83784

konwencjonalnych zdolności, a za najwyższą gwarancję bezpieczeństwa uznano siły nuklearne Sojuszu. W celu zapewnienia zdolności obrony i odstraszania zobowiązano się do podejmowania określonych działań, w tym:

•    utrzymywania właściwej kombinacji sił nuklearnych i konwencjonalnych;

•    utrzymywania zdolności do jednoczesnego prowadzenia większych połączonych operacji oraz kilku mniejszych operacji obrony zbiorowej i reagowania kryzysowego;

•    realizację szkoleń, ćwiczeń, planowania ewentualnośćiowego oraz wymiany informacji;

•    zapewniania możliwie najszerszego udziału sojuszników w kolektywnym planowaniu obronnym;

•    rozwijania zdolności do obrony społeczeństw i terytoriów przed atakiem pocisków balistycznych jako zasadniczego elementu obrony zbiorowej; dążenia do współpracy z Rosją i innymi partnerami euroatlantyckimi w dziedzinie obrony przeciwrakietowej

•    rozwijania zdolności NATO do obrony przed zagrożeniem bronią masowego rażenia; chemiczną, biologiczną, radiologiczną i nuklearną;

•    rozwijania możliwości zapobiegania, wykrywania i obrony przed atakami cybernetycznymi oraz odtwarzania zdolności po nich;

•    wzmacniania zdolności do wykrywania i obrony przed międzynarodowym terroryzmem;

•    rozwijania zdolności do wniesienia wkładu na rzecz bezpieczeństwa energetycznego, włączając w to ochronę krytycznej infrastruktury energetycznej, szlaków i linii tranzytowych;

•    utrzymywania niezbędnych poziomów wydatków obronnych

3. SPORY O EUROPEJSKĄ TOŻSAMOŚĆ BEZPIECZEŃSTWA I OBRONY

Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI)l jest koncepcją przyjęcia na siebie przez państwa europejskie zwiększonej odpowiedzialności za własną obronę. Sformułowana została pod nazwą ESDI przez państwa europejskie po raz pierwszy w "Deklaracji państw członkowskich Unii Zachodnioeuropejskiej w sprawie roli UZE i jej stosunków z Unią Europejską i Sojuszem Północnoatlantyckim", uchwalonej w Maastricht 10 grudnia 1991 r. Odbyło się to podczas szczytu Wspólnot Europejskich w sprawie Traktatu o Unii Europejskiej. Miesiąc wcześniej idea ESDI pojawiła się w uchwałach szczytu Sojuszu Północnoatlantyckiego, który odbył się w Rzymie 7 i 8 listopada 1991 r.2 Od momentu powstania, koncepcji ESDI towarzyszy dyskusja państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego, czy winna być ona realizowana w ramach Sojuszu, czy poza nim.

W deklaracji państw członkowskich UZE z Maastncht podkreślono, że ESDI tworzyć się będzie etapami, przekształcając UZE w integralną część Unii Europejskiej i wzmacniając jej wkład do solidarności atlantyckiej. Cel ESDI, który w dalszym ciągu pozostaje niezmienny, określono w deklaracji, jako "wypracowanie z czasem wspólnej polityki obronnej w ramach Unii Europejskiej, która mogłaby doprowadzić w stosownym momencie do wspólnej obrony, zgodnej z obroną w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego"3. Deklaracja państw członkowskich UZE była reakcją na uchwalenie Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht przez szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnot Europejskich, który przewidywał w artykule J.4, odnoszącym się do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB). że Unia Europejska "zwraca się do UZE (...) o opracowanie i realizację decyzji i działań Unii mających znaczenie dla obrony" 4. Została ona włączona do Aktu Końcowego szczytu Wspólnot Europejskich w Maastncht i stanowi załącznik do Traktatu o UE.

W części deklaracji, dotyczącej stosunków UZE z Sojuszem Północnoatlantyckim określono UZE, jako czynnik wzmacniający europejski filar Sojuszu i partnera gotowego rozwijać robocze stosunki z Sojuszem oraz zwiększać rolę. odpowiedzialność i wkład państw członkowskich UZE w Sojuszu. Podkreślono znaczenie przejrzystości i komplementarności pomiędzy "rodzącą się ESDI a Sojuszem”5. Sformułowania te były wyrazem dążenia deklarowanego od dłuższego już czasu przez europejskich sojuszników Stanów Zjednoczonych do podniesienia ich roli oraz ustanowienia partnerskich i równoprawnych stosunków w łonie Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Geneza dążeń Europy Zachodniej do autonomii obronnej

Europejscy sojusznicy USA od dawna dawali wyraz swemu niezadowoleniu ze zbyt ograniczonej roli w Sojuszu Północnoatlantyckim. Od czasu powstania Sojuszu w 1949 r. Stany Zjednoczone dbały zawsze o to, aby zachodnioeuropejski system zbiorowej obrony w ramach Traktatu Brukselskiego z 17 marca 1948 r. nie przestał być integralną częścią Sojuszu Północnoatlantyckiego. Najbardziej jednoznaczny przejaw dążenie to znalazło w zmodyfikowanym 23 października 1954 r. Traktacie Brukselskim. Wprawdzie stał się on podstawą utworzenia jedynej, jak dotąd, europejskiej organizacji zbiorowej samoobrony, jaką jest Unia Zachodnioeuropejska, ale jednocześnie przewiduje w artykule IV, że przy jego realizacji strony i powołane organy "będą ściśle współpracować z Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego" i, aby nie dublować czynności sztabów NATO, Rada i Agencja UZE "będą się zwracać do właściwych władz wojskowych NATO o wszelkie informacje i opinie w sprawach wojskowych"6.

Zapis ten był przyczyną swoistego "uśpienia" przez 30 lat aktywności UZE, gdyż dopiero na nadzwyczajnej sesji Rady UZE na szczeblu ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony państw członkowskich w październiku 1984 r., w Rzymie, przedstawiciele siedmiu państw członkowskich UZE po raz pierwszy rozważali możliwość wzajemnej współpracy wojskowej poza strukturami NATO. W przyjętej