywany z woli obywateli. Żąda też ograniczenia wpływu duchowieństwa na szkdy i nauczanie, udostępnienia nauki młodzieży męskiej wszystkich stanów. Potępia w sposób zdecydowany wojnę zaczepną, niesprawiedliwą, natomiast uważa, że w^ralka w obroiue zagrożonej ojczyzny jest jednym z najszczytniejszych obowiązków obywatela. Drugim obok A. F. Modrzewskiego wybitnym pisarzem politycznym XVI wieku byl Stanisław Orzechowski (1513-1566). Pobyt w stolicy papiestwa, gdzie studiował, odegrał znaczną rolę w jego życiu - z wcześniejszych protestanckich sympatii pozostało jedynie przekonanie o konieczności reform w Kościele, zwłaszcza zniesieniu celibatu. Dyskusje polityczne i religijne pociągają go, toteż już w 1543 roku drukuje pierwsze pisma. Są to tzw. Tiucyki - dwie łacińskie broszury poświęcone zagadnieniom niebezpieczeństwa tureckiego i konieczności udziału Polski w antytureckiej kampanii Najważniejsze pisma polityczne powstały w okresie dwóch ważnych sejmów egzekucyjnych: piotrkowskiego (1562/63) i warszawskiego (1563/64). Należą do nich Rozmowa albo Dialog około egzekucje Polskiej Korony oraz Quinciurx, to jest Wzór Korony Polskiej na cynku wystawiony.