Wartości deklarowane a wartości rzeczywiste
System wartości rzeczywistych a system wartości deklarowanych („nie chcem, ale muszem”): Wałęsa nie chciał realizować pewnych wartości a musiał. Decydent naprawdę chce realizować wartości rzeczywiste; wartości deklarowanych nie chce realizować, ale je przedstawia, bo społeczeństwo chce je usłyszeć. Czasem nawet nie da się zrealizować wartości rzeczywistych.
Relacje pomiędzy systemem wartości rzeczywistych a systemem wartości deklarowanych: wartości deklarowane to np. dobro państwa, racja stanu - mają charakter zbiorczy, są nieuchwytne, są często stosowane przez polityków:
a) stanowisko faktycznej zgodności (wartości rzeczywiste są bezsporne i ujawniane, np. wejście do Unii Europejskiej);
b) stanowisko zgodności blankietowej (decydent formułuje blankiet deklaracji, których nie wyjaśnia, a społeczeństwo w to wierzy);
c) stanowisko niezgodności (wartości rzeczywiste napotykają
sprzeciw społeczeństwa, dlatego zostają przesłonięte odmiennymi wartościami deklarowanymi, które będą zaakceptowane przez społeczeństwo);
d) stanowisko zgodności niepełnej (ujawniamy wartości rzeczywiste i deklarowane; wartości deklarowane mają pomagać, a wartości rzeczywiste mają wspomóc aksjologicznie.