Pozbawienie skutków wyzwolenia na szkodę wierzycieli (Justynian), lub patrona.
Położenie prawne wyzwoleńców:
• Obywatelem stawał się tylko wyzwolony przez obywatela
• Brak dostępu do urzędów republikańskich
• Prawo patronatu - opieka i władza
• Przyrzeczenie świadczenia bezpłatnych usług - przed wyzwoleniem
• Lex Papia Poppea (9) - dopuszczenie patrona do dziedziczenia.
• 326 - prawo do odwołania wyzwolenia (Konstantyn)
• Ius aureorum anubrum - nie znosiło prawa spadkowego patrona. Natalium restitutio - zrównanie z wolnourodzonymi
• Osoby półwolne:
o Dłużnicy poddani egzekucji osobistej, gladiatorzy, osoby wykupione z niewoli nieprzyjacielskiej
o Personae in mancipio - dzieci sprzedane w specyficzny stan zależności o Coloni - dzierżawcy gruntów rolnych trwale przytwierdzeni do ziemi (IV w. - niemożność opuszczenia uprawianych gruntów)
Stanowisko prawne obywateli rzymskich (status civitatis):
• Sprawowanie urzędów (ius honorum), głosowanie na zgromadzeniach ludowych (ius suffragii), służba w legionach, zwolnienie z podatków.
• Urodzenie z rodziców obywateli, dla Latynów- osiedlenie w Rzymie
• Nadanie obywatelstwa przez organy państwowe (weterani, gminy).
• Latynowie juniańscy - nagroda za działalność populacyjną, porządkową, gospodarczą
• Lex lulia i lex Plautia Papiria (90 i 89 p.n.e.) - obywatelstwo dla Latynów
• 212-peregryni
• Capitis derrinutio media - utrata obywatelstwa z zachowaniem wolności (obywatelstwo innego państwa, banicja)
Stanowisko prawne Latynów:
• Latyni - 338 p.n.e. - podbój Lacjum, od III w. p.n.e. - mieszkańcy kolonii latyńskich (Latini coloniarii).
• Peregryni:
o Wolni mieszkańcy, cudzoziemcy o Peregrini cerlae ch/itatis - zwierzchnictwo Rzymu o Peregrini dediticii - obszary podbite i niepożądani wyzwoleńcy Status familiae:
• Familia - zespół osób i wartości majątkowych należących do tego samego domu.
• Agnatb - organizm monokratyczny i patriarchalny (pater familias) - akt prawny, urodzenie. Gentiles - osoby, które łączyła wspólnota nazwiska.